کنگاور

شهری در استان کرمانشاه

کنگاور نام شهری در استان کرمانشاه است که در شرقی‌ترین قسمت این استان قرار گرفته و مرکز بخش مرکزی شهرستان کنگاور است. معبد آناهیتا که یک بنای فاخر سنگی است، در شهر کنگاور قرار دارد.[۷]

کنگاور
کنگاوور، که‌نگه‌وه‌ر
کشور ایران
استانکرمانشاه
شهرستانکنگاور
بخشمرکزی
نام(های) پیشینکنکوبار؛ قصرالصوص[۱][۲][۳]
سال شهرشدن۱۳۳۵[۴]
مردم
جمعیت۵۳٬۴۴۹ نفر در سال ۱۳۹۰[۵]
جغرافیای طبیعی
مساحت۸۸۴۵۰۰ متر مربع
ارتفاع۱۴۵۷ متر
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه۴۰۱ میلیمتر
اطلاعات شهری
شهردارعلی مرادی[۶]
ره‌آوردخربزه باروتی، تفتان و اوفاق، بستنی، بڕساق، په‌پکه
شناسهٔ ملی خودرو ایران ۲۹ ص

نام ویرایش

نام این شهر از واژه پارسی کَنگ گرفته شده‌است که به معنای عمارت خوب و باشکوه است، احتمالاً این نام با وجود معبد آناهیتا در این شهر مرتبط باشد.[۸]

پیشینه ویرایش

کنگاور توسط ایزیدور خاراکسی در قرن اول پس از میلاد با نام کنکوبار(Konkobar- به یونانی: Κογκοβάρ) در استان باستانی اکباتانا از نواحی ماد ذکر شده‌است. امروزه این شهر بیشتر به خاطر بقایای باستان‌شناسی بنای ترکیبی به سبک ساسانی و هخامنشی شناخته می‌شود.[۹] در طول قرن ۱۹ و آغاز قرن ۲۰، ویرانه‌های باستانی به عنوان منبعی برای مصالح ساختمانی برای شهر در حال گسترش مورد استفاده قرار گرفتند. کاوش برای اولین بار در سال ۱۹۶۸ آغاز شد در آن زمان «ساختان بزرگ با ستون‌های بزرگ آن که بر روی یک سکوی بلند سنگی قرار گرفته‌اند»[۱۰] با نظر ایزیدور از چاراکس مرتبط شده بود که به «معبد آرتمیس» اشاره می‌کند. (ایستگاه‌های اشکانی 6) در «کنکوبار» در ماد سفلی، در مسیر تجارت زمینی بین شام و هندوستان _ ارجاعات به آرتمیس در ایران عموماً به آناهیتا تعبیر می‌شود و بنابراین «معبد آرتمیس» ایزیدور به عنوان اشاره ای به معبد آناهیتا درک شد.[۱۱]

حکومت این شهر در زمان قاجار به ساری‌اصلان سپرده شد. عمارت ساری‌اصلان در مرکز شهر کنگاور همچنان پا بر جا است.[۱۲][۱۳]

مردم‌شناسی ویرایش

اقوام ویرایش

مردم شهرستان کنگاور از اقوام باستانی غرب ایران و شعبهٔ اقوام هند و اروپایی هستند[۱۴] و به‌طور کلی از اقوام فارسی‌زبان، کُرد، لک و لر تشکیل شده‌اند. البته در گذشته، یهودیان نیز از ساکنان کنگاور بوده‌اند که بقایای گورستان جهودها در شمال معبد آناهیتا و همچنین سنگ نبشتهٔ کشف شده در پیشانی کوهی در نهرذوله چل‌مران که به زبان عبری است، موید این امر است؛ اگرچه سال‌هاست که یهودیان دیگر در این منطقه حضور ندارند.[۱۵] در سده‌های اخیر تعدادی ترک‌زبان از نواحی مجاور به این شهرستان کوچ کرده‌اند،[۱۶] علاوه بر آن برخی از ایلات و طوایف لک و ترکاشوند نیز به صورت فصلی و عشایری در بخش‌های پیرامونی شهرستان کنگاور سکونت دارند.[۱۷]

زبان ویرایش

مردم شهر کنگاور و حومهٔ آن، به زبان‌ها(ثلاثی)، لکی (با لهجه مخصوص کنگاور ) صحبت می‌کنند.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳] زبان اصلی و قدیمی خود شهر کنگاور، نوعی زبان فارسی با لهجهٔ شبیه به بروجردی است که فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آن را مانند گویش ملایری و گویش بروجردی، یک گویش فارسی می‌داند که به لحاظ اشتراک، برخی ویژگی‌های تلفیقی از زبان فارسی و زبان لری دارد.[۲۴][۲۵]رودیگر اشمیت، زبان‌شناسی و ایران‌شناس بزرگ آلمانی معتقد است که گویش منطقهٔ کنگاور، به پارسی میانه نزدیک است.[۲۶]لغت‌نامهٔ دهخدا زبان ساکنان کنگاور را مانند ساکنان شهرستان بروجرد، فارسی لری دانسته‌است.[۲۷] گمانه زنی دربارهٔ ریشه این زبان زیاد اسن، به طوری که برخی از محققان این گویش را نه لهجه‌ای از فارسی امروزی و نه شاخه‌ای از لری می‌دانند و آن را گویشی مستقل می‌شمارند که ریشه در فارسی میانه و زبان پهلوی دارد.[۲۸]

علاوه بر این زبان (فارسی کنگاوری)، در بعضی از روستاها و بخش‌های شهر کنگاور، لری و ترکی نیز به صورت عمومی متداول است.[۲۹] همچنین ایلات لک ساکن کنگاور و بخش‌های پیرامونی آن به زبان کُردی و لکی تکلم می‌کنند.[۳۰]

علاوه بر این زبان تعداد زیادی از روستاهای کنگاور کُردی کلهری است

کنگاور در سفرنامه‌ها ویرایش

موسیو اولویه جهانگرد فرانسوی در هشتم ژوئن سال ۱۹۷۶ از کنگاور دیدن می‌کند و می‌نویسد:

بعد از هفت ساعت راه در کنگاور فرود آمدیم. کنگاور دهی بسیار آباد و با جمعیت زیاد بود در مابین دره‌ای افتاده که آب وافری در آن جاری بود. جلگه در جانب جنوبی ده بود، بسیار وسیع و زیاد خضب (سرسبز) و معمور (آبادان) بود.[۳۱]

آثار تاریخی ویرایش

شهر کنگاور از جمله شهرستان‌های تاریخی و با پیشینه استان کرمانشاه است که آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی را در خود جای داده‌است، که مهم‌ترین آن‌ها عبارت اند از:[۳۲][۳۳]

جغرافیای طبیعی ویرایش

  • رودخانه سراب کنگاور
  • چشمه عبدل
  • چشمه هندی آباد
  • چشمه دار صیفور[۳۴]

نگارخانه ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ویرایش

  1. ایرج افشار سیستانی (۱۳۷۱)، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ ج۲ (چاپ انتشارات زرین)، ص ۱۵۸۱.
  2. علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  3. آبراهام ویلیام جکسون، سفرنامه جکسون (ایران در گذشته و حال)، ترجمه منوچهر امیری و فریدون بدره ای، (تهران:انتشارات خوارزمی، ۱۳۵۲)رویه ۲۸۰.
  4. «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۶ مرداد ۱۳۹۲.
  5. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  6. https://www.irna.ir/news/84539432
  7. «آشنایی با معبد آناهیتای کنگاور - کرمانشاه». همشهری آنلاین. ۲۰۰۹-۰۴-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۳۰.
  8. وجه تسمیه شهرهای ایران - ص ۱۲۲ - محمدرضا قدکساز.
  9. "Konkobar (Kangavar)". Archived from the original on 2015-03-25. Retrieved 2020-03-26.
  10. Kawami 1987‏:‎326.
  11. Kleiss 2005.
  12. «فرکانس موج جوونی به کرمانشاه رسید». radiojavan.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۳۰.
  13. علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  14. کتاب کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی و احیا معماری معبد آناهیتا-کنگاور و طاق گرا، نویسنده: سیف‌الله کامبخش فرد، جلد یکم، چاپ اول ۱۳۸۶، انتشارات مبتکران چاپ، صفحهٔ ۳۴.
  15. کنگاور، مرجع شهرهای ایران
  16. ایرج افشار سیستانی (۱۳۷۱)، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ ج۲ (چاپ انتشارات زرین)، ص ۱۵۸۳.
  17. علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  18. علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  19. آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. ا نتشارات پرسمان. ۱۳۸۲
  20. گردشگری استان کرمانشاه، بازدید: فوریه ۲۰۰۹.
  21. ایل کلهر در دوره مشروطیت، علیرضا گودرزی انتشارات کرمانشاه، ۱۳۸۱
  22. «کنگاور». استانداری کنگاور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴.
  23. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۷.
  24. سهیلا صارمی (۱۳۸۶) ساخت فعل در گویش ملایری. زبان و ادبیات، ص ۴۵.
  25. «گویش‌شناسی» فرهنگستان زبان پ ادب فارسی
  26. اشمیت، رودریگر، راهنمای زبان‌های ایرانی، جلد دوم: زبان‌های ایرانی نو، ترجمهٔ پارسی زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی، تهران، انتشارات ققنوس، ص ۴۳۷
  27. توضیحات واژهٔ «بروجرد» در لغتنامه دهخدا
  28. «اسفندیاری، احمد (۱۳۸۰). گویش بروجردی. بروجرد: نشر میعاد ص ۴ شابک۹۶۴۶۹۳۰۳۰۱
  29. ایرج افشار سیستانی (۱۳۷۱)، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ ج۲ (چاپ انتشارات زرین)، ص ۱۵۸۳.
  30. علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  31. سفرنامه موسیو اولویه،. اطلاعات. ص. ۴۷.
  32. ایرج افشار سیستانی (۱۳۷۱)، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ ج۱ (چاپ انتشارات زرین)، صفحات ۶۴۹–۶۹۴.
  33. علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  34. «تصاویر | جلوه پاییزی کنگاور». همشهری آنلاین. ۲۰۲۰-۱۱-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۴.

منابع ویرایش

  • ایرج افشار سیستانی (۱۳۷۱)، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ مجموعه ۲ جلدی (چاپ انتشارات زرین).
  • علیرضا خزایی (۱۳۹۸)، «کنگاور، شهر آب و سنگ»، هفته نامه امُرداد، شماره ۴۲۲، ص۸.
  • محمدحسین شیریان (دی ۱۳۹۲تاریخ مطبوعات استان کرمانشاه، کرمانشاه: اداه کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمانشاه، شورای پژوهشی، ص. ۵۲۲، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۴-۹۴۸۵-۱
  • ایرانویچ، دکتر بهرام فره وشی، انتشارات دانشگاه تهران
  • لغت‌نامه دهخدا، عتی اکبر دهخدا
  • دیار شهریاران، دکتر احمد اقتداری، انجمن آثار ملی، صص ۹۷۹–۹۹۳ – ۹۹۶ – ۱۰۱۸
  • جستار دربارهٔ مهر و میترا، محمد مقدم، هیرمند، صص۲۹–۳۰
  • برهان قاطع، محمدحسین بن خلف تبریزی
  • اوستا، آبان یشت، کرده‌های ۱۰۱–۱۰۲و۶۴ – ۷۸–۱۲۶ تا ۱۲۹و۱۲۳ و ۱۹۸و۱۱–۱۳ – ۲۰
  • خاتون هفت قلعه، دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی
  • معجم البلدان نوشته: یاقوت حموی
  • ای همه مهر و صفا کنگاور، نشر هانی، همدان، نوشته: بیژن شهرامی
  • تذکره شعرای کنگاور، نشر نور علم، همدان، نوشته ابوالفاضل مرآتی
  • مختصات و ارتفاع
  • اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳.