زبان اکدی

(تغییرمسیر از زبان بابلی)

زبان اَکَدی (به اکدی: lišānum akkadītum) یک زبان سامی (از خانواده بزرگ‌تر زبان‌های آفریقایی-آسیایی) است که در دوران باستان، از هزارهٔ سوم پیش از میلاد[۲] در میانرودان (بین‌النهرین) بین آشوریان و بابلیان رایج بود. اکدی نخستین زبان سامی است که برای نوشتن به کار رفت و خط نگارشی آن خط میخی است که از زبان سومری گرفته شده‌است.

زبان اکدی
𒀝𒅗𒁺𒌑
akkadû
Akkadian language inscription on the obelisk of Manishtushu
زبان بومی درامپراتوری آشور و تمدن بابل
منطقهبین‌النهرین
دورهc. 2500 – 600 BC; academic or liturgical use until AD 100
خط میخی
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
initially اکد (central بین‌النهرین); زبان میانجی of the خاورمیانه و مصر in the late عصر برنز and early عصر آهنs.
کدهای زبان
ایزو ۲–۶۳۹akk
ایزو ۳–۶۳۹akk
گلاتولوگakka1240[۱]
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.
سنگنبشته اسطوره گیلگمش به اکدی

گونه‌ها

ویرایش

اکدی از دید گیتاشناسی و بازه تاریخی به چند دوره بخش می‌شد:

تاریخچه

ویرایش

نام زبان اکدی از شهر اکد یکی از مراکز تمدن کهن در جنوب میانرودان گرفته شده‌است، عنوان اکدی همچنین برای قوم و تمدن اکدی هم به کار می‌رود.

با اینکه خط میخی از سومری وارد زبان اکدی شده‌است، این زبان وابستگی نزدیکی با زبان سومری ندارد.

گویش 'بابلی نو' از زبان اکدی در کتیبه‌ها و نوشته‌های ایران باستان پرکاربرد بوده و دورتادور استوانه کوروش (استوانه گلین بیانیه کوروش) را نوشته‌هایی به خط اَکَدی (گویش بابلی نو) دربر گرفته‌است. کتیبه داریوش در بیستون به سه زبان و خطِ پارسی باستان، عیلامی نو و اَکَدی (گویش بابلی نو) و در مجموع در ۱۱۱۹ سطر نوشته شده‌است. زبان اکدی با آغاز دورهٔ مسیحیت به کلی از بین رفت.[۲]

آواشناسی

ویرایش

به دست آوردن آوای درست به جا مانده از نوشته‌های میخی اکدی دشوار است، چرا که بسیاری از آواهای پیشاسامی در اکدی از دست رفته‌است. ایستهای نایی و گلویی *ʾ و *ʿ (الف و عین) و خراشی *h (ه)، *ḥ (ح)، و *ġ(غ) به عنوان واجهای همخوان گم شده‌اند و همچنین صداها یا از دست رفته‌اند یا دگرش نگارشی یافته‌اند؛ ولی همچنین واکه e در این زبان در زبان پیشاسامی ناشناخته است. همچنین ص و ض مانند زبان‌های کنعانی با هم آمیخته شده‌اند. نوزده واج به جا مانده‌است:

b p d t ṭ š z s ṣ l g k q ḫ m n r w y.
همخوان صدادار بی‌صدا بافشار خیشومی همخوان روان / نیم‌آوا
انسدادی لبی [b] [p] [m] [v]
انسدادی دندانی [d] [t] [tˁ] [n] [r] [l]
صفیری [z] [s], [ʃ] [sˁ]
دهانی [j]
کامی [g] [k] [kˁ]
سایشی ملازی [χ]

همچنین واکه‌های زیر:

a, e, i, u, ā, ē, ī, ū

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Akkadian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ باقری، مهری (۱۳۹۳). تاریخ زبان فارسی (رشته زبان و ادبیات فارسی). انتشارات دانشگاه پیام نور. صص. ۳۹. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۸۷۱۲۷۷.
  • Bussmann, Hadumod (1996). Routledge Dictionary of Language and Linguistics. New York: Routledge. ISBN 0-415-20319-8
  • Caplice, Richard (1980). Introduction to Akkadian. Rome: Biblical Institute Press. (1983: ISBN 88-7653-440-7; 1988, 2002: ISBN 88-7653-566-7)
  • Huehnergard, John (2005). A Grammar of Akkadian (Second Edition). Eisenbrauns. ISBN 1-57506-922-9
  • Marcus, David (1978). A Manual of Akkadian. University Press of America. ISBN 0-8191-0608-9
  • Mercer, Samuel A B (1961). Introductory Assyrian Grammar. New York: F Ungar. ISBN 0-486-42815-X
  • Wolfram von Soden (1952). Grundriss der akkadischen Grammatik. Analecta Orientalia 33. Roma: Pontificium Institutum Biblicum. (3rd ed. : ISBN 88-7653-258-7)

پیوند به بیرون

ویرایش