زابل
| برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
زابُل، مرکز شهرستان زابل در استان سیستان و بلوچستان است. این شهر در درازنای ۲۰۷ کیلومتری اپاختر شهر زاهدان و در گذرگاه پیونددهنده مشهد به چابهار جای دارد.[۱] شهر زابل از کف دریا ۴۸۰ متر بلندا دارد و در سرشماری سال ۱۳۹۵، ۱۳۴,۹۵۰ تن امار مردم داشته است. [۲] USL
| زابل | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | سیستان و بلوچستان |
| شهرستان | زابل |
| بخش | مرکزی |
| سال شهرشدن | ۱۳۱۶. |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۳۴،۹۶۰ نفر در سال ۱۳۹۵ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۴۸۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۳۱ |
| میانگین بارش سالانه | ۷۴ |
| روزهای یخبندان سالانه | ۱۷ |
| اطلاعات شهری | |
| ره‌آورد | کلوچه واچار سیستانی و کشک زرد |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۵۴ |
فرمانداری زابل در سال ۱۳۹۲ به فرمانداری ویژه و معاونت استانداری دگرش یافت.
پیشینهویرایش
زابل یا زاول در فرهنگ ایران باستان و ادبیات شاهنامه فردوسی زادگاه پهلوانان نامی ایران به شمار می رود. زابلستان یا سیستان نام باستانی است که در شاهنامه فردوسی به عنوان مرز شرقی ایران نام برده شده، منطقه‌ای گسترده است که در کشور ایران و پاکستان و افغانستان امروزی بود. رضاشاه با انگیزه پاسداشت دوران ایران باستان، حسین آباد یا نصرت آباد (نصیر آباد) بر پایه ایین نامه فرهنگستان زبان پارسی به زابل تغییر نام داد. [۳][۴][۵][۶]
این بومسار در گذشته حسین آباد یا نصرت آباد نام داشت. کوی و برزنی که امروز زابل نامیده می‌شود در گذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از سبزه زارها و رسوبات دریایی بوده [۷]که بخشی ازآن در گذرگاه رودخانه هیرمند جای داشته‌است. با کم شدن آب رودخانه بر پهنه خشکی‌های پیرامون آن افزوده شد و با چسباندن این بومسار به روستای حسین‌آباد، آبادی بزرگی پدیداورده گردیده‌است. سپس بنیادگذتری پادگان ارتشی نیز بر ارزش آن افزوده‌است.
در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی برابر مصوبه هیئت وزیران، حسین آباد را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به مرکز شهرستان زابل دگرسان شد. [۸]
موقعیت جغرافیاییویرایش
شهرستان زابل با مساحت ۳۴۴ کیلومترمربع در ضلع شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان با مختصات جغرافیایی ۳۱ درجه و ۲ دقیقه عرض شمالی و ۶۱ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی قرار گرفته‌است. شهرستان زابل از شمال به شهرستان نیمروز، از شرق به شهرستان هیرمند واز جنوب به شهرستان‌های هامون و زهک و از غرب به شهرستان هامون محدود می‌شود.
زیست‌محیطویرایش
آب و هوای زابل از گونه بیابانی و گرم و خشک با کمینه دما منفی ۱۲ درجه و بیشینه دما ۵۳ درجه گزارش شده‌است. وزش باد در شهرستان در سراسر فرگردها ادامه داد، بادهای ۱۲۰ روزه ک برامده از توده‌های پر فشار باختری است که در فرگرد تابستان از راسته ی شمال شرق به جنوب شرق می‌وزد.. بیشینه وزش این باد در تیر ماه به صد کیلومتر در ساعت نیز می‌رسد که در راه خود بانی جابجایی ریگ‌های روان می‌گردد وتندباد و توفان‌های شن، تپه ماهور و ماسه بادی‌ها را پدیدار می‌دهد. راهکار پیشگیر ی از پیشرفت این توفانها در بوم سیستان، برنامه ی پابرجایی شن‌های روان به دستاویز مارس پاشی و فراهمی پوشش گیاهی است. در گذشته از باد در این شهرستان بهره‌گیری فراوان می‌گشتهه همانند خار خانه‌ها (کولرهای طبیعی منازل)، یخ دانها، باد گیرها و آس بادها انچنان که این بومسار به نام خاستگاه آس باد در دنیا پاژنام گرفته‌است.[۱] ارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه و قلعه رستم است که در باختر زابل جای دارد.
مناطق زابلویرایش
شهرستان زابل دارای دو شهر (زابل و بنجار) و بعنوان مرکز سیستان ۱۷۱۹۴۰ نفر جمعیت که از این تعداد ۱۳۷۷۲۲ نفر آن در شهر زابل، ۴۰۸۸ نفر آن در شهر بنجار و ۳۰۱۳۰ نفر آن در ۷۸ آبادی بزرگ و کوچک در بخش مرکزی استقرار دارند. مسافت شهرستان زابل تا تهران ۱۵۴۸ کیلومتر و ارتفاع از سطح دریا۴۸۰ متر می‌باشد.[۱]
مردمویرایش
مردم شهر سیستانی و بلوچ می باشند که به زبان فارسی و بلوچی سخن می گویند.
ره آوردهاویرایش
ره آوردهای زابل ، شامل غذاهای سنتی، صنایع دستی، محصولات و سوغات است.
غذاهاویرایش
از بیشترین و نامدارترین خوراکی‌های بومی شهرستان ک فراگیر است از: چنگالی- غلور- آچار- کشک زرد-گندم شیر- پلو- مدل- املت سوزی- نان جو- تجگی- پوری- شورو- لندو- لتی- گندم بریو- کشک کولی- خرمابریون- قاتقاشکنه کشته- چولی- بورک- دوغ بر- ماهی شیرپز- کله جوش- رخمی- قروت- پوچ- قتلمه دیگی- اشکنه آرددستمال- اوجیزک—اشکنه انارترش- گرماست- رشته بریو- اوجیزک گشنیز- کلوچه قندی- کلوچه خرمایی- ترکی- آرددستمال-کورگی- قوتوی سیستانی- شیرینک- شیره هندوانه- چمچه ریزک- پله.[۱]
صنایع دستیویرایش
- پشتی و گلیم‌بافی
- قالی‌بافی
- توتن‌سازی (بلم‌سازی)
- تولید ابزارآلات موسیقی
- کلوچه و نان‌پزی
- حصیربافی یا خولک‌بافی
- پرده‌بافی
- خومک دوزی (خامه دوزی بر روی لباس مردانه)
دانشگاه‌هاویرایش
تربیت بدنیویرایش
این شهرستان از وجود ۱ استادیوم، ۹ میدان فوتبال، ۴ زمین والیبال، ۱۰ زمین بسکتبال، ۲۸ سالن ورزشی و ۳ ورزشگاه بهرمند می‌باشد. سرانه فضای ورزشی سرپوشیده به ازای هر هزار نفر ۳۳ متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز ۵۷ متر مربع برای هزار نفر جمعیت است.
امور تولیدی و اقتصادیویرایش
منابع آب و خاکویرایش
در سال ۱۳۸۲ حجم آبهای زیر زمینی در شهرستان زابل – میلیون متر مکعب بوده که معادل – درصد کل آبهای زیر زمینی استان می‌باشد. همچنین کل منابع آبهای سطحی در این شهرستان ۹۶ میلیون متر مکعب بوده که حدود ۵۰ میلیون متر مکعب از این آب‌ها برداشت شده‌است. [نیازمند منبع]
کشاورزی، منابع طبیعی و دامپروریویرایش
در سال زراعی ۸۳–۱۳۸۲ سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر ۲۵۸۶۱ هکتار است که ۱/۱۶ درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می‌دهد. از این مقدار ۵۶/۱ درصد به کشت باغات و ۱/۱۶ درصد به زراعت‌های سالانه اختصاص دارد. محصولات عمده زراعی شهرستان غلات، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای می‌باشد. طی همان سال، ۱۱۸ واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده‌است. همچنین میزان تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل به ترتیب ۳۷، ۱/۷، ۳ و – هزار تن بوده‌است. لازم است ذکر شود این شهرستان دارای ۳۱۶ واحد پرورش ماهی با تولید ۱۰۸هزار تن می‌باشد.[نیازمند منبع]
جنگل و مرتعویرایش
در سال ۱۳۸۲ شهرستان زابل، ۴۷۴۵۹۵ هکتار مرتع وجود داشته و مقدار علوفه قابل برداشت از این مراتع صفر تن بوده‌است. مساحت جنگل‌های طبیعی شهرستان ۱۱۰۰۰ هکتار و مساحت جنگل‌های مصنوعی نیز ۱۶۳۳ هکتار می‌باشد.[نیازمند منبع]
صنعت و معدنویرایش
تعداد صنایع موجود شهرستان زابل ۷۲ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. در سال ۱۳۸۲ تعداد ۲ کارگاه فعال مسئولیت استخراج ن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از: کرومیت – مرمر – سنگ لاشه. سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۳/۱۳ درصد می‌باشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن می‌باشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است.[نیازمند منبع]
پیوند به بیرونویرایش
پانویسویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ https://zabol.sbportal.ir/fa/introduction-زابل
- ↑ Miles, Tom (May 12, 2016). "Iranian, Indian cities ranked worst for air pollution". Reuters. Retrieved February 14, 2017.
- ↑ رزم آرا ، فرهنگ جغرافیای ایران ، جلد ۸ ، صفحه ۲۱۶.
- ↑ جغرافیا و اسامی دهات کشور، جلد ۲، صفحه ۵۰۵.
- ↑ کیهان، جلد ۳ ، صفحه ۴۴۶ تا ۴۴۷.
- ↑ خبر گزاری جام جم ، آذر ۱۳۹۳ هجری شمسی ، کد خبر : ۱۷۴۷۸۷۷۴۱۶۷۳۷۶۷۰۰۲۶.
- ↑ بلوچستان، استانداری سیستان و. «معرفی شهرستان زابل». استانداری سیستان و بلوچستان. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۰۸.
- ↑ بلوچستان، استانداری سیستان و. «معرفی شهرستان زابل». استانداری سیستان و بلوچستان. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۰۸.
منابعویرایش
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳، ص۱۳۰.