شهرستان خرم‌آباد

یکی از شهرستان‌های استان لرستان

شهرستان خرم‌آباد یکی از شهرستان‌های استان لرستان در غرب ایران و مرکز آن شهر خرم‌آباد است. این شهرستان قبل از سال ۱۳۸۸ دارای شش بخش بود که با تشکیل شهرستان چگنی دو بخش از شهرستان خرم‌آباد به این شهرستان تازه تأسیس الحاق شد و شهرستان خرم‌آباد در حال حاضر دارای چهار بخش است. ساکنان خرم‌آباد لر هستند.مردم خرم‌آباد به زبان لری خرم‌آبادی سخن می‌گویند.[۸] خرم‌آباد را در زبان لری خُورمُووه (Xormuve) تلفظ می‌کنند.[۸]

شهرستان خرم‌آباد
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانلرستان
مرکز شهرستانخرم‌آباد
سایر شهرهاخرم‌آباد، بیرانشهر، زاغه، سپیددشت
بخش‌هامرکزی، زاغه، بیرانشهر، پاپی
سال تأسیس۱۳۱۶
نام‌های پیشینشاپورخواست[۱] خایدالو[۲]
اداره
فرماندارعلی محمد دریکوند[۳]
مردم
جمعیت۵۰۶٬۴۷۱ نفر[۴]
رشد جمعیت۳٫۹ درصد[۵]
مذهبشیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت۴۹۸۶[۶] کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا۱۱۵۲ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۷٫۲ درجه سانتیگراد
بارش سالانه۵۰۳٫۵ میلیمتر[۷]
روزهای یخبندان سالانه۵۰ روز
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۶۶
وبگاهhttps://khoramabad-gov.ir

جغرافیا

ویرایش

اقلیم

ویرایش
نقشه‌های اقلیمی و بارشی ایران

شهرستان خرم‌آباد در مرکز استان لرستان واقع شده است. این شهرستان از شمال با شهرستان‌های بروجرد و سلسله، از شرق با شهرستان‌های دورود و الیگودرز، از غرب با شهرستان چگنی و از جنوب با شهرستان پلدختر و استان خوزستان ارتباط دارد.[۱۰] مساحت شهرستان برابر ۴۹۸۶ کیلومتر مربع است؛[۱۱] با این حساب، خرم‌آباد دومین شهرستان وسیع استان پس از الیگودرز است.

شهر خرم‌آباد به عنوان مرکز شهرستان، در منطقه‌ای نیمه‌جنگلی و کوهستانی به فاصلهٔ ۳۶۲ کیلومتری جنوب غربی تهران، سر راه تهران به اهواز و همچنین سر راه اصفهان به کرمانشاه، قرار دارد.

جمعیت

ویرایش

بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان خرم‌آباد در سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۰۶ هزار و ۴۷۱ نفر بوده است که ۲۸٫۷ درصد جمعیت استان لرستان را شامل می‌شود. به این ترتیب، شهرستان خرم‌آباد، پرجمعیت‌ترین شهرستان استان لرستان محسوب می‌شود.[۴] از این تعداد، براساس آمار سال ۱۳۹۵ تعداد ۳۸۰٬۲۸۵ نفر در چهار شهر خرم‌آباد، سپیددشت، بیران‌شهر و زاغه ساکن بوده‌اند و مابقی نیز در مناطق روستایی ساکن هستند. جمعیت غیر ساکن این شهرستان نیز ۲۷۸ و تعداد خانوارهای این شهرستان ۱۴۴٬۹۵۸است.[۱۲]

این شهرستان، بیست و پنجمین شهرستان پرجمعیت کشور است.[۱۳] جمعیت شهرستان خرم‌آباد طبق سرشماری در سال ۱۳۹۰ برابر با ۴۸۷٬۱۶۷ نفر و سال۱۳۹۵ برابر با ۵۰۶٬۴۷۱ بوده است.

رشد جمعیت

ویرایش

نرخ رشد جمعیت شهر در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ خورشیدی ۴٫۴ درصد و به جمعیت شهر ۲۰۹۰۲ نفر افزوده شد طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵، تعداد ۴۵۳۳۴ نفر به جمعیت شهر اضافه شد و در سال ۱۳۵۵ جمعیت شهر به ۱۰۴۹۱۲ نفر رسید. در این دوره جمعیت خرم‌آباد دارای رشد متوسطی برابر ۸٫۵ درصد بوده است. در سال ۱۳۶۵ جمعیت شهر بالغ بر ۲۱۳۹۶۰ نفر بود.[۱۴] رشد جمعیت در شهر خرم‌آباد به عوامل متعددی وابسته بوده که مهم‌ترین آن‌ها مهاجرت و رشد طبیعی است. آمارها نشان می‌دهد که جمعیتی در حدود ۲۲۸۱۰ میان سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ خورشیدی به این شهر مهاجرت و در آن ساکن شده‌اند که ۴۶٫۵ درصد آنان از سایر استان‌ها، ۲۸٫۶ درصد از شهرستان‌های دیگر استان لرستان و ۲۳٫۷ درصد از آبادی‌های شهرستان وارد شهر شده‌اند. این روند مهاجرت در سال‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته است و این مهاجرت دلایل مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به وجود مراکز اقتصادی، سیاسی، نظامی در خرم‌آباد و وضعیت نامطلوب امکانات در سایر مناطق شهری و روستایی شهرستان اشاره کرد.[۱۴] یکی دیگر از عوامل رشد جمعیت قرارگیری روستاهای اطراف در محدودهٔ شهر است. خرم‌آباد در مسیر توسعه فیزیکی، روستاهای متعددی را در خود جذب کرده به گونه‌ای که اکنون بخشی از شهر محسوب می‌شوند. روستاهای پشته سپهوند و پشته حسین‌آباد از دهستان کرگاه شرقی در سال ۱۳۵۵ به خرم‌آباد پیوستند. این روند با پیوستن اسبستان، دره گرم و فلک‌الدین به محدودهٔ قانونی شهر ادامه یافت. روستای مذکور در هنگام الحاق حدود ۱۴۹۴۶ نفر به جمعیت شهر افزوده‌اند که هم‌اکنون با توجه به توسعه این محله‌ها جمعیت بیشتری را در خود جای داده‌اند.[۱۴]

منابع و معادن

ویرایش

شهرستان خرم آباد دارای میدان های شیل نفتی است.[۱۵][۱۶]

تقسیمات کشوری

ویرایش
 
نوع پوشش طبیعی در شهرستان خرم‌آباد

گردشگری

ویرایش
 
آبشار گریت

جاذبه‌های طبیعی

ویرایش

آبشار نوژیان

ویرایش

آبشار نوژیان در ۵۱ کیلومتری جنوب شرقی شهر خرم‌آباد و در بخش پاپی واقع شده است. ارتفاع این آبشار ۹۵ متر و عرض تاج آن ۵ متر است. این آبشار یکی از زیبایی‌های طبیعت لرستان است که هر ساله بسیاری از مردم را به سوی خود جلب می‌کند. گردشگاه جنگلی نوژیان بالای کوه تاف قرار دارد. در کوه تاف انواع گیاهان دارویی می‌رویند و طبیعت و آبشار زیبای آن شگفت‌انگیز و دیدنی است. همواره بسیاری از مردم برای تماشای این آبشار زیبا و هم چنین برای جمع‌آوری گیاهان دارویی به این ناحیه می‌آیند و اوقات فراغت خود را در آنجا می‌گذرانند.

آبشار وارک

ویرایش

آبشار وارک در غرب گردنه نوژیان، بخش پاپی در جنوب شرقی خرم‌آباد قرار دارد و یکی از زیباترین آبشارهای کشور است. فاصله آن تا شهر خرم‌آباد حدود ۶۰ کیلومتر می‌باشد. سرچشمه آبشار یک صخره سنگی است و پس از طی حدود ۱۵ متر از صخره دوم فرو ریخته و آبشار دوم را به وجود می‌آورد. آبشار وارک در نزدیکی آبشار نوژیان قرار دارد. در فصل کم‌آبی ارتفاع قسمت اول ۷ متر با عرض حدود ۱۲ متر و قسمت دوم ۱۵/۵ متر با عرض ۵/۵۶ متر یکی از زیباترین منظره‌ها را در این منطقه می‌توان دید. حداکثر ارتفاع آن به ۵۷ متر می‌رسد و عرضی معادل ۵۰ متر را در بر می‌گیرد. اطراف این آبشار پوشیده از درختان، بلوط، گلابی و زالزالک است.

آبشار گریت

ویرایش

آبشار گریت در شمال شرقی شهرستان خرم‌آباد و در فاصله ۵۰ کیلومتری از مرکز شهر خرم‌آباد و در ۳۰ کیلومتری ایستگاه راه‌آهن سپیددشت در یک منطقه کوهستانی و در کنار روستایی به نام ترس یا گریت در دره‌ای خوش آب و هوا و پوشیده از درختان انبوه بلوط واقع شده است. منطقه گریت دارای زمستان‌های برفی و سرد و بهار و تابستان خنک، معتدل و بسیار سرسبز و چشم‌نواز می‌باشد. مالکیت اراضی منطقه در اختیار منابع طبیعی و بخشی نیز در اختیار روستاییان ساکن منطقه است. جمعیت ساکن در منطقه عمومی آبشار گریت بالغ بر ۱٬۲۰۰ نفر است. منطقه تنها دارای جاده آسفالت بوده و هیچ گونه خدمات دیگری در محل موجود نیست. تنها در فصول پُر تردد گردشگران (بهار و تابستان) روستاییان با برپایی چادر اقدام به فروش انواع تنقلات می‌کنند.

دریاچه کیو

ویرایش

دریاچه کیو که به نگین فیروزه‌ای خرم‌آباد نیز مشهور است، یکی از جاذبه‌های دیدنی طبیعی شهرستان است که درشمال غربی شهر خرم‌آباد قرار دارد و امروزه میزبان جمع زیادی از مسافران و گردشگران سراسر کشور است. این دریاچه زیبا با مساحتی بالغ بر هفت هکتار و عمقی بین سه تا هفت متر، به زیستگاه جانوران آبزی و پرندگان مهاجر و بومی تبدیل شده است.

موقعیت طبیعی

ویرایش
جنگل‌ها
 
جنگل‌های بلوط، منطقه نوژیان، در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شرق شهر خرم‌آباد[۱۷]

شهرستان خرم‌آباد دارای بیش از ۵۰۰ هزار هکتار مرتع است که بیش از ۴۰۰ هزار هکتار از این مراتع از مراتع جنگلی است.[۱۸] حدود ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از مساحت استان لرستان پوشیده از جنگل است که این جنگل‌های حوزه رویشی زاگرس از با ارزش‌ترین ذخایر جنگلی جهان است. مهم‌ترین گونه گیاهی در جنگل‌های لرستان بلوط است که این درختان نقش فوق‌العاده اکولوژیستی دارند و منابع مهمی برای حفظ آب و خاک محسوب می‌شوند. جنگل‌های لرستان از سال ۱۳۸۸ دچار بیماری و خسارت شده‌اند که بخشی از این بیماری متوجه عوامل انسانی و بخشی نیز به دلیل عوامل بیولوژیکی است و تاکنون تحقیقاتی در این زمینه انجام نشده است.[۱۹] تغییر اقلیم و وجود پدیده گرد و غبار، افزایش درجه حرارت، تغییر بارش‌ها از برف به باران و عدم تعادل در پراکنش بارندگی‌ها موجب تشدید خشکسالی و نابودی بلوط لرستان شده است. ۷۰ درصد علل بیماری این درختان، خشکسالی تشخیص داده شده است.[۲۰]

رودخانه

رودخانه درون‌شهری خرم‌آباد به نام خرم‌رود از به هم پیوستن دو رود دیگر در مرکز شهر به وجود آمده است. یک رود از سمت شرق به شهر وارد شده و رود دیگر از سمت شمال به شهر وارد می‌شود و در نزدیکی پل صفوی در مرکز خرم‌آباد به هم می‌پیوندند و خرم‌رود را تشکیل می‌دهند. نام قدیمی این رودخانه گلال بوده و در زبان لری به معنی رودخانه است. از سال ۱۳۸۷، شهرداری خرم‌آباد در حال ساماندهی و لایروبی این رودخانه است اما همچنان وضعیت آن مطلوب نیست.[۲۱]

کوه‌ها

خرم‌آباد یک شهر کوهستانی است و در میان یک دره شکل گرفته است. اطراف خرم‌آباد را کوه‌هایی با شرایط تقریباً یکسان مسدود کرده است و تنها نقطه جنوبی شهر در دشتی به نام کُرِّگاه شرقی قرار گرفته است. این شهر از شمال به مخمل‌کوه، از غرب به سفیدکوه و از شرق به کوه مدبه محدود می‌شود. هم‌اکنون طرحی در حال اجرا بر روی کوه مدبه در شرق خرم‌آباد است که شامل ایجاد مسیر دسترسی آسفالت، فضای سبز، هتل و باغ‌وحش می‌باشد.[۲۲]

سراسرنمای خرم‌آباد از فراز کوه مدبه (بام لرستان)

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «از شاپورخواست چه می‌دانید؟». پایگاه خبری شاپورخواست. فروردین ۱۴۰۰.
  2. «خایدالو». موسسه لغت نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران. ۱۳۹۹.[پیوند مرده]
  3. «فرماندار خرم‌آباد منصوب شد». تسنیم. بهمن ۱۴۰۰.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ «نتایج سرشماری - جمعیت و خانوار به ترتیب استان، شهرستان1395». مرکز آمار ایران. ۲۳ اسفند ۱۳۹۵.
  5. «درگاه ملی آمار>سرشماری نفوس و مسکن>نتایج - سرشماری> جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران. اسفند ۱۳۹۵.
  6. مرکز آمار ایران (۱۳۹۹). «سالنامه آماری استان لرستان، فصل ۱-سرزمین و آب و هوا» (PDF). سامانه سالنامه آماری.[پیوند مرده]
  7. مرکز آمار ایران (۱۳۹۹). «سالنامه آماری استان لرستان، فصل ۱-سرزمین و آب و هوا» (PDF). سامانه سالنامه آماری.[پیوند مرده]
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ "معرفی خرم‌آباد: شهرستان خرم‌آباد در یک نگاه". فرمانداری شهرستان خرم‌آباد (به کینیارواندایی). Archived from the original on 22 August 2017. Retrieved 2017-08-22.
  9. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام chaharmahalmet وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  10. «معرفی و اطلاعات کامل شهر خرم‌آباد». چهارگوشه ایران زیبا. ۱۳۹۹.
  11. مرکز آمار ایران (۱۳۹۹). «سالنامه آماری استان لرستان، فصل ۱-سرزمین و آب و هوا» (PDF). سامانه سالنامه آماری.[پیوند مرده]
  12. «درگاه ملی آمار>سرشماری نفوس و مسکن>نتایج - سرشماری> جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران. اسفند ۱۳۹۵.
  13. فهرست شهرستان‌های ایران (۱۳۹۵)
  14. ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ مجتبی قدیری معصوم (۵ مرداد ۱۳۸۵). «روند تحولات جمعیت و آینده نگری آن در شهر خرم‌آباد». پرتال علوم انسانی و اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۴.
  15. «لرستان هم نفت خیر شد / کشف میدان عظیم "شیل نفتی" برای اولین بار در لرستان | پایگاه خبری، تحلیلی میرملاس». دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۱-۲۹.
  16. ایران، عصر (۱۳۸۸/۰۸/۱۷ - ۱۴:۴۱). «کشف ذخایر نفت و گاز در خرم آباد». fa. دریافت‌شده در 2025-01-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  17. «نوژیان، آبشاری مرتفع در دل جنگل‌های بلوط لرستان». وبگاه روزنامه مردم سالاری. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴.
  18. «احتمال بروز آتش‌سوزی در ۴۰۰ هزار هکتار از مراتع جنگلی خرم‌آباد». خبرگزاری فارس. ۳ فروردین ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۴.
  19. «۱٫۲ میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس به لرستان اختصاص دارد». خبرگزاری برنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴.
  20. «نابودی ۵۶۱ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط لرستان». مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی جام جم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴.
  21. «مرثیه‌ای بر رودخانه خاموش خرم‌آباد. بازی کودکان در ازدحام زباله!». خبرگزاری مهر. ۲۱ تیر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
  22. محمود کوماس جودکی (۲۶ تیر ۱۳۹۱). «همکاری یونسکو در ۱۴ معصوم خرم‌آباد یک دروغ بزرگ است». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۴.