الا یا ایها الساقی ادر کأساً و ناولها

غزلی با مطلع «اَلا یا اَیُّهَا السّاقی اَدِرْ کَأْساً و ناوِلْها»، نخستین غزل دیوانِ حافظ در همهٔ نسخه‌ها و تصحیح‌های این دیوان است.

الا یا ایها الساقی
برشی از صفحهٔ اول از نسخهٔ خطی دیوان حافظ، نگاه‌داری‌شده در کتابخانه و موزهٔ ملی ملک، کاتب: میرزا علینقی شیرازی؛ تاریخ کتابت: ۱۳۱۷ ه‍.ق
زبان	فارسی و عربی (مُلَمَّع)
شاعر	حافظ
شمار ابیات	۷
بحر	هَزَجِ مُثَمَّنِ سالم مفاعیلن مفاعلین مفاعیلن مفاعلین
متن
اَلا یا اَیُّهَا السّاقی اَدِرْ کَأسَاً و ناوِلْها که عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکل‌ها به بوی نافه‌‌ای کآخر صبا زان طرّه بگشاید ز تاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دل‌ها مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم جرس فریاد می‌دارد که بربندید محمل‌ها به می سجّاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید که سالک بی‌خبر نبْوَد ز راه و رسم منزل‌ها شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها همه کارم ز خودکامی به بدنامی کشید آخر نهان کی ماند آن رازی کزو سازند محفل‌ها حضوری گر همی‌خواهی از او غایب مشو حافظ مَتٰی ما تَلْقَ مَنْ تَهْویٰ دَعِ الدُّنْیا و اَهْمِلْها ۲ ۴ ۶ نسخهٔ مبنا: تصحیحِ محمّد قزوینی و قاسم غنی
⇐

مفهوم و درون‌مایه

برخی نظیر مرتضی مطهری و محمد حسین شهریار بر این باورند که مصرع بیت اول این غزل از یزید اقتباس شده است. بیتی که به یزید منتسب است، چنین است:

أنا المسموم ما عندی بتریاقٍ ولا راقٍ

أدر کأسا و ناولها ألا یا أیها الساقی

در اجراها

ایرج و عهدیه در برنامهٔ شمارهٔ ۵۴۲ از مجموعهٔ گل‌های رنگارنگ این غزل را در دستگاهِ ماهور اجرا کرده‌اند.

منابع

• حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد. قزوینی، محمد؛ غنی، قاسم، ویراستاران. دیوان حافظ. تهران: سینا.
• دادجو، درّه (۱۳۹۷). «خوش‌خوانی‌های شعر حافظ». در بهاءالدین خرمشاهی. دانشنامهٔ حافظ و حافظ‌پژوهی. ج. ۲. تهران: نخستان پارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۹۷۶۴-۴-۷.