قیمت بنزین در ایران
قیمت بنزین در ایران از موضوعات جنجال‌ساز ایران بعد از دهه هشتاد به‌شمار می‌رود.[۱] به گفتهٔ وزیر نفت دولت دوازدهم قیمت تمام‌شدهٔ هر لیتر بنزین برای دولت ایران ۲۰۰۰ تومان است.[۲] در حال حاضر بنزین معمولی با قیمت سهمیه‌ای لیتری ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین معمولی با قیمت آزاد لیتری ۳۰۰۰ تومان توزیع می‌شود؛ قیمت بنزین سوپر نیز ۳۵۰۰ تومان است.[۳]
تاریخچه
ویرایشهر لیتر بنزین در سال ۱۳۵۵ با نرخ ۶ ریال به فروش می‌رسید. در سال ۱۳۵۶ به ۸ ریال و در سال ۱۳۵۷ به ۱۰ ریال افزایش یافت. دو سال بعد، یعنی در سال ۱۳۵۹، دولت وقت قیمت بنزین را به ۳۰ ریال افزایش داد و این نرخ تا سال ۱۳۶۸ ثابت بود. پس از آن، در دولت سازندگی یک بار در سال ۱۳۶۹ قیمت بنزین به ۵۰ ریال در هر لیتر و بار دیگر در سال ۱۳۷۴ قیمت بنزین به ۱۰۰ ریال افزایش یافت. از این پس، قیمت بنزین روند افزایش سالانه در پی گرفت و هر لیتر بنزین در سال ۱۳۷۵ به قیمت ۱۳۰ و در سال ۱۳۷۶ به ۱۶۰ ریال عرضه شد. در دولت اصلاحات نرخ بنزین طبق جدول زیر به صورت سالانه تغییر کرد و تا سال ۱۳۸۳ به نرخ ۸۰۰ ریال برای هر لیتر رسید تا اینکه با قانون تثبیت قیمت‌ها، مجلس هفتم دولت را از افزایش قیمت مواد سوختی و کالاهای عمومی منع کرد.[۴] اما این تثبیت قیمت باز هم چندان دوام نیاورد.
| سال | نرخ آزاد به ریال | نرخ سهمیه‌ای |
|---|---|---|
| ۱۳۵۷ | ۱۰ | |
| ۱۳۵۹ | ۳۰ | |
| ۱۳۶۹ | ۵۰ | |
| ۱۳۷۴ | ۱۰۰ | |
| ۱۳۷۶ | ۱۶۰ | |
| ۱۳۷۷ | ۲۰۰ | |
| ۱۳۷۸ | ۳۵۰ | |
| ۱۳۷۹ | ۳۸۵ | |
| ۱۳۸۰ | ۳۸۰ | |
| ۱۳۸۱ | ۵۰۰ | |
| ۱۳۸۲ | ۶۵۰ | |
| ۱۳۸۳ | ۸۰۰ | |
| ۱۳۸۶ | ۱۰۰۰ | |
| ۱۳۸۷ | ۴۰۰۰ | ۱۰۰۰ |
| ۱۳۸۹ | ۷۰۰۰ | ۴۰۰۰ |
| ۱۳۹۳ | ۱۰۰۰۰ | ۷۰۰۰ |
| ۱۳۹۴ | ۱۰۰۰۰ | |
| ۱۳۹۸ | ۳۰۰۰۰ | ۱۵۰۰۰ |
سهمیه‌بندی بنزین
ویرایشبا اجرای سهمیه‌بندی سوخت در ایران در دولت احمدی‌نژاد از تیر ماه ۱۳۸۶[۸] هر لیتر بنزین سهمیه‌ای با نرخ ۱۰۰ تومان و بنزین آزاد ۴۰۰ تومان عرضه شد. مرحله بعدی افزایش قیمت بنزین در ۲۸ آذر ۱۳۸۹ با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران کلید خورد و هر لیتر بنزین سهمیه‌ای به ۴۰۰ تومان و بنزین آزاد ۷۰۰ تومان افزایش یافت. افزایش بعدی قیمت بنزین در سال ۱۳۹۳ در دولت تدبیر و امید با اجرای مرحله دوم هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران هر لیتر بنزین سهمیه‌ای را به ۷۰۰ تومان و بنزین آزاد ۱۰۰۰ تومان رساند؛ که با تک نرخی شدن بنزین در سال ۱۳۹۴ به قیمت ۱۰۰۰ تومان پرونده بنزین سهمیه‌ای بسته شد. اما در ۲۴ آبان ۱۳۹۸ در دولت رئیس‌جمهور روحانی نرخ هر لیتر بنزین سهمیه‌ای ۵۰ درصد افزایش یافت و به ۱۵۰۰ تومان رسید و قیمت بنزین آزاد که قبلاً هر لیتر ۱۰۰۰ تومان بود سه برابر شده و به ۳۰۰۰ تومان رسید.[۹]
خبر سهمیه‌بندی بنزین و بازداشت‌ها
ویرایشبهدنبال انتشار خبر آغاز سهمیه‌بندی بنزین در اردیبهشت ۱۳۹۸ رسانه‌ها از بازداشت زیبا اسماعیلی سخنگوی شرکت ملی پخش و پالایش مواد نفتی ایران، و چند مقام دیگر وزارت نفت خبر دادند.[۱۰] روز ۱۵ اردیبهشت، یک سخنگو از مجلس شورای اسلامی گفت که موضوع سهمیه‌بندی بنزین «فعلاً متوقف شده‌است.»[۱۱] زیبا اسماعیلی بنا به گزارش سایت niksalehi.com کارمند رسمی صداوسیما بوده و سال‌ها پیش در خبرگزاری فارس فعالیت می‌کرده‌است.[۱۲] بنا به اعلام وزیر نفت علاوه بر زیبا اسماعیلی، چندین نفر در این رابطه بازداشت شده‌اند.[۱۳][۱۴]
فساد در بنزین دو نرخی
ویرایشبنزین دو نرخی یکی از عوامل افزایش قاچاق و نیز فساد در کشور است. مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در گفتگو با اقتصاد آنلاین گفت:[۱۵]
من با دو نرخی کردن کاملاً مخالف هستم، این یعنی فساد. یادتان باشد در اقتصاد چند نرخی بودن یعنی فساد. فقط در یک شرایط جنگی است که باید بنزین را سهمیه‌بندی کنیم. حالا چگونه این فساد اتفاق می‌افتد؟ فرض کنید من به نام کشاورز از فرمانداری مجوز ده هزار لیتر بنزین سهمیه‌ای می‌گیرم، دو هزار لیتر آن را به بخش کشاورزی می‌برم و هشت هزار لیترش را به بازار آزاد؛ بنابراین فساد ایجاد می‌شود و من به شدت مخالفم. همچنین به عنوان یک راه حل کوتاه مدت برای جلوگیری از قاچاق بنزین در شرایط فعلی کشور پیشنهاد می‌کنم در مناطق مرزی مثل مریوان، مثل منطقه گمرک در مرز خسروی با عراق، مثل افغانستان و سایر جاها، خود شرکت ملی نفت یک پمپ بگذارد و بنزین را مثلاً ۵۰۰ تومان زیر قیمت آن کشور بفروشد. این باعث می‌شود دیگر برای افراد قاچاق سوخت مقرون به صرفه نباشد. در بلند مدت هم ما باید اقتصاد را درست کنیم و سعی کنیم قیمت‌های نسبی در اقتصاد برقرار شود تا بتوانیم در جهت حفظ منافع ملی کشور اصلاحات اقتصادی انجام دهیم.
— محسن دلاویز، اقتصاد آنلاین
جایگاه مجلس در موضوع بنزین
ویرایشمجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۹۵ با تصویب مادهٔ ۳۹ قانون برنامه ششم به دولت اجازه داده‌بود که تا سال ۱۴۰۰، قیمت همهٔ حامل‌های انرژی از جمله بنزین را با رعایت ملاحظات اجتماعی و اقتصادی و به تدریج، به بالاتر از سطح نود درصد قیمت فوب خلیج فارس برساند.[۱۶][۱۷] اما در سال‌های بعد، مجلس و دولت مانع از اجرای تدریجی این مصوبه شدند. در سال مالی ۱۳۹۶ مجلس اجازه داد قیمت بنزین به ۱۵۰۰ تومان افزایش پیدا کند، اما دولت این مصوبه را به خاطر اعتراضات سال ۱۳۹۶ اجرا نکرد. در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هم، مجلس با افزایش قیمت بنزین مخالفت کرد.[۱۸]
با افزایش سه برابری و یک‌شبهٔ قیمت بنزین با مصوبهٔ شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و آغاز اعتراضات، شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کارشناسان حقوقی نسبت به تداخل وظایف این شورا با امور مجلس انتقادهایی را مطرح کردند.[۱۹] آنها معتقد بودند افزایش قیمت بنزین در مجلس تصویب نشده و به همین دلیل غیرقانونی است.[۲۰] حتی تعدادی از نمایندگان اعلام کردند که در اعتراض به بی‌اعتنایی دولت به نظر آنها در مورد افزایش قیمت بنزین استعفا خواهند کرد.[۲۱]
در دومین روز اعتراضات (۲۵ آبان) فراکسیون امید مجلس طرح فوریتی «بازگشت قیمت بنزین به قیمت قبل» را تهیه کرد و بنا بود یک روز بعد، آن را تقدیم هیئت رئیسهٔ مجلس کند.[۲۰] اما پس از سخنرانی خامنه‌ای در ۲۶ آبان و تأکید او بر حمایت از تصمیم سران قوا، سخنگوی این فراکسیون اعلام کرد به دلیل «تاکیدات رهبر جمهوری اسلامی» طرح مزبور از دستور کار خارج شده‌است.[۲۰] هم‌زمان محمود صادقی گفت که رهبر ایران با ارسال یادداشتی خطاب به نمایندگان، آنها را از مخالفت با مصوبهٔ سران قوا برحذر داشته‌است.[۲۲] علی لاریجانی هم در ۱۰ آذر طی نشستی خبری گفت که در راس امور قرار داشتن مجلس به معنای دخالت در همه تصمیم‌ها نیست و جایگاه مجلس «ریل‌گذاری پس از رهبر انقلاب» است.[۲۱] او در مورد وجود نهادهای تصمیم‌گیرندهٔ موازی مجلس گفت که بعضی از این نهادها در زمان روح‌الله خمینی هم وجود داشته‌اند، برخی هم بعداً اضافه شده‌اند و این موضوع جدیدی نیست.[۲۳]
در ۷ آذر سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس از تهیهٔ یک طرح دوفوریتی دیگر برای تک‌نرخی شدن بنزین به قیمت هر لیتر ۱۵۰۰ تومان و حذف قیمت ۳۰۰۰ تومانی خبر داد.[۲۴] از دیدگاه منتقدان، این طرح نمایندگان مجلس، سیاسی و تلاشی برای توفیق در مبارزات انتخاباتی مجلس در اسفند ۱۳۹۸ است.[۲۰][۲۵][۲۶]
افزایش قیمت در سال ۹۸
ویرایشبامداد ۲۴ آبان ۱۳۹۸ شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، بدون اعلام قبلی از تغییر قیمت بنزین غیرسهمیه‌ای به ازای هر لیتر ۳ هزار تومان خبر داد.[۲۷] ساعاتی بعد حسن روحانی دلیل این افزایش را تقسیم درآمد حاصله بین شصت میلیون ایرانی عنوان کرد[۲۸] و گفت این تصمیم به نفع مردم و قشرها تحت فشار جامعه است.[۲۹] شامگاه ۲۴ آبان تجمعات اعتراضی در چند شهر برگزار شد[۳۰] اما به‌سرعت به ۲۸ استان مختلف سرایت پیدا کرد و تا حدود یک هفتهٔ بعد از آن، شهرهای مختلف ایران صحنهٔ درگیری، اعتراض و آشوب‌های بسیار گسترده بود.[۳۱]
براساس اعلام شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران، قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای لیتری ۱۵۰۰ تومان و میزان سهمیهٔ خودروهای مختلف به شرح زیر است:[۳۲]
| ردیف | کاربری | میزان سهمیهٔ بنزین ماهانه | |
| ۱ | سواری شخصی | بنزینی | ۶۰ لیتر |
| دوگانه سوز | ۳۰ لیتر | ||
| ۲ | تاکسی | بنزینی | ۴۰۰ لیتر |
| دوگانه سوز | ۲۰۰ لیتر | ||
| ۳ | موتورسیکلت | * | ۲۵ لیتر |
| ۴ | وانت کم مصرف | بنزینی | ۲۰۰ لیتر |
| دوگانه سوز | ۶۰ لیتر | ||
| ۵ | وانت پرمصرف | بنزینی | ۳۰۰ لیتر |
| دوگانه سوز | ۱۲۰ لیتر | ||
| ۶ | آمبولانس | * | ۵۰۰ لیتر |
پیامدها
ویرایش- ۶۰ هزار صیاد به علت افزایش قیمت بنزین بیکار شده و وضعیت معیشتی آنها بحرانی شد. آنها مجبور هستند روزانه ۵۰ تا۱۵۰ لیتر بنزین را با قیمت لیتری سه هزار تومان تهیه کنند.[۳۳]
- اعتراضات گسترده‌ای در بیش از ۱۰۰ شهر ایران به راه افتاد که به اعتراضات آبان ماه ۹۸ معروف است.
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ https://www.bloomberg.com/graphics/gas-prices/#20193:Iran:USD:g
- ↑ https://farsi.euronews.com/2019/11/21/gasoline-price-increasing-impact-iran-government-budget
- ↑ https://www.mashreghnews.ir/news/1010155/بنزین-سهمیه-بندی-شد-دولت-قیمت-های-جدید-بنزین-را-اعلام-کرد-جزئیات
- ↑ «آمارنامه مصرف فراورده‌های نفتی انرژی‌زا - 1384» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۱۶.
- ↑ Behnegarsoft.com. «قیمت بنزین از سال 57 تا اکنون+ جدول». پایگاه خبری الف. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.
- ↑ «همه تغییرات قیمت بنزین در 15 سال گذشته+ جدول». پایگاه خبری جماران - امام خمینی - انقلاب اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.
- ↑ www.entekhab.ir https://www.entekhab.ir/fa/news/474536/بنزین-در-۴۰-سال-گذشته-چقدر-گران-شده-جدول. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ «یارانه بنزین با سهمیه بندی، هدفمند شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹.
- ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «قیمت بنزین آزاد در ایران سه برابر شد | DW | 15.11.2019». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.
- ↑ http://fa.rfi.fr/چند-مقام-وزارت-نفت-ایران-پس-از-جنجال-خبر-سهمیه‌بندی-بنزین-بازداشت-شدند-20190505/ایران. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ https://ir.voanews.com/a/iran-economy-gas/4904385.html
- ↑ «زیبا اسماعیلی - علت بازداشت زیبا اسماعیلی کارمند رسمی صدا و سیما». اخبار (به عربی). پارامتر
|پیوند=ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک) - ↑ فردا، پایگاه خبری تحلیلی (۲۰۱۹-۰۵-۰۵). «واکنش زنگنه به دستگیری زیبا اسماعیلی». پایگاه خبری تحلیلی فردا | Farda News. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۰۶.
- ↑ تابناک (۲۰۱۹-۰۵-۰۵). «واکنش زنگنه به دستگیری زیبا اسماعیلی». تابناک | TABNAK. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۰۶.
- ↑ «بنزین دو نرخی یعنی فساد». اقتصاد آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۱۶.[پیوند مرده]
- ↑ سید مسلم بهشتی نژاد (۱۳۹۸-۰۹-۰۹). «مجلس را به خاطر ماده ۳۹ قانون برنامه ششم، استیضاح کنید!». www.tabnak.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۰.
- ↑ «مجوز برنامه ششم به دولت برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی / برخی دهک‌ها توان افزایش تورم را ندارند». خبرگزاری خانه ملت. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۰.[پیوند مرده]
- ↑ «روزنامه سازندگی». sazandeginews.com. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۴.
- ↑ «علی لاریجانی: جایگاه مجلس ریل‌گذاری پس از رهبر است». iranintl.com. ایران اینترنشنال. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ ۲۰٫۳ «خیز نمایندگان برای تک نرخی کردن بنزین؛ حرکتی سیاسی یا مردمی؟». dw.com. دویچه وله. ۷ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ «لاریجانی: جایگاه مجلس ریل‌گذاری پس از رهبر است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ «حکم حکومتی خامنه‌ای؛ نمایندگان مجلس حتی اختیار مخالفت با افزایش سه‌برابری قیمت بنزین را هم ندارند». voanews.com. صدای آمریکا. ۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ «لاریجانی: دولت گمان نمی‌کرد اجرای سهمیه‌بندی اینقدر تبعات داشته باشد / برای ریاست جمهوری برنامه‌ای ندارم». snn.ir. خبرگزاری دانشجو. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ «طرح دو فوریتی برای تک‌نرخی شدن بنزین». donya-e-eqtesad.com. دنیای اقتصاد. ۷ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ فکری، مریم (۹ آذر ۱۳۹۸). ««انتخابات مجلس» نمایندگان را به سمت بنزین تک‌نرخی برد؟». khabaronline.ir. خبر آنلاین. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ «نماینده سابق: اعتراض امروز مجلس به گرانی بنزین برای انتخابات است نه مردم». fardanews.com. فردا نیوز. ۸ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ «بهای بنزین آزاد در ایران سه برابر شد». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۴ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «روحانی: پول افزایش قیمت بنزین را بین شصت میلیون نفر توزیع می‌کنیم». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «دفاع روحانی از افزایش قیمت بنزین: «به نفع مردم تحت فشار است»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «سهمیه‌بندی بنزین؛ تجمعات اعتراضی و "تهاجم" به یک انبار نفت». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «اعتراض‌های ایران؛ هفت تفاوت آبان ۹۸». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۶ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.
- ↑ «میزان سهمیه‌بندی ماهانه انواع خودرو». باشگاه خبرنگاران جوان. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
- ↑ گران شدن بنزین «۶۰ هزار صیاد» ایرانی را بیکار کرد