دکستران
دکستران (به انگلیسی: Dextran) یک گلوکان شاخه‌دار پیچیده (پلی‌ساکارید حاصل از تراکم گلوکز) است که در اصل از شراب به‌دست می‌آید. آیوپاک دکستران را به‌عنوان "پلی-آلفا-دی-گلوکوزیدهای شاخه‌دار با منشاء میکروبی دارای پیوندهای گلیکوزیدی عمدتاً C-1 → C-6" تعریف می‌کند.[۱] طول زنجیره‌های دکستران متفاوت است (از ۳ تا ۲۰۰۰ کیلودالتون).
| دکستران | |
|---|---|
| |
| شناساگرها | |
| شماره ثبت سی‌ای‌اس | ۹۰۰۴-۵۴-۰ 
|
| KEGG | C00372
|
| کد اِی‌تی‌سی | B05 |
| خصوصیات | |
| فرمول مولکولی | H(C6H10O5)xOH |
| جرم مولی | Variable |
| به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa) | |
 (بررسی) (چیست:  / ؟)
| |
| Infobox references | |
|
| |
زنجیرهٔ اصلی این پلیمر از پیوندهای گلیکوزیدی α-۱٬۶ بین مونومرهای گلوکز، با شاخه‌هایی از پیوندهای α-۱٬۳ تشکیل شده‌است. این انشعاب مشخص، دکستران را از دکسترین متمایز می‌کند، که یک پلیمر از گلوکزها با زنجیرهٔ مستقیم است که توسط پیوندهای α-۱٬۴ یا α-۱٬۶ به‌هم متصل شده‌اند.[۲]
کشف ویرایش
لویی پاستور دکستران را به‌عنوان یک محصول میکروبی در شراب کشف کرد،[۳] اما تولید انبوه تنها پس از توسعه فرایندی با استفاده از باکتری توسط الین جینز ممکن شد.[۴] پلاک دندان سرشار از دکستران است.[۵] دکستران ناخالصی‌ای است که تصفیه شکر را پیچیده می‌کند زیرا گران‌روی محلول‌های ساکارز را بالا می‌برد و تصفیه را دشوار می‌کند.[۶]
امروزه دکستران از ساکارز به‌کمک باکتری‌های اسید لاکتیک ویژه‌ای از خانواده لاکتوباسیلوس‌ها تولید می‌شود. باکتری‌ها شامل لوکونستوک مزنتروئید و استرپتوکوک موتانس هستند. ساختار دکستران تولید شده نه‌تنها به خانواده و گونهٔ باکتری بلکه به سویه آن نیز بستگی دارد. آنها با رسوب بخشی از عصاره‌های بدون پروتئین با استفاده از اتانول جدا می‌شوند. برخی باکتری‌ها فروکتان‌ها را هم تولید می‌کنند که می‌تواند جداسازی دکستران‌ها را پیچیده کند.[۶]
موارد مصرف ویرایش
رده درمانی: جانشین شونده پلاسمای خون، پلی ساکارید.
اشکال دارویی: سرم
دکستران در موارد اورژانس در درمان شوک (مانند خونریزی و سوختگی) و افت شدید فشارخون، برای افزایش حجم داخل عروقی مصرف‌می‌شود. دکستران همچنین آنتی ترومبوتیک است. در کروماتوگرافی ژل فیلتراسیون جهت جداسازی پروتئین و دیگر ترکیبات استفاده می‌شود.
مکانیسم اثر ویرایش
دکستران پلی ساکارید (متشکل از مولکولهای متعدد گلوکز)افزاینده سریع الاثر حجم پلاسما است. محلول ۱۰٪ دکستران چهل دارای فشار اسمزی دوبرابر فشار اسمزی پلاسمای هم حجم می‌باشد. دکستران اثر اسموتیک دارد که مایعات را از فضای بینابینی به داخل عروق کشیده و باعث افزایش حجم خون می‌شود. "دکستران ۴۰" چسبندگی اریتروسیتها را کم کرده و باعث کاهش چگالی خون می‌شود لذا از خطر انعقاد نابجای خون می‌کاهد و موجب تسهیل گردش خون در عروق کوچک و کاهش مقاومت عروقی می‌شود.
عوارض جانبی ویرایش
سردرد، تهوع، استفراغ، کاهش غلظت خون، خونریزی، کهیر، خارش.
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ "dextrans". The IUPAC Compendium of Chemical Terminology. 2014. doi:10.1351/goldbook.D01655.
- ↑ Thomas Heinze; Tim Liebert; Brigitte Heublein; Stephanie Hornig (2006). "Functional Polymers Based on Dextran". Adv. Polym. Sci. Advances in Polymer Science. 205: 199–291. doi:10.1007/12_100. ISBN 978-3-540-37102-1.
- ↑ Pasteur, L. (1861). "On the viscous fermentation and the butyrous fermentation". Bull. Soc. Chim. Paris (به فرانسوی). 11: 30–31. ISSN 0037-8968.
- ↑ "Allene Rosalind Jeanes". Human Touch of Chemistry. Archived from the original on 14 May 2014. Retrieved 13 May 2014.
- ↑ Staat RH, Gawronski TH, Schachtele CF (1973). "Detection and preliminary studies on dextranase-producing microorganisms from human dental plaque". Infect. Immun. 8 (6): 1009–16. doi:10.1128/IAI.8.6.1009-1016.1973. PMC 422963. PMID 4594114.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Sidebotham, R. L. (1974). "Dextrans". Adv. Carbohydr. Chem. Biochem. Advances in Carbohydrate Chemistry and Biochemistry. 30: 371–444. doi:10.1016/s0065-2318(08)60268-1. ISBN 978-0-12-007230-9. PMID 4157174.
- فرهنگ داروهای ژنریک ایران، دکتر حشمتی، ۱۳۸۷