نر (جنس)

نَر (♂) (به انگلیسی: Male) یا گاهی مذکر، آن جنس فیزیولوژیک یک سازواره است که گامت شناخته‌شده به اِسپِرم را فرمی‌آورد. یک گامت نر می‌تواند با یک گامت مادهٔ بزرگ‌تر، یا اُووم، در فراروند بارورش ملحق و یکی شود. یک نر نمی‌تواند بی دسترسی به دست‌کم یک اووم از یک ماده جنسیگانه بازفرآورد، ولی برخی سازواره‌ها می‌توانند هردوی جنسیگانه و آجنسیگانه بازفربیاورند. بیشتر ممال‌های نر، شامل انسان‌های نر، یک فام‌تن Y دارند، که برای فرآورش مقدارهای بزرگ‌تر تستوسترون برای توسعهٔ اندام‌های بازفرآورندهٔ نر کد می‌کند. همهٔ گونه‌ها یک راژمان جنس-نام‌گذاری مشترک به اشتراک نمی‌گذارند. در بیشتر جانوران، شامل انسان‌ها، جنس ژنیکانه تعیین‌شده‌است؛ هرچند گونه‌هایی همچون شپش زبان‌خوار جنس را وابسته بر شمار ماده‌های حاضر در نزدیکی تغییر می‌دهند. نر می‌تواند همچنین برای بازبرد به جنسیت به کار برود.

نماد خدای رومی مارس (خدای جنگ) معمولاً برای نمایش جنس نر به کار می‌رود. این همچنین برای سیاره مارس (بهرام، مریخ) می‌ایستد و نماد کیمیاگری برای آهن است.

در بیشتر جانداران به‌خصوص موجودات فرگشته، دو جنسیت اصلی مشاهده می‌شود: نر و ماده. وظیفه جنس نر معمولاً بارورسازی جنس ماده است. و جنس ماده نیز وظیفهٔ زایش را برعهده دارد.

ریشه‌شناسی

واژه عربی مُذَکَّر از ریشه ذَکَر (ḏakar) گرفته شده که به معنای (آلت تناسلی مرد، آلت تناسلی نر، آلت مردی، آلت جنسی، فالوس، نراندامه، کیر مصنوعی، نره) که خود هم‌ریشه است با عبری זָכָר (zachár) که احتمالا از ریشه ایرانی کیر (kêr) گرفته شده است.

واژه فارسی نَر از پارسی میانی nar و اوستایی nairya (به معنای مرد، مردانه) که هم‌ریشه است با سانسکریت nara (به معنای انسان یا حیوان نر) و احتمالا از ریشه پورواهندواروپایی *h₂nḗr (به معناهای مرد، توان، نیرو، نر، زور، انرژی حیاتی) گرفته شده است.

جستارهای وابسته

• ماده
• مرد
• زن
• نرینگی
• شاه نر