تاریخ گیتی‌گشا

تاریخ گیتی‌گشا کتابی دربارهٔ تاریخ زندیان به زبان فارسی است. این کتاب مجموعه‌ای است از سه تألیف: تاریخ گیتی‌گشا و دو ذیل که هر کدام نویسندهٔ جداگانه‌ای دارد.

تاریخ گیتی گشا
نویسنده(ها)محمدصادق نامی اصفهانی
عنوان اصلیتاریخ گیتی گشا
کشورتهران
زبانفارسی
موضوع(ها)زندیه
ناشرچاپخانه اقبال
تاریخ نشر
۱۳۶۸ (چاپ اول)
گونه رسانهکتاب (چاپ)
شمار صفحات۳۷۸
شابکشابک ‎۹۶۴−۸۳۲۷−۶۸−۸

تاریخ گیتی‌گشا (بخش اول کتاب) نوشتهٔ میرزا محمدصادق موسوی اصفهانی (با تخلص نامی) است. او که رویدادنگار کریم‌خان زند بود، از سوی کریم‌خان و جعفرخان زند، برادرزادهٔ کریم خان، به نوشتن تاریخ سلسلهٔ زندیه مأمور شد.[۱] رویدادهای مربوط به جعفرخان و دوران پس از آن به دست عبدالکریم ابن علی رضا الشریف و علیرضا شیرازی تکمیل شده است.[۲]

رویدادهای یادشده در کتاب شامل شورش‌های داخلی ایران در برابر کریم‌خان، پیروزی‌های او در استرآباد، آذربایجان، ارومیه و مبارزات تقی‌خان درانی است. افزون بر این گاه به روابط خاندان زند با کشورهای دیگر مانند برخورد با هلندی‌ها و همچنین عثمانی‌ها اشاره شده است. سرانجام نوشته‌های نامی با بیان رویدادهای سال‌های آخر سدهٔ ۱۲ ه‍.ق. و بازگشت کریم‌خان به اصفهان پایان می‌گیرد.[۲]

تاریخ گیتی‌گشا از مهم‌ترین و معتبرترین اسناد تاریخی زندیه است، زیرا نویسندهٔ آن بسیاری از وقایعی را که خود شاهد آنها بوده، بدون کم و کاست، بیان کرده یا رویداد را از خاطرات و دیده‌ها و نوشته‌های میرزا محمدحسین فراهانی وزیر، گفته است. نثر این کتاب سست و متکلفانه و به شیوهٔ مرسوم برخی تاریخ‌نویسان پس از صفویه، همراه با کنایات و استعاره‌ها و تشبیهات فراوان و جملات زاید است، به طوری که خواننده رشتهٔ کلام را از دست می‌دهد.[۱]

منابع

ویرایش
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ دانشنامهٔ جهان اسلام، "تاریخ گیتی‌گشا"
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ورهرام، غلامرضا (۱۳۷۱منابع تاریخی ایران در دوران اسلامی، تهران: امیر کبیر، ص. ص۱۱۷