دین ودایی

دین ودائی یا ودیسم، باورهای مذهبی در میان مردمان هندوآریایی در شمال غربی شبه‌قاره هند (پنجاب و دشت گنگ غربی) در دوره ودایی (۱۵۰۰–۵۰۰ پ. م) را تشکیل می‌داد. ^[۱]^[۲]^[۳]^[۴]

این باورها و اعمال در متون ودایی یافت می‌شود، و برخی از اعمال ودایی، امروزه انجام می‌شوند.^[۵]^[۶]^[۷] وداها یکی از باورهای اصلی است، که هندوئیسم امروزی را شکل داده‌است، اگرچه هندوئیسم، به‌طور قابل توجهی با آیین ودایی متفاوت است.

این دین از قدیمی‌ترین ادیان شناخته شده جهان است. در هندوستان قدیمی‌ترین دینی است که از آن نوشتار به جای مانده‌است. اطلاعات ما از این دین ناشی از متون باقی‌مانده و همچنین بعضی آداب مذهبی وارد شده در قالب هندوئیسم امروزی است.^[۸]

ریشهٔ نام ودیک از وداها (vedas) است که نسخ مقدس دین ودایی محسوب می‌شوند.

متون ودایی

تنها متنون باقی‌مانده از آیین ودایی، وداها هستند. وداها در دوره‌ای هزار ساله از حدود قرن‌های ۱۵ تا ۵ پیش از میلاد نگاشته شده‌اند.^[۲] مهم‌ترین آن‌ها قدیمی‌ترینشان است و به زبان سانسکریت ودایی نگاشته شده‌اند.

مجموعه‌های (Samhitās) ودایی

چهار مجموعه اصلی از وداها وجود دارد:

ریگ‌ودا (RegVeda Samhitā)، یا ودای شعرها قدیمی‌ترین آن‌ها بوده^[۹] و شامل هزار سرود، خطاب به خداهای ودایی است. تنظیم این اشعار وظیفهٔ کاهن‌هایی بوده، که حفاظت از آن‌ها را بر عهده داشتند. (ترجمه انگلیسی ریگ‌ودا)
ساماوِدا (Sāma Veda Samhitā)، یا ودای آوازها؛ که شامل اشعاری که کاملاً از ریگ‌ودا برداشته شده و همراه با نشانه‌گذاری موسیقایی تنظیم شده بود، به‌طوری‌که برای خواندن سرودهای مذهبی به کار رود. (ترجمه انگلیسی ساماوِدنا)
یاجورودا (Yajur Veda Samhita)، یا ودای شیوه‌های قربانی. این ودا در مورد آیین‌های قربانی کردن این دین نوشته شده بود. (ترجمه انگلیسی یاجور ودا)

سه مورد فوق متون ارتودکس هندوآریایی‌ها را تشکیل می‌دهند.

آثارواودا (Atharva Veda)، این ودا در قرن‌های بعدی وارد متون مقدس هندوآریایی‌ها گشت و شامل اشعار و وردهایی است که به‌طور کلی، دارای دو دسته مفید یا آسیب‌رسان هستند. در دسته وردهای مفید، اشعاری برای خواسته‌هایی، از قبیل شفای بیماری و به دست آوردن عشق، و در دسته وردهای آسیب‌رسان و روش‌هایی برای آسیب‌رسانی به دیگران وجود دارد. در این ودا، دانش مردم دوران باستان، در زمینه‌های ستاره‌شناسی، آیین‌های مذهبی، پزشکی، جنگ و تفکرات فلسفی وجود دارد. بسیاری از دعاها و آیین‌های موجود در آن از منابع غیر هندوآریایی یا نیاآریایی است؛ که علت عدم پذیرش این ودا توسط کاهن‌های هندوآریایی را، وجود چنین بحث‌های پزشکی و ستاره‌شناسی موجود در آن می‌دانند.^[۱۰]

این متون بعدها در عصر براهماناس (۸۰۰ تا ۶۰۰ پیش از میلاد) با توضیحاتی ضمیمه گشتند (اوپانیشادها) که اهمیت و کاربرد این اشعار و مراسم را توضیح می‌داد. در نهایت با تبدیل آیین ودایی به هندوئیسم در قرون ۶ تا ۲ پیش از میلاد، وداها تبدیل به مقدس‌ترین متون هندوئیسم شد؛ که به آن‌ها سروتی گفته می‌شود، متونی که خدایان آشکار کرده‌اند. در مقایسه متون هندو که بعدها نگاشته شدند سمرتی نام داده شدند، متونی که توسط حافظه انسان حفظ و نگاشته شده‌است. در هندوئیسم امروزی این متون به استثنای بعضی قسمتی کمتر شناخته شده‌است.^[۲]

آیین ودایی

آیین ودایی از ادیان چند خدایی است و خداهایی دارد که اکثر آن‌ها مذکر و در ارتباط با وقایع آسمانی هستند. آیین پرستش این خدایان تنها در اختیار کاهنانی بود که برهما نام داشتند. این مراسم شامل اجرای اشعار ریگ‌ودا، قربانی حیوانات و نوشیدن نوشیدنی مقدسی که با خون این حیوانات مخلوط می‌شد و سوماً (Soma) نام داشت بود. در این مراسم خوراک‌ها تقدیم به آتش مقدس که خود نقش یکی از خدایان را داشت می‌شد.

خدایان ودیک

با توجه به اینکه بسیاری از این خدایان، خدایان باستانی آریاییان بوده‌اند برابرهای این خدایان در میان خدایان باستانی ایرانیان و یونانیان نیز وجود دارد که گاه حتی از دیدگاه زبانشناسی نیز هم‌ریشه می‌باشند.

آگنی (Agni)، یا آتش.
ایندرا (Indra)، خدای طوفان و رعد.

علاوه بر این دو که بزرگ‌ترین و مقدس‌ترین خدایگان بودند در رگ ودنا موجودات دیگری نیز مورد پرستش هستند:

سوریا (Sūrya) یا خورشید
دیاس پیتر (Dyaus-pitr) یا خدای بهشت
وایو (Vāyu) یا باد
وارونا (Varuna) یا خدای آبها
سوماً (Soma)، نام یک گیاه و نوشیدنی مقدسی که آن درست می‌شد.

اگر چه اکثریت سرودها و دعاها خطاب به خدایان مذکر است اما در رگ‌ودنا چند موجود مؤنث نیز مورد پرستش‌اند:

اوسای (Usas)، طلوع
راتری (Rātrī)، شب
پریثیوی (Prthivī)، زمین

تشریفات دینی

پرستشگران دین ویدیک برای برآورده شدن خواسته‌های خود قربانی تقدیم خدیان می‌کردند. این مردم باور داشتند که این قربانی در صورتی مورد قبول بیشتر خدایان قرار می‌گیرد که همراه با اجرای اشعار و سرودهایی در وصف خدا باشد. این عامل به وجود آمدن وداها شد. مراسم قربانی به خرج شخص خاصی انجام می‌شد که قربانی‌کننده (yajamāna) نام داشت. این مراسم در دوره‌های اولیه بسیار ساده بود و به معبد یا تصاویر نیاز نداشت. مراسم روی یک قربانگاه (vedi) انجام می‌شد، که یک سکوی چهار ضلعی بود. برپا داشتن آتش (agnyādheya) یک جزء ضروری برای اجرای هر مراسم عمومی بزرگ بود.

پیشرفت و زوال

در طی قرنها آیین ودیک و تشریفات مذهبی پیچیده‌تر شدند. تا آنجه که تنها راهبان سطح بالا توان اجرای مراسم به نحو مقوبل را داشتند. از طرفی باور مردم ودیک بر این بود که کوچک‌ترین اشتباه در اجرای مراسم می‌تواند موجب خشم خدایان و نازل شدن بلا شود. در واکنش به این تمرکز روی مراسم، تفکر ویک به سمت خیال و فلسفی شدن پیش رفت که آن را از لحاظ کیفیت لطیف و دقیق ساخت. بیشتر این تفکرات رو به سمت ایجاد هارمونی بین عالم کوچک و عالم بزرگ (MACROCOSM & MICROCOSM)شد که هدف نهایی را رسیدن به یک واحد همه‌گیر تعیین نمود. در نهایت این دوره منجر به پیدایش مفهوم براهما که یک نوع اصول هدایت‌کننده یا روح جهانی است شد. در نهایت عصاره تفکر هندوئیسم که تعادل میان براهما و آتمان (روح فردی) است شکل گرفت. در قرن ۶ قبل میلاد مفاهیمی همچون تناسخ، کارما و رهایی از این چرخه با توصل به مدیتیشن به جای قربانی کردن پایان عصر ودیک را دربرداشت. میراث ودیک در دین هندوئیسم مدرن وارد شده‌است. شامل طبقه‌بندیهای اجتماعی، آیینهای قربانی و همچنین نام برخی خدایان و موجودات مقدس.^[۸]

ارتباط دین ودیک با دین زردشت

دین ایرانیان قبل از دین مزدیسنا دین ودیک قدیم بوده‌است و سال‌ها پس از فراگیر شدن دین زرتشت در ایران باقی‌مانده‌هایی از پیروان دین ودیک در ایران وجود داشته‌اند به‌طوری‌که در کتیبه دایوای (daiva) خشایارشا (پادشاهی: ۴۸۶–۴۶۵ قبل میلاد) از شورش این پرستش گران در غرب ایران نام برده شده‌است.^[۱۱]

جستارهای وابسته

منابع

↑ Heesterman 2005, pp. 9552–9553.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ ^۲٫۲ "Vedic religion". Encyclopedia Britannica.
↑ Sullivan 2001, p. 9.
↑ Samuel 2010, pp. 97–99, 113–118.
↑ Knipe 2015, pp. 41-45, 220-223.
↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Witzel2004 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Witzel_Kalasha وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
↑ ^۸٫۰ ^۸٫۱ «Vedic religion." Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
↑ Jamison & Witzel.VEDIC HINDUISM.1992.
↑ Hillary Rodrigues , Introducing Hinduism. Routledge.1st ed. 2006. ch.2.
↑ Subhash Kak. The Vedic Religion in Ancient Iran and Zarathushtra. 2003

Hillary Rodrigues, Introducing Hinduism. Routledge.1st ed. 2006. ch.۲.
Jamison & Witzel.VEDIC HINDUISM.۱۹۹۲.

[FOOTNOTEHeesterman20059552–9553-1] Heesterman 2005, pp. 9552–9553.

[britannicavedic-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ ^۲٫۲ "Vedic religion". Encyclopedia Britannica.

[FOOTNOTESullivan20019-3] Sullivan 2001, p. 9.

[FOOTNOTESamuel201097–99,_113–118-4] Samuel 2010, pp. 97–99, 113–118.

[FOOTNOTEKnipe201541-45,_220-223-5] Knipe 2015, pp. 41-45, 220-223.

[Witzel2004-6] خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Witzel2004 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).

[Witzel_Kalasha-7] خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Witzel_Kalasha وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).

[ReferenceA-8] ۸٫۰ ^۸٫۱ «Vedic religion." Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.

[9] Jamison & Witzel.VEDIC HINDUISM.1992.

[10] Hillary Rodrigues , Introducing Hinduism. Routledge.1st ed. 2006. ch.2.

[11] Subhash Kak. The Vedic Religion in Ancient Iran and Zarathushtra. 2003

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]