محمدجعفر پوینده

زبان‌شناس، نویسنده، و مترجم ایرانی

محمّدجعفر پوینده (۱۷ خردادِ ۱۳۳۳ – ۱۸ آذرِ ۱۳۷۷) مترجم، نویسنده و جامعه‌شناس ایرانی بود که در جریان ترورهای موسوم به قتل‌های زنجیره‌ای به دست عواملی از وزارت اطلاعات ایران کشته شد. پوینده از فعال‌ترین اعضای کانون نویسندگان ایران بود. وی تا پیش از مرگ در دفتر پژوهش‌های فرهنگی مشغول به کار بود.[۳]

محمّدجعفر پوینده
زاده۱۷ خرداد ۱۳۳۳
اشکذر، شهرستان اشکذر، استان یزد
درگذشته۱۸ آذر ۱۳۷۷ (۴۴ سال)
شهرستان شهریار، استان تهران
در جریان ترورهای موسوم به قتل‌های زنجیره‌ای کشته شد
آرامگاهامامزاده طاهر (کرج)
پیشهمترجم و نویسنده
ملیتایرانی
تحصیلاتحقوق قضایی، فوق لیسانس جامعه‌شناسی
دانشگاهدانشگاه تهران
دانشگاه سوربن
همسر(ها)سیما (صدیقه)[۱] صاحبی[۲]
فرزند(ان)نازنین پوینده[۳]

محمدجعفر پوینده از طرفداران جریان چپ در ایران بود، اما به ایده‌های سنتی مارکسیسم باور نداشت و هرگز به سازمان یا حزبی سیاسی نپیوست، هرچند یک مدافع پرکار دمکراسی، حقوق بشر و آزادی نامحدود اندیشه و بیان بود و اعلامیه جهانی حقوق بشر را به زبان پارسی برگرداند.

زندگی

ویرایش

پوینده در سال ۱۳۳۳ در اشکذر، شهرستان اشکذر در استان یزد در خانواده‌ای فرودست زاده شد. در شش سالگی به دبستان رفت و از ده سالگی مشغولِ کار شد. سالِ ۱۳۴۹ دیپلم گرفت و در همان سال در رشتهٔ حقوق قضایی در دانشگاهِ تهران پذیرفته شد. فعالیتِ سیاسی را از دورانِ دانشجویی در تهران آغاز کرد و از سال ۱۳۵۳ هنگامی که برای ادامهٔ تحصیل در دانشگاه سوربن به فرانسه رفت در خارج از کشور ادامه داد. در سال ۱۳۵۶ مدرک فوق لیسانس جامعه‌شناسی را از این دانشگاه دریافت کرد و در شهریور ۱۳۵۷ در بحبوحهٔ انقلاب به کشورش بازگشت.

پوینده پس از انقلاب وقت خود را وقف ترجمهٔ آثار مختلف فلسفی و ادبی کرد و کتاب‌های بسیاری را از زبان فرانسه به فارسی برگرداند که برخی از آن‌ها هنوز منتشر نشده‌اند.

 
آرامگاه محمدجعفر پوینده
 
آرامگاه محمدجعفر پوینده و محمد مختاری

یک ماه پیش از مرگ غیرمنتظرهٔ پوینده، سقف اتاق اجاره‌ای‌اش فرو ریخت و میز کار و کتاب‌هایش زیر آوار مدفون شد. او در یادداشتی در مقدمهٔ کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی این فشارها را چنین بیان می‌کند: «ترجمه کتاب تاریخ و آگاهی طبقاتی را در اوج انواع فشارهای طبقاتی و در بدترین اوضاع مادی و روانی ادامه دادم و شاید هم مجموعهٔ همین فشارها بود که انگیزه و توان به پایان رساندن ترجمهٔ این کتاب را در وجودم برانگیخت؛ و راستی چه تسلاّیی بهتر از به فارسی درآوردن یکی از مهم‌ترین کتاب‌های جهان در شناخت دنیای معاصر و ستم‌های طبقاتی آن؟ تا چه قبول افتد و چه در نظر آید».

پوینده در ۱۸ آذر ۱۳۷۷ از منزل خارج شد و ده روز بعد جسد وی در روستای بادامک در شهرستان شهریار پیدا شد. علت مرگ او خفگی اعلام شد. سپس مشخص شد که او قربانی ترورهای سیاسی‌ای شده که عوامل وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی انجام داده‌اند و به قتل‌های زنجیره‌ای معروف شد. وی در خیابان ایرانشهر ربوده شده و در محل حراست گورستان تهران به قتل رسید. علی روشنی شخصی که طناب را به گردن او انداخته و خفه‌اش کرده بود به حبس ابد محکوم شد، اما هیچگاه برای سپردن دوره محکومیت به زندان فرستاده نشد. شمار دیگری از عاملان و آمران این قتل‌ها نیز به حبس محکوم شده اما مجازات نشدند.[۴] اما عامل اصلی یعنی سعید امامی پیش از آن که پرده از اعترافات او گشوده شود و آمرین این قتل‌ها را معرفی کند خبر خودکشی وی در زندان با خوردن داروی نظافت از رسانه‌های دولتی اعلام شد. مزار محمد جعفر پوینده در امامزاده طاهر کرج (گلشهر) در نزدیکی قبر محمد مختاری دیگر قربانی این قتل‌ها است. بر روی سنگ قبر او هیچ اشاره‌ای به علت کشته شدن نشده‌است.

کتاب‌شناسی

ویرایش

آثار ادبی، فلسفی و اجتماعی که در طی عمر کوتاهش ترجمه کرد، بالغ بر ۲۶ اثر است. از آن جمله‌اند:

ترجمه‌ها

ویرایش

سایر آثار

ویرایش

… ت‍ا دام آخ‍ر: گ‍زی‍دهٔ گ‍ف‍ت و گ‍وه‍ا و م‍ق‍ال‍ه‌ه‍ا. ب‍ه ک‍وش‍ش س‍ی‍م‍ا ص‍اح‍ب‍ی. ت‍ه‍ران: چ‍ش‍م‍ه، ۱۳۷۸. شابک ‎۹۶۴-۵۵۷۱-۳۵-۹

پانویس

ویرایش
  1. آلبوم عکس: بازتاب قتل‌های زنجیره‌ای در مطبوعات آن دوران، بی‌بی‌سی فارسی
  2. گزارش قتل فروهرها، به روایت پرستو فروهر، بی‌بی‌سی فارسی
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ هیجدهم آذرماه، روزی که پوینده به خانه بازنگشت، بی‌بی‌سی فارسی
  4. «چهره‌های پرونده قتل‌های زنجیره‌ای چه می‌کنند؟». بی‌بی‌سی فارسی.

منبع و پیوند به بیرون

ویرایش