جنگ بزرگ شمالی

جنگ بزرگ شمالی (1700-1721) جنگی بزرگ میان روسیه تزاری و امپراتوری سوئد بود که طی آن ،روسها به پیروزی رسیدند و اقتدار و برتری سوئد را در اروپای مرکزی،شرقی و شمالی از میان بردند. رهبران سیاسی روسیه و متحدانش به ترتیب پتر کبیر روسیه، فردریک چهارم دانمارک-نروژ و آگوست دوم ملقب به نیرومند فرمانروای ساکسونی و لهستان-لیتوانی بودند. فردریک چهارم و آگوست دوم ، به ترتیب ، در سالهای 1700 و 1706 مجبور به ترک اتحاد خود با روسیه شدند اما دوباره در 1709 به این کشور پیوستند. همچنین ، جرج اول ، دوک برونسویک-لونبورگ (هانوور) ، نیز در 1714 از طرف هانوور و در 1717 هم از طرف بریتانیا وارد جنگ شد. به علاوه، فریدریش ویلهلم اول فرمانروای براندنبورگ-پروس نیز در 1715 به این ائتلاف بر ضد سوئد پیوست.

جنگ بزرگ شمالی
بخشی از روسیه, لهستان و دانمارک – جنگ‌های سوئد
پرونده:Stora nordiska kriget.jpg به شکل حرکت عقربه‌های ساعت از بالا: نبرد پلتاوا, نبرد گانگوت, نبرد ناروا, نبرد گادبوش, نبرد استورکیرو
تاریخ فوریه 1700 – اوت 1721 موقعیت شمال, شرق و مرکز اروپا نتایج پیروزی ائتلاف ضد سوئد روسیه تزاری خود را به عنوان قدرتی جدید در اروپا مطرح کرد. سقوط امپراتوری سوئد و مشترک المنافع لهستان-لیتوانی. تغییرات قلمرو روسیه سه ناحیه سوئدی استونی, لیوونی, و اینگری را به علاوه پریوزرسک و ویبورگ را بدست آورد. پروس بخش هایی از پومرانی سوئد را بدست آورد.. هانوور برمن-وردن را بدست آورد. هولشتاین-گوتورپ بخشی از دوک نشین شلسویگ را به دانمارک واگذار کرد..
طرف‌های درگیر
امپراتوری سوئد هولشتاین-گوتورپ لهستان–لیتوانی (1704–09) امپراتوری عثمانی (1710–14) Cossack Hetmanate (1708–09) انگلستان (1700) بریتانیای کبیر (1719–21) جمهوری هلند (1700) برانشویگ-لونبورگ (1700)	Tsardom of Russia Kalmyk Khanate Cossack Hetmanate دانمارک-نروژ (1700, 1709–20) زاکسنی (1700–06, 1709–) لهستان–لیتوانی (1700–04, 1709–) پادشاهی پروس (1715–20) Electorate of هانوور (1715–19) بریتانیای کبیر (1717–19)
فرماندهان و رهبران
شارل دوازدهم † (–1718) الئونورا (1718–20) فردریک اول (1720–) آروید هورن Rehnskiöld  (اسیر) Stenbock  (اسیر) Lewenhaupt  (اسیر) Frederick IV † (–1702) Duke Charles (1702–) Stanisław Ahmed III Ivan Mazepa † (1708–) George I George Rooke (Combined fleet) George William	پتر اول Aleksandr Menshikov Boris Sheremetev ایوان مازپا (–1708) Danylo Apostol Ivan Skoropadsky Frederick IV Christian Reventlow Peter Tordenskjold Augustus II (Personal union) Heinrich Flemming Matthias Schulenburg Frederick William I George I (personal union)
قوا
90,000 سرباز– 1700: 77,000 سوئدی 10,000 لونبورگی 28 کشتی‌های ناوگان انگلستان و هلند 175,000 متحدین 1704–14: 16,000 لهستانی 3,000–9,000 قزاق 150,000 عثمانی‌ها (Only participated in the Pruth campaign)	310,000 سرباز– 1700: 170,000 روس‌ها (garrisons not incl.) 40,000 دانمارکی‌ها 100,000 ‌لهستانی‌ها و ساکسون‌ها 70,000 متحدین 1715–20: 50,000 پروسی‌ها 20,000 هانووری
تلفات و خسارات
حدود 200,000 سوئدی: 25,000 کشته در جنگ 175,000 کشته به دلیل قحطی،جراحت و بیماری و غیره.	نامشخص. حداقل 75,000 روس 14,000–20,000 لهستانی و ساکسون‌ها, 8,000 داتمارکی‌های کشته شده در نبردهای بزرگ. 60,000 کل تلفات دانمارکی‌ها بین 1709–1719.

شارل دوازدهم نیز ارتش سوئد را رهبری می کرد. متحدان سوئد هولشتاین-گوتورپ ، چندین اشراف زاده لهستانی به رهبری استانیسلاو لکزینسکی و قزاق ها به رهبری ایوان مازپا بودند. امپراتوری عثمانی نیز در اثنای جنگ به شارل دوازدهم امان داد و با سوئد بر ضد روسیه همکاری کرد.

جنگ هنگامی آغاز شد که ائتلافی از دانمارک-نروژ ، ساکسونی و روسیه به قلمرو سوئد و هولشتاین-گوتورپ حمله کردند. در این هنگام ، شاه سوئد شارل دوازدهم تنها 18 سال داشت و عملاً فاقد هیچ گونه تجربه ای در امور نظامی بود. سوئدی‌ها در ابتدا روسیه و دانمارک را شکست داده و حتی طی پیمان تراوندال ، دانمارک را مجبور به خروج از جنگ ساختند. سپس ، شارل دوازدهم برای شکست دادن روس‌ها وارد خاک روسیه شد اما در نبرد پلتاوا در 1709 مغلوب گشت و به خاک عثمانی فرار کرد. امپراتوری عثمانی به کمک شارل شتافت و در لشکرکشی رودخانه پروت بر روس ها فایق آمد اما همچنان روسیه دست بالا را در نبرد داشت.

هنگامی که شارل دوازدهم با عجله به سوی سوئد بازگشت ، با حمله روسیه از سمت شرق و دانمارک از غرب مواجه شد و زمانی که برای شکست دادن دانمارکی ها در 1718 به نروژ رفته بود، در محاصره فردریکستن کشته شد. عاقبت جنگ در 1721 طبق پیمان صلح به اتمام رسید.

جنگ با شکست سوئد و مطرح شدن روسیه به عنوان یک قدرت اروپایی و بازیگری جدید در صحنه سیاسی اروپا پایان یافت. بخش پایانی جنگ با پیمان های استکهلم (1719) میان سوئد با هانوور و پروس، فردریکسبرگ (1720) میان سوئد و دانمارک و در آخر ، پیمان نیشتاد (1721) میان سوئد و روسیه به انجام رسید. سوئد طی این عهدنامه‌ها کلیه ایالات بالتیک و پومرانی سوئد را از دست داد و همچنین ، اتحاد این کشور با هولشتاین-گوتورپ نیز خاتمه یافت. در سوئد نیز با مرگ شارل دوازدهم ، دوره پادشاهی مطلقه به سرآمد و عصر آزادی به مدت 50 سال آغاز شد.

منبع

• http://en.wikipedia.org/wiki/Great_Northern_War