مجید توکلی

با مجید توکلی، کارگردان اشتباه نشود.

مجید توکّلی (زادهٔ ۱۳۶۵) پژوهشگر و فعال سیاسی، عضو سابق انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر و زندانی سیاسی سابق اهل ایران است. وی از ابتدای ورود به دانشگاه در ۱۳۸۶ تا جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران بارها دستگیر و زندانی شد. در یک فقره او از سال ۱۳۸۸ بدون مرخصی در زندان رجایی شهر کرج تا مهر ۱۳۹۲ زندانی بود.

مجید توکّلی
زادهٔ	۱۳۶۵ (۳۷ سال) شیراز، ایران
ملیت	ایرانی
تحصیلات	مهندسی موتور کشتی
محل تحصیل	دانشگاه امیرکبیر
سال‌های فعالیت	۱۳۸۶ تا اکنون
عنوان	شرف جنبش دانشجویی
مجازات(های) جزایی	۸ سال حبس تعزیری
جایزه(ها)	جایزه صلح دانشجویی

زندگی

مجید توکلی همراه همسرش مریم و دخترشان رها (تیرماه ۱۴۰۲)

مجید توکلی در سال ۱۳۶۵ در شیراز متولد شد، او سال ۱۳۸۳ در رشته مهندسی موتور کشتی دانشگاه صنعتی امیرکبیر پذیرفته شد. وی به دلیل بازداشت‌های متعدد و ماه‌های طولانی و بازداشت به «شرف جنبش دانشجویی» معروف شد. رسانه‌ها از تبعید مجید توکلی در سال ۱۳۸۸ برای ادامه تحصیل به بندرعباس سخن گفتند، اما او مانند سایر دانشجویان کارشناسی دانشکدهٔ مهندسی دریا برای گذراندن بخشی از دروس خود در دو ترم انتهایی تحصیلش به واحد بندرعباس دانشگاه صنعتی امیرکبیر رفت.

بازداشت‌ها

بازداشت در جریان نشریات جعلی دانشگاه امیرکبیر

نخستین بازداشت مجید توکلی روز ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۶ پس از احضار به دادگاه انقلاب در پی اعتراض به سخنرانی محمود احمدی‌نژاد و انتشار نشریات دانشجویی با کاریکاتور علی خامنه‌ای در دانشگاه پلی تکنیک صورت گرفت. او توسط شعبه ۶ دادگاه انقلاب به اتهام «توهین به مقدسات» به ۳ سال حبس محکوم و در آذر ۱۳۸۶ از کلیهٔ اتهامات وارده تبرئه شده و در فروردین ۱۳۸۷ به ۳۰ ماه حبس تعزیری محکوم گردید. مجید توکلی با سپری کردن پانزده ماه در زندان، سرانجام در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۸۷ به‌طور مشروط آزاد شد.

بازداشت در مراسم سالگرد بازرگان

مجید توکلی پس از شرکت در مراسم سالگرد درگذشت مهدی بازرگان در مقابل حسینیه ارشاد دستگیر شد و پس از گذراندن ۱۱۵ روز در انفرادی با قرار وثیقه آزاد شد.

کمیته حقوق بشر انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر پیرامون شکنجه دانشجویان طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «تجربه بازداشت دانشجویان دانشگاه پلی تکنیک در ادوار متعدد نشان داده‌است که در این دوران تمامی دانشجویان برای مدت طولانی در سلول انفرادی به‌سر می‌برند. آن‌ها در تمامی ساعات شبانه روز تحت بازجویی‌های مداوم و حتی برای بیش از ۱۰ ساعت و تحت شدیدترین و غیرانسانی‌ترین شکنجه‌های روحی و جسمی و شدیدترین توهین‌ها از سوی بازجویان قرار می‌گیرند. میزان این شکنجه‌ها و ضرب و شتم‌های فیزیکی گاه به حدی است که دانشجویان در طول بازجوئی از حال رفته و بیهوش می‌شوند.»

بازداشت پس از سخنرانی در روز دانشجو ۱۳۸۸

توکلی به منظور سخنرانی در ۱۶ آذر ۱۳۸۸ به تهران دعوت و در تجمع دانشجویی روز ۱۶ آذر دانشگاه امیرکبیر که در ادامه تظاهرات‌های جنبش سبز در ایران برگزار شده بود، همراه عده‌ای از دانشجویان شرکت کرد. این دانشجو عکسش در بسیاری از تجمعات دانشجویی در دانشگاه به عنوان نماد «مقاومت جنبش دانشجویی» در میان تجمع کنندگان توزیع می‌شد.

وی هنگامی که به همراه برخی دیگر از دانشجویان قصد خروج از در حافظ دانشگاه را داشت توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفت. ضرب و شتم وی در خیابان به حدی شدید بود که موجب شوکه شدن عابران و رهگذران شد. او و چهار دانشجوی دیگر را بعد از ضرب و شتم شدید به مکانی نامعلوم منتقل کردند.

برادر او ۲۶ آذر ۱۳۸۸ در مصاحبه با رادیو فردا ضمن تأیید ضرب و شتم برادرش در خصوص نحوهٔ دستگیری گفت: «آن جور که شاهدان اظهار کرده‌اند و ما شنیده‌ایم گویا یک ون سفیدرنگ بدون پلاک و یک پژوی ۴۰۵ که پلاک دولتی داشته‌است آن‌ها را تعقیب می‌کنند. سر چهار راه کالج به شدت آن‌ها را می‌زنند و بعد هم با خودشان می‌برند.»

مجید توکلی در ۳۰ دی ۱۳۸۸ از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی به جرم اجتماع و تبانی علیه نظام، تبلیغ علیه نظام، توهین به رهبری و توهین به ریاست جمهوری به هشت سال و شش ماه حبس تعزیری، ۵ سال محرومیت از فعالیت سیاسی و ۵ سال ممنوعیت از خروج از کشور محکوم شد.

در ۵ بهمن ۱۳۸۸ توکلی هنگامی که در سلول انفرادی نگهداری می‌شده، در اعتراض به رأی صادرشده در دادگاه اولیه، دفاعیه‌ای خطاب به قاضی دادگاه می‌نویسد و توضیحاتی دربارهٔ اتهام‌های وارد شده به خودش ارائه می‌کند. او خواستار لغو حبس در سلول انفرادی و پایان‌دادن به فشارها و دیدار با وکلایش بوده و به محرومیت خویش از داشتن وکیل اشاره کرده‌است. خانواده مجید توکلی نیز در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل خواهان رسیدگی سریع و اعزام بازرسان برای بررسی وضعیت او شدند.

کمپین من مجید هستم

مقالهٔ اصلی: کمپین من مجید هستم

نمونه‌ای از تصاویر کمپین

یک روز پس از دستگیری وی خبرگزاری فارس با انتشار عکسی از مجید توکلی با چادر و مقنعه پرداخت و مدعی شد که او با لباس مبدل قصد فرار داشته‌است. در کنار این عکس تصویری از ابوالحسن بنی صدر که با لباس زنانه از ایران رفته بود نیز منتشر گردید.

عده‌ای از فعالان سیاسی با اشاره به نحوه ساخت این عکس و همچنین عکس جعلی بنی صدر آن را اقدامی مضحک از سوی این خبرگزاری برای تحقیر توکلی دانستند. روزنامه آفتاب یزد هم این عکس را جعلی دانسته و پیرامون چنین اقداماتی به قوه قضائیه هشدار داده‌است. برخی از فعالان سیاسی نیز احتمال می‌دهند که بازجویان برای تحقیر توکلی پس از دستگیری وی را وادار به پوشیدن لباس زنانه و عکس‌برداری از وی کرده باشند.

اما این اقدام برخلاف تصور اولیه دستگاه‌های امنیتی منجر به به راه افتادن موجی از انتقاد به حجاب اجباری زنان و همچنین حمایت همزمان از مجید توکلی شد.

در همین ارتباط صدها نفر از مردان اقدام به پوشیدن چادر یا روسری و انتشار عکس خود در فضای مجازی کردند.

سایت ایرانیان نیز اقدام به ایجاد بخشی برای انتشار تصاویر مردان با حجاب کرد. اقدام دستگاه‌های امنیتی و تبلیغاتی جمهوری اسلامی علیه مجید توکلی و همچنین واکنش این گروه از مردان و ایجاد کمپین مردان با حجاب، بازتاب‌های متعدد در رسانه‌های بین‌المللی نیز داشت.

بازداشت در جریان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱

در جریان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ پس از مرگ مهسا امینی، محسن توکلی روز جمعه ۱ مهر در یک پیام توئیتری از دستگیری برادرش مجید توکلی خبر داد و نوشت که مأموران امنیتی شبانه «با ایجاد وحشت به خانه ریخته و برادرش را برده‌اند». او افزود، مأموران نامه دادستانی کل را به همراه داشته‌اند اما نگفته‌اند از طرف چه نهادی هستند و تنها گفته‌اند که مجید توکلی را به دادسرای ناحیه ۳۳ می‌برند. روز چهارشنبه، ۱۳ مهر، همسر مجید توکلی از ابتلای او به کرونا در زندان خبر داد. مجید توکلی از روز ۳۱ شهریور در انفرادی به سر می‌برد.

مجید توکلی در روز ۲۸ آذر، پس از ۸۸ روز بازداشت، با سپردن قرار وثیقه آزاد شد.

اعتصاب غذا

مجید توکلی چندین مرتبه در اعتراض به وضعیت بازداشت و تحت فشار قرار گرفتن اعتصاب غذا کرده‌است. او در ۲۳ تیر ۱۳۸۶ حداقل ۲۱ روز در اعتراض به شکنجه، گرفتن اعترافات دروغ و تحت فشار و عدم توجه به حقوق شهروندیش دست به اعتصاب غذا کرد.

این زندانی سیاسی اعتصاب غذای دیگر خود را خرداد ۱۳۸۹ در اعتراض به وضعیتش در زندان آغاز کرد. مجید توکلی زندانی سیاسی محبوس در اندرزگاه هفت زندان اوین که چندی پیش به دلیل اعتراض به معاون دادستانی به سلول انفرادی منتقل و در آنجا دست به اعتصاب غذای خشک زد؛ در اثر مقاومت خود و حمایت‌های صورت گرفته زودتر از موعد مقرر توسط مسئولان زندان به بند عمومی منتقل شد. در این اعتصاب ۶ خرداد ۱۳۸۹ اخباری دربارهٔ خون‌ریزی معده و وخامت حال توکلی در زندان منتشر شد. همچنین در این روز نامه‌ای از طرف او انتشار یافت. مادر مجید توکلی نیز در اعتراض به وضعیت مجید در زندان، اعتصاب غذا کرد اما با درخواست دوستان فرزندش، به اعتصاب غذای خود پایان داد.شیرین عبادی در نامه‌ای به گزارش‌گر ویژه شکنجه سازمان ملل متحد، دربارهٔ وضعیت وخیم توکلی در زندان، هشدار داد. ۸ خرداد ۱۳۸۹ مجید توکلی از زندان اوین با خانواده‌اش تماس گرفت و از انتقال خود به بند عمومی و شکستن اعتصاب غذای خود خبر داد.

خرداد ۱۳۸۹ نامه‌ای خطاب به مردم از مجید توکلی در هرانا منتشر شد و در آن آمده بود: تشکر می‌کنم از رهبرانی که نشان دادند پدران و مادرانی نیک برای جنبش سبز هستند و همچنین از حمایت‌هایی که منجر به انتقال او به بند عمومی و کاهش فشارها در زندان شده بود از مردم سبز سرزمینش تشکر کرد.

آزادی و مرخصی از زندان

مرخصی پس از چهار سال

مجید توکلی، فعال دانشجویی که از سال ۱۳۸۸ بدون مرخصی در زندان رجایی شهر کرج به سر برده بود، سرانجام ۲۹ مهر ۱۳۹۲ با وثیقه ۶۰۰ میلیون تومانی، به مرخصی آمد.

آزادی از زندان

مجید توکلی اردیبهشت ۱۳۹۴ با پایان دوره محکومیتش پنج ساله‌اش از زندان رجایی‌شهر کرج آزاد شد. او در دادگاه انقلاب به هشت سال حبس محکوم شد که در دادگاه تجدیدنظر بعد از مدتی به پنج سال کاهش یافت، اما به دلیل انتشار نامه از داخل زندان شش ماه به دوره حبس او افزوده شد. توکلی همچنین سه هفته پیش از آزادی برای بار دوم به مرخصی آمد.

نظر محمد جواد ظریف دربارهٔ او

دیوید کیز مدعی است که ظریف در پاسخ به سؤال وی مبنی بر اینکه «مجید توکلی، یکی از برجسته‌ترین فعالان دانشجویی ایران که هم‌اکنون در زندان نگهداری می‌شود، چه زمانی آزاد خواهد شد؟» تصریح کرده‌است «نام نسرین ستوده را از طریق رسانه‌ها شنیده‌ام اما مجید توکلی را اصلاً نمی‌شناسم.» چندی بعد محمد جواد ظریف در پاسخ به یکی از کامنتهای فیس‌بوک خود مبنی بر «مجید توکلی رو شناختی دکتر یا نه هنوز؟» چنین پاسخ می‌دهد که «سلام دوست عزیز. به سبک خودتان: شما نویسنده اسرائیلی که این ادعا را مطرح کرده شناختید یا نه هنوز؟»

دیوید کیز در مصاحبه با کامبیز حسینی در پاسخ به سؤالی که «آیا شما اسرائیلی هستید؟» گفت: «من شهروند اسرائیل هستم و در آمریکا به دنیا آمده‌ام که به نظرم جالب است، سؤال من از وزیر امور خارجه، آقای ظریف، این است: آیا این مسئله که شهروند آمریکا هستم و در لس‌آنجلس که شهری است که به مهاجرین بسیاری از ایران که از دیکتاتوری و تئوکراسی فرار کرده‌اند، پناه داده‌است، به دنیا آمده‌ام باعث می‌شود که سؤالم نادرست و نامناسب محسوب شود؟»

جایزه‌ها

• جایزه حقوق بشری هومو هومینی سال ۲۰۰۹ به همراه جنبش دانشجویی ایران و عبدالله مؤمنی
• جایزه صلح دانشجویی در بهمن ۱۳۹۱ به مجید توکلی به پاس تلاش‌هایش در راه ارتقای صلح، دموکراسی و آزادی اهدا شد. یک روز پیش از اهدای این جایزه، اسم مجید توکلی بر سنگفرش یکی از خیابان‌های تروندهایم نروژ ثبت شد. هر دو سال نام یک دانشجو که برای آزادی و دموکراسی هزینه داده، بر این خیابان ثبت می‌شود.

جستارهای وابسته

• برخورد با دانشجویان در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد
• پرونده نشریه‌های جعلی دانشگاه امیرکبیر
• تظاهرات اعتراضی هواداران جنبش سبز (۱۶ آذر ۱۳۸۸)
• کمپین من مجید هستم
• خیزش ۱۴۰۱ ایران

پیوند به بیرون

• مجید توکلی در توییتر
• فیلم بخشی از سخن‌رانی مجید توکلی در روز شانزده آذر ۱۳۸۸ در دانشگاه پلی تکنیک، ساعتی قبل از دست‌گیری در یوتیوب
• فیلم بخشی از سخن‌رانی مجید توکلی در ۱۶ آذر ۱۳۸۷ در دانشگاه تهران در یوتیوب
• «برای او که یک ملت بود؛ یادنامه‌ای برای فرزاد و علی و فرهاد/ مجید توکلی». خبرگزاری هرانا. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۸.
• سازمان عفو بین‌الملل با چاپ و انتشار پوستر خواستار آزادی مجید توکلی شد
• نامه سرگشاده خانواده مجید توکلی خطاب به ریاست قوه قضائیه
• «مجید توکلی پس از چهار سال به مرخصی آمد». رادیو فردا. ۲۹ مهر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ فوریه ۲۰۱۸.