ولایت لغمان
ولایت لَغمان یکی از ۳۴ ولایت افغانستان در شرق این کشور به مرکزیت شهر مهترلام است. لغمان سی‌و‌دومین ولایت پهناور و بیست و هفتمین ولایت پرجمعیت افغانستان است. پهناوری آن ۳۸۴۲ کیلومتر مربع و جمعیت آن نیم ملیون نفر است. از شمال به ولایت نورستان و پنجشیر، از شرق به کنر، از جنوب به ننگرهار و از غرب به کاپیسا و کابل محدود است. ساکنان آن بر علاوه زبان‌های پشتو و پارسی، به زبان پشه‌ای نیز مسلط هستند.[۴] میانگین ارتفاع آن ۷۷۲ متر و بلندترین نقطه آن کوه فرنگال با ۴۷۹۵ متر بلندی است. لغمان از ولایت‌های سرسبز و خوش آب و هوای افغانستان است که دره‌های حاصلخیز آن توسط رودهای علیشنگ و علینگار و کابل آبیاری می‌شود.
لغمان
لمغان لمقان | |
|---|---|
 ولایت لغمان در شرق افغانستان | |
| مختصات: ۳۴°۴۰′شمالی ۷۰°۱۲′شرقی / ۳۴٫۶۶°شمالی ۷۰٫۲۰°شرقی | |
| کشور | افغانستان |
| مرکز | مهترلام |
| حکومت | |
| • والی | زین‌العابدین |
| • معاون والی | سید احمد[۱] |
| • والیان پیشین[۲] | سید احمد[۱] |
| مساحت | |
| • کل | ۳٬۸۴۲٫۶ کیلومتر مربع (۱۴۸۳٫۶ مایل مربع) |
| جمعیت (۲۰۲۱)[۳] | |
| • کل | ۵۰۲،۱۴۸ (۲۷امین) |
| منطقهٔ زمانی | یوتی‌سی +۴:۳۰ (وقت افغانستان) |
| Postal code | 27xx |
| کد ایزو ۳۱۶۶ | AF-LAG |
| زبان | پارسی پشه‌ای، پشتو |
لغمان محل تحقیقات دانمشند معروف، ابوریحان بیرونی در زمان سلطنت غزنویان بوده‌است. بیرونی خورشیدگرفتگی ذیقعده ۴۰۹ ه.ق را در لمغان (بین قندهار و کابل) رصد کرد و آخرین این ارصاد، رصد انقلاب تابستانی ۴۱۲ ه.ق بود.[۵] این ولایت به لحاظ قرار گرفتن در مسیر هندوستان، حائز اهمیت استراتژیک برای لشکریان سلطان محمود غزنوی، سلطان شهاب‌الدین غوری و احمدشاه درانی بوده است.[۶]
نام
ویرایشپیشینه
ویرایش
پس از تغییرات در تقسیمات کشوری در افغانستان در سال ۱۹۶۴، ولایت لغمان نیز در همان سال در ناحیهٔ لغمانات تشکیل شد و مرکز آن شهر مهترلام مقرر گردید.[۸]
مردم
ویرایشجمعیت این ولایت ۴۰۳٫۵۰۰ نفر در سال ۲۰۰۹ برآورد شده‌است که بر پایهٔ منابعی تاجیک ها ۴۰٪، پشه ای ها ۴۰٪ پشتون ها و نورستانی‌ها نیز ۲۰٪ از باشندگان بومی این ولایت محسوب می‌گردند. تاجیک‌های لغمان به لهجهٔ خاص خود فارسی صحبت می‌کنند که اکثریت قوم تاجیک در مهترلام، ولسوالی‌های علیشنگ، دولت‌شاه «بیش‌ترینه در درهٔ فراجغان» و قرغه‌ای زندگی می‌کنند. فارسی‌زبان‌های ولایت لغمان عمدتاً از حروف که در زبان و ادبیات فارسی دری وجود ندارد استفاده می‌کنند مثلاً ټ ډ ړ ڼ[۹]
پشتوهای این منطقه از قبیلهٔ غلزایی هستند. براساس برآورد سال ۲۰۰۸ تنها ۴ هزار نفر از جمعیت ۳۷۸ هزار نفری این ولایت در شهرها زندگی می‌کنند. اغلب مردمان لغمان سنی‌مذهب هستند.
اقتصاد
ویرایشهر نوع میوه در این ولایت قابل کشت است گندم، برنج، ذرت، سبزیجات، خشخاش، حبوبات، و پنبه محصولات کشاورزی اصلی این منطقه است. بیشتر پشه‌ای‌ها به کار دامداری و تجارت پوست و چرم مشغولند.
براساس سروی مشترک وزارت زراعت و ادارهٔ ملی احصاییه، لغمان با تولید سالانه ۱۵ هزار تُن برنج در جایگاه هشتم تولید برنج افغانستان قرار دارد.[۱۰]
بر اساس آمار ریاست زراعت لغمان، ولایت لغمان در مجموع ۴۳ هکتار باغ لیمو دارد و در سال ۱۳۹۹ ۵۴ جریب باغ جدید لیمو احداث کرده‌است که ۲۱۵ تن لیمو از آنها برداشت شده‌است. لیمو بازار خوب دارد و هر سیر (هفت کیلو) لیمو را در بازارهای داخلی در بدل ۴۰۰ افغانی فروخته می‌شود.[۱۱]
آموزش
ویرایش۳۱٪ مردم باسواد هستند و ۴۲ درصد به برق دسترسی دارند. یک بیمارستان، حدود ۴۲ درمانگاه و ۱٬۵۳۷ مسجد در این ولایت فعالیت دارند.[۱۲]
تقسیمات اداری
ویرایش
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش
ولایت لغمان ۲۰٪پشه یی کامیلاً درغ است پشه یی زبان در لغمان از ۴۵٪ فیصد زیاد است
- ↑ "د نږدې شلو ولایاتو لپاره نوي والیان او امنیې قوماندانان وټاکل شول". 7 November 2021.
- ↑ http://hafizsahar.com/Images/who.pdf [نشانی وب عریان]
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامnsiaوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ابوبکر گروس، نسرین، قدم‌های آشتی و مسئولیت ما افغان‌ها، [بدون محل انتشار و ناشر]: سال ۲۰۰۰. ص۴۹.
- ↑ کرامتی، «بیرونی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ Boilot, “Al-Biruni”, The Encyclopaedia of Islam, 1236.
- ↑ ناکامورا, هاژیم (1987). آیین بودایی هند: نظرسنجی با یادداشت‌های کتابشناسی (به انگلیسی). موتیلال بنارسیداس. p. 349. ISBN 9788120802728.
- ↑ Bosworth, C.E. "Lamg̲h̲ānāt[پیوند مرده]." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009.
- ↑ «Ministry of Rural Rehabilitation and Development» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ ژوئیه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳ ژوئیه ۲۰۰۹.
- ↑ «کاشت و حاصلات برنج در ۱۳۹۹ نسبت به ۱۳۹۸ حدود ۱۵ درصد بیشتر شده‌است». هفته نامه دهقان. ٢٩ دسامبر ٢۰٢۰. دریافت‌شده در ٢٥ آوریل ٢۰٢١.
- ↑ «هم‌زمانی افزایش مصرف لیمو با افزایش حاصلات». هفته نامه دهقان. ۴ دلو ١٣٩٩. دریافت‌شده در ۶ ثور ١۴۰۰.
- ↑ Province: Laghman