مردم بومی آفریقا

مردم بومی آفریقا یا ساکنان بومی قاره آفریقا پیش از ورود مهاجران، در مناطق آفریقا ساکن بوده‌اند. این تعریف برایِ همه گروه‌های بومی چه در درون و چه در بیرون از آفریقا صدق می‌کند. اگرچه بیشتر مردم آفریقا را می‌توان «بومی» درنظر گرفت، به این‌معنا که خاستگاه آنها قاره آفریقا است، مانند (هوموساپینس‌ها) البته همهٔ گروه‌های قومی آفریقایی این گونه معرفی شدن را نمی‌پذیرند. گروه‌ها و جوامعی که مدعیِ این نوع از شناخت هستند، کسانی هستند که به دلیل شرایط مختلف تاریخی و محیطی خارج از سیستم‌های دولتی قرار گرفته‌اند و شیوه‌های سنتی و ادعای زمین برای آن‌ها اغلب با اهداف و سیاست‌های اعلام شده از سوی دولت‌ها، شرکت‌ها و جوامع استعماری در نابرابری بوده است.

مردم مرسی اتیوپی

آفریقا خانه بسیاری از قبایل باشکوه است که از نظر فرهنگ، قومیت و تاریخ، غنی هستند. قبایل آفریقا دارای آداب، رسوم و سنت‌های خاص هستند، که هر قبیله را متفاوت از قبیله دیگر می‌کند. آفریقا در دو هزاره اخیر، پیشرفت زیادی داشته است؛ با این حال، پایداری قبایل آفریقایی غیرقابل انکار است. قبایل آفریقا که مظهر قدرت، واقعی بودن و شجاعت هستند، هنوز هم با قدرت و مثل گذشته پابرجا مانده‌اند.

نگاهی به معروف‌ترین قبایل آفریقا

در زیر فهرستی از مشهورترین و همچنین جذاب‌ترین قبایل آفریقا ارائه شده است.

قبیله زولو

بومیان زولو خود را «اهل بهشت» می‌دانند و شاید هم این‌گونه باشند! افراد این قبیله لباس‌های غیررسمی می‌پوشند. اهالی قبیله زولو در مقایسه با سایر قبایل، دارای دیدگاه و سبک زندگی مدرن هستند. با این حال، در مواقع خاص، آنها از لباس‌های سنتی استقبال می‌کنند و لباس‌هایی می‌پوشند که نشان‌دهنده سنت آنهاست.

تاریخچه

تاریخ مردمان بومی آفریقا هزاران ساله است و شامل انواع پیچیده‌ای از فرهنگ‌ها، زبان‌ها و نظام‌های سیاسی است. فرهنگ‌جهای بومی آفریقا، از زمان‌های باستان وجود داشته‌اند. برخی از اولین شواهد زندگی انسان در این قاره، از ابزارهای سنگی و هنر صخره‌ای به قدمت صدها هزار سال می‌رسد. کهن‌ترین سوابق نوشتاری تاریخ آفریقا از متون مصر باستان و نوبی است که به حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد. این متون بینشی دربارهٔ جوامع آن زمان از جمله باورهای مذهبی، نظام‌های سیاسی و شبکه‌های تجاری ارائه می‌دهند. در قرن‌های بعد، تمدن‌های گوناگون آفریقاییِ دیگر مانند پادشاهی کوش در شمال سودان و امپراتوری‌های قدرتمند غنا، مالی و سونگهای در غرب آفریقا مطرح شدند. در اواخر قرن پانزدهم، زمانی که استعمار اروپا آغاز شد، منجر به بردگی میلیون‌ها آفریقایی و آواره شدن بسیاری از فرهنگ‌های بومی شد. استعمار کشورهای استعمارگر مانند فرانسه و انگلیس، بومی‌گری میلیون‌ها آفریقایی را تحت‌تاثیر قرار داد. از زمان پایان جنگ جهانی دوم، فرهنگ‌های بومی آفریقا در یک نوسان همیشگی به سر می‌برند و برای حفظ هویت خود در برابر غرب‌گرایی و جهانی‌شدن تلاش می‌کنند. در سال‌های اخیر، علاقه دوباره به فرهنگ‌های سنتی افزایش یافته است و بسیاری از کشورهای آفریقایی اقداماتی را برای حفظ و ترویج میراث فرهنگی و بومی خود انجام داده‌اند.

مردمان بومی معاصر آفریقا

مردم سن در نامیبیا

در دوره پسا استعماری، مفهوم مردم بومی مخصوصاً در قاره آفریقا پذیرش گسترده‌تری پیدا کرده است. گروه‌های قومی بسیار گوناگون و متعدد که اکثر دولت‌های نوین و مستقل آفریقایی را تشکیل می‌دهند، شامل مردمان مختلفی هستند که موقعیت، فرهنگ‌ها و شیوه‌های زندگی گله‌داری یا شکارچی عموماً به حاشیه رانده شده و از ساختارهای سیاسی و اقتصادی غالب ملت‌ها جدا شده‌اند. از اواخر قرن بیستم، مردم به‌طور فزاینده‌ای به دنبال به رسمیت شناختن حقوق خود به عنوان مردم بومی، در هر دو زمینه ملی و بین‌المللی بوده‌اند.

• حاشیه‌سازی سیاسی و اقتصادی که ریشه در استعمار دارد.
• تبعیض بر پایهٔ تسلط مردم کشاورز در سامانه‌های دولتی (مانند دسترسی نداشتن شکارچیان و دامداران به آموزش و مراقبت‌های بهداشتی).
• ویژگی‌های فرهنگ، هویت، اقتصاد و قلمرویی که شکار و گله‌داری مردم را به محیط خانه‌شان در بیابان‌ها و جنگل‌ها پیوند می‌دهد (مانند کوچ‌نشینی، رژیم غذایی، سیستم‌های دانش).
• برخی مردمان بومی در بعضی ویژگی‌های فیزیکی مانند قوم و سن متمایز هستند، که آن‌ها را در معرض شکل‌های خاصی از تبعیض قرار می‌دهد.

پیگمه‌های آفریقایی در شمال شرقی کنگو، با تیر و کمان (حدود ۱۹۱۵)

با توجه به نگرانی‌هایی مبنی بر اینکه شناسایی برخی گروه‌ها و صرف‌نظر از گروه‌های دیگر به عنوان بومی، به خودی خود تبعیض‌آمیز است، IPACC بیان می‌کند که:

• «به رسمیت می‌شناسد که همه آفریقایی‌ها باید از حقوق و احترام برابر برخوردار باشند. تنوع در آفریقا باید مورد توجه قرار گیرد. این گونه نیست که دیگر آفریقایی‌ها را از جایگاهشان نادیده بگیریم، بلکه تأکید می‌کنیم که شکارچیان و مردمان گله‌دار برای اطمینان از بقا، باید شناسایی شوند.»

در سطح جهانی، بررسی حقوق و نگرانی‌های بومیان از سوی یک کمیسیون فرعی که زیر نظر کمیسیون آفریقایی حقوق بشر و مردم (ACHPR) دنبال می‌شود که با حمایت اتحادیه آفریقا تشکیل شده است. در اواخر سال ۲۰۰۳، ۵۳ کشور امضاء کننده ACHPR گزارش گروه کاری کمیسیون آفریقا دربارهٔ جمعیت و جوامع بومی و توصیه‌نامه‌های آن را تصویب کردند. این گزارش در بخشی از متن خود (ص. ۶۲) می‌گوید:

• «... برخی از گروه‌های حاشیه‌نشین به‌دلیل فرهنگ خاص، شیوه تولید و جایگاهِ به حاشیه رانده‌شده‌شان درون دولت، به شیوه‌های خاصی مورد تبعیض قرار می‌گیرند؛ نوعی تبعیض که دیگر گروه‌های درون دولت‌ها از آن رنج نمی‌برند…»

تصویب این گزارش امضاءکنندگان را با مفاهیم و اهداف پیشبرد هویت و حقوق مردمان بومی آفریقا همراه کرد. با این حال، میزان بسیج دولت‌ها برای اجرای این سفارش‌ها بسیار متفاوت است. بیشتر گروه‌های بومی برای بهبود در زمینه‌های حقوق زمین، بهره‌گیری از منابع طبیعی، حفاظت از محیط زیست و فرهنگ، به رسمیت شناختن سیاسی و رهایی از تبعیض همچنان به مبارزه ادامه می‌دهند.

در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۰، جمهوری کنگو قانونی را برای ترویج و پشتیبانی از حقوق مردمان بومی تصویب کرد. این قانون در آفریقا، در نوع خود اولین است و تصویب آن یک تحول تاریخی برای مردمان بومی این قاره به‌شمار می‌آید.

جستارهای وابسته

• سیاه‌پوست
• فهرست گروه‌های قومی در قاره آفریقا
• نظریه خروج از آفریقا
• برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد
• یونسکو

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ur». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۹ ژانویه۲۰۲۳, at ۰۵:۵۷.

پیوند به خارج

• Indigenous Knowledge in Africa - UNEP Study بایگانی‌شده در ۲۰۰۷-۰۸-۱۵ توسط کتابخانه کنگره بایگانی‌های اینترنت
• Indigenous Peoples of Africa Co-ordinating Committee (IPACC)
• Iwgia.org