هون
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
هونها یا هونهای زرد (پارسی میانه: خیون) اتحادی از اقوام ترک و مغول بودند که در سدههای چهارم و پنجم میلادی به سوی غرب مهاجرت کرده و در موازات آمودریا کوچنشینهایی تأسیس کردند.[۱]
The Huns | |
---|---|
370s–469 | |
![]() Territory under Hunnic control circa 450 AD | |
زبان(های) رایج | Hunnic Gothic Various tribal languages |
حکومت | Tribal Confederation |
King or chief | |
• 370s? | Balamber? |
• c. 395-? | Kursich and Basich |
• c. 400–409 | Uldin |
• c. 412-? | Charaton |
• c. 420s–430 | Octar and Ruga |
• 430–435 | Ruga |
• 435–445 | Attila and Bleda |
• 445–453 | Attila |
• 453–469 | Dengizich and Ernak |
• 469-? | Ernak |
تاریخ | |
• Huns appear north-west of the Caspian Sea | pre 370s |
370s | |
437 | |
• Death of Bleda, Attila becomes sole ruler | 445 |
451 | |
• Invasion of northern Italy | 452 |
454 | |
• Dengizich, son of Attila, dies | 469 |

هونها قومی عشایری بودند که در سدههای چهارم و ششم میلادی در آسیای میانه ، قفقاز و اروپای شرقی زندگی میکردند. طبق رسم اروپایی ، نخستین بار گزارش شدهاست که آنها در شرق رودخانه ولگا ، در منطقه ای که در آن زمان بخشی از اسکتیا بوده ، زندگی میکردند. ورود هونها با مهاجرت به سمت غرب یک ملت ایرانی یعنی آلانها همراه است.[۲]
آنها در حدود سال ۳۵۰ پس از میلاد به مرزهای خاوری ایران حمله کردند ولی لشکر ایران تحت شاهنشاهی شاپور دوم از ورود آنها به مرزهای ایران جلوگیری کرد. البته گروهها و قبایلی از ترکان حتی پیش از قرن پنجم میلادی به مرزهای شرقی و نیز شمالی دولت ساسانی در قفقاز رسیده بودهاند.[۳] بعدها هونها به رهبری شاه خود گرومبات به لشکر ایران پیوستند و در لشکرکشی شاپور دوم به بخش تحت چیرگی رومیان در میانرودان او را همراهی کردند.[۱]
هونها بیشتر گروهی متحد از قبایل مختلف ترک بودند.[۴] ولی گروههای مختلف قومی نیز در بین آنها وجود داشت.[۵] بیش از هزار سال نام خود را در نقشهٔ آسیا و اروپا به عنوان عشایری جنگجو ثبت کردند. در سدهٔ پنجم میلادی حتی تا نزدیکی رم پیش رفتند ولی سپس ناپدید و مجذوب اقوام اوراسیا شدند. حتی ممکن است مهاجرت بزرگ هونها عامل محرک در فروپاشی امپراتوری روم باشد.[۶] پژوهشهای معاصر نشان میدهدکه زبان ارتباطی بین هونها زبان ترکی بوده است [۷]
خاستگاه و کیستیویرایش
از آنجایی که هیچ نوشتهای از هونها به جای نمانده و تنها اطلاعات ما از این قوم از حفاریها و همچنین آنچه مورخان زمان (اکثراً دشمنانشان) از آنها نوشتهاند به دست میآید. این شواهد گویای آن است که این قوم پیرامون ۵ سده پیش از میلاد در زمینهای شمال چین حدود مغولستان امروزی به دامداری مشغول بوده و عمدتاً قومی کوچنشین بودند.[۸] نامشان شاید از نام دودمان هان، امپراتوران وقت چین آمده باشد. معروف است که به دلیل زندگی عشایریشان، سوارکارانی بسیار ماهر بودند و میتوانستند در ضمن یورتمه، تیراندازی کنند. بعد از بررسی شواهد زبانشناسی در طول دو دههٔ گذشته، برخی دانشمندان امروزه معتقدند که قوم هون همان شیونگ نو است که قرنها با امپراتوریهای چین در نبرد بود و طبق افسانههای چینی، دیوار بلند چین برای دورنگه داشتن آنها از چین ساخته شد.
منابع غربي زماني كه به بررسي هون هاي غربي ميپردازند آنها را طوايف و اقوام باقيمانده از مغول ميخوانند كه اين به دليل تشخيص غلط و اشتباه آنهاست و بايد آنها توجه كنند كه فقط گونه هايي با استخوان برآمده و چشمان نسبتا كشيده و پوست گندمگون به جاي پوست سفيد و صورتي نمي تواند دليلي بر منسوبيت آنها به نژاد مغول باشد.
در اروپاي امروزي به اين خصوصيتهايي كه توصيف كرديم بيشتر برخورد ميكنيم. يك مثال واضح شخصي به نام دكتر كونراد است كه تمامي اين خصوصياتها را دارا بود. دكتر كونراد بعد از جنگ جهانی دوم رئيس جمهور آلمان شد. همچنين در مورد منشا هونهاي غربي ميتوان به صراحت گفت كه خصوصيتهاي نژادي و حالت چهره آنها تفاوت چنداني با مردم تُرك خاورمیانه نداشت. در حال حاضر مورخين به اين نكته اذعان دارند كه بر عكس امپراتوري مغولان كه در زمان چنگیز خان تشكيل شدند، درون امپراتوري هون غربي، اقوام و طوايفي كه از نژاد و نسل خالص مغول باشند وجود نداشته و اقوامي كه همراه هونها بودند بيشتر طوايف اختلاط يافتهاي از نژاد ترك ومغول محسوب ميشدند. اطلاعات موجود در اين دوره از تاريخ نشان ميدهد اقوامي از هونها كه به غرب كوچ كردند اقوامي از تركان بود هرچند در مورد چگونگي تلاش آنها براي بدست آوردن استقلال و تشكيل حكومت مستقل خود اطلاعات مناسبي وجود ندارد.[۹]
کوچ به غرب و ساکن شدن در مجارستانویرایش
به مرور زمان، هونها رو به غرب گذاشتند و از اوائل سدهٔ دوم میلادی در شمال دریای خزر و حوالی رود ولگا و رشتهکوه اورال سکونت اختیار کرده و جایگزین سکائی شدند که قبلاً این مناطق را در تصرف داشتند. از سدهٔ سوم پس از میلاد، قسمتی از هونها به غرب مهاجرت کرده و با با امپراتوری روم آشنا شدند. به قول مورخین زمان، هونها مداوما به شهرهای امپراتوری روم شرقی (بیزانس) حمله کرده، شهرها را آتش زده و به کسب غنیمت میپرداختند. در قرن چهارم امپراتوری بیزانس که خود به همراه امپراتوری روم غربی مشغول جنگ با وندالها و گوتها بود و تضعیف شده بود، با هونها وارد مذاکره شده و با بخشیدن سالیانه مقدار کلانی طلا و همچنین اعطاء زمین به آنها، برای مدتی آنها را از حمله بیشتر بازمیدارد. زمینی که رومیها به هونها میبخشند بخش غربی مجارستان امروزی است که نام لاتین آن یعنی هونگاریا (Hungaria) به معنی سرزمین هونها، با کمی تفاوت در زبانهای اروپایی امروز همچنان دیده میشود.
لشکرکشی آتیلا به رومویرایش
بدین ترتیب هونها وارد صلحی موقتی با روم شده و توجهشان را به ایران میگرداندند. اما پس از شکست از سپاه ایران ساسانی در ارمنستان در ۴۴۱م پادشاه هون، آتیلا، که آرزوی برقراری امپراتوری در سر داشت، وارد جنگ با امپراتوری بیزانس شده و در ۴۴۳م بیش از ۶۰ شهر بیزانس در بالکان و یونان امروز را ساقط میکند. پس از آن آتیلا متوجه ضعف امپراتوری روم غربی شده و از ۴۵۱ به مدت چند سال به گل، کاتالونیا و نواحی شمال ایتالیا لشکر کشی میکند؛ ولی در همین سال یعنی ۴۵۱م در نبرد کالون در فرانسهٔ امروزی مغلوب آیتوس سردار رومی شد. مجدداً در سال ۴۵۲ آتیلا به رم، پایتخت امپراتوری روم غربی نزدیک شد و مورخان در اینکه چرا رم را تصرف نکرد شک دارند. عدهای برگرفته از نوشتههای کلیسا معتقدند که پاپ لئوی اول در دیداری با آتیلا او را متقاعد ساخت که از ساقط کردن رم چشمپوشی کند. عدهای دیگر معتقدند که سپاه هون گرفتار بیماری احتمالاً مالاریا شده و مجبور به بازگشت شد.
سرانجام هونهای غربیویرایش
پس از مرگ آتیلا هونها وارد جنگ داخلی شدند به مرور زمان اتحاد خود را از دست داده، تجزیه شده، به مسیحیت گرویده و در قلب اروپا محو شدند؛ هر چند بسیاری از بلغارها[نیازمند منبع] و مجارها امروز خود را هون میدانند[نیازمند منبع] و هزاران نفر در بالکان معتقدند که بازماندهٔ مستقیم آتیلا هستند—ادعایی که آنقدرها هم که به نظر میآید بعید نیست؛ از آنجا که آتیلا تعداد زیادی همسر و فرزند داشتهاست. اخیراً گروهی ۲٬۵۰۰ نفری در مجارستان با امضای درخواست و تقدیم آن به پارلمان این کشور خواستار ثبت هون به عنوان یکی از گروههای قومی مجارستان شدند. این گروه ۲٬۵۰۰ نفری که خود را هون میدانند با رهبری گیورگی کیسفالودی خواستار شناسایی خود به عنوان اقلیت قومی و برخورداری از حقوق فرهنگی هستند.[۱۰] زبانشناسان زبان چوواشی، زبان رسمی جمهوری خودمختار چواشیا در روسیه را نزدیکترین بازماندهٔ زنده به زبان هونی میدانند.[۱۱]
ارتباط با ترکها و ایرانیهاویرایش
شباهت آوایی و ساختاری زبانهای ترکی و زبانهای بازمانده از هونی گواه بر منشأ واحد هونها و ترکها است، منشأیی که به هیونگ-نوهای شمال چین برمیگردد.[۱۲] با این حال باید از یکی دانستن ترکها و هونها پرهیز کرد؛ بهترین راه توضیح آن این است که ترکها و هونها را اقوامی دانست که در ادواری مختلف، هر دو از نواحی رشته کوههای آلتای در آسیای مرکزی به غرب کوچ کردند.[۸]
با وجود اینکه اتحادیهای که هونها تشکیل دادند بیشتر از اقوام ترک تشکیل شده بود، ولی در این میان قبیلهها و اقوام ایرانی زبان نیز وجود داشتند که با آنها دارای یک هدف مشترک بودند.[۱۳] البته این اقوام ایرانی بعدها به هونهای غربی ملحق شدهاند.[۱۴]
وجود اسامی ایرانی (هونهای ایرانی) در برخی سکههای مرتبط با هونها باعث نظریه وجود اقوام ایرانی در بین هونها شد.[۵] ولی این نظریه با یافتهشدن سکههای همانند بیشتر در سرخکتل نشان داد که آن نامها مربوط به زبان بومی ایرانی قوم باختری است.[۱]
جستارهای وابستهویرایش
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ هون موجود است. |
پینوشتهاویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Bivar, A.D.H. " Hayāṭila." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 26 November 2008
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Huns
- ↑ رئیسنیا، رحیم، «آذربایجان در سیر تاریخ ایران از آغاز تا اسلام»، ص 528.
- ↑ Romania History - Transylvania from Dacia
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ http://www.kroraina.com/huns/mh/mh_5.html
- ↑ "However, the seed and origin of all the ruin and various disasters that the wrath of Mars aroused... we have found to be (the invasions of the Huns)" [Ammianus Marcellinus], book XXXI, chapter 2. Loeb edition, Transl. John Rolfe, first pub. 1922
- ↑ Frucht, Richard C. , Eastern Europe, (ABC-CLIO, 2005), 744.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Reportret: Attila the Hun
- ↑ تاریخ ترکان قبل از اسلام، نويسندگان: كامران گورون، فاروق سومر، رنه گروسه ... ترجمه و تدوين : ج. ، جعفرزاده، ص۱۴۲.
- ↑ BBC NEWS | Europe | Hungary blocks Hun minority bid
- ↑ Encyclopedia - Britannica Online Encyclopedia
- ↑ «Hiung-Nu - LoveToKnow 1911». بایگانیشده از اصلی در ۴ اکتبر ۲۰۰۸. دریافتشده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۸.
- ↑ محسنی، محمدرضا 1389: "پان ترکیسم، ایران و آذربایجان" انتشارات سمرقند، ص 90
- ↑ «History and Legacies of the Turks». بایگانیشده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۰. دریافتشده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۱.
منابعویرایش
- ویکیپدیای انگلیسی