کوخرد

روستای کوخِرد، مرکز بخش کوخرد از توابع شهرستان بستک است که در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران قرار دارد. کوخرد در پسکرانه‌های بندر لنگه قرار گرفته‌است. نام روستای کوخرد در زمان پیش از اسلام سیبه بوده‌است.

کوخرد

اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	بستک
بخش	کوخرد
دهستان	کوخرد
نام‌های قدیمی	سیبه
سال بنیاد	پیش از اسلام
کوخرد ۲۷٫۰۵۱۲۰۶°شمالی ۵۴٫۲۹۲۶۸۸°شرقی / 27.051206; 54.292688
مردم
جمعیت	۴۳۹۰ نفر (سرشماری ۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۲۷۸ متر
اطلاعات روستایی
کد آماری	۲۵۳۲۴۱
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۶۴۳۳۴
وبگاه رسمی	kookherd.net

روستای کوخرد در طول جغرافیایی ۵۴٫۲۹۲۶ شرقی و عرض جغرافیایی ۲۷٫۰۵۱۲ شمالی واقع شده‌است. بخش کوخرد به مرکزیّت روستای کوخرد، شامل دهستان‌های کوخرد و هرنگ است. در پیرامون بستک چند روستای بزرگ کهنسال و اصیل وجود دارد که کوخرد یکی از آنهاست. زمین‌های روستای کوخرد از شمال به کوه ناخ، از جنوب به رودخانه مهران و کوه خآب، از مغرب به هرنگ واز سمت مشرق به روستای چالهٔ کوخرد محدود می‌گردد.

کوخرد بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، ۳٬۱۴۴ نفر جمعیّت داشته‌است.

آب وهوای کوخرد

هوای کوخرد و اطراف آن به علت دوری از دریا (این منطقه با رشته کوه‌هایی از دریا جدا شده)، خشک بوده و به علت نزدیکی به خط استوا مانند سایر مناطق جنوب، گرم است. در تابستان بر اثر محصور بودن به وسیلهٔ کوه‌ها، شب‌های گرم، خفه و ناراحت‌کننده‌ای دارد. گاهی اوقات در شب‌های تابستان از ساعت ۱۰ شب به بعد هوا شرجی می‌شود. از اوایل ماه خرداد تا اواسط ماه شهریور بادهایی می‌وزند که چون از کوه‌های گرم و خشک عبور کرده‌اند، فوق‌العاده گرم بوده و پوست بدن را سوزانده و سیاه می‌کنند. اهالی کوخرد این باد را تش‌باد می‌گویند، که مخفف آتش باد است. در تابستان، درجهٔ حرارت در جلو آفتاب به ۵۵ تا ۶۰ درجه سانتیگراد و در سایه به ۴۰ تا ۴۵ درجه سانتیگراد می‌رسد.

در کوخرد یک نوع باد دائمی وجود دارد که اغلب به صورت نسیم و در تمامی فصول به جز روزهای قبل از بارندگی می‌وزد و مشهور به باد شمال است. مسیر این باد، غربی - شرقی است و نام آن ارتباطی به جهت شمال ندارد. اما در زمستان، چند روز قبل از بارندگی، بادی به عکس باد فوق می‌وزد که مشهور به باد قوس است که به لهجهٔ محلی به آن باد کوش گفته می‌شود. باد قوس یا کوش اگر از یک شبانه‌روز بیشتر بوزد، حتماً پشت سر آن ابری که منشأ آن دریای مدیترانه است ظاهر و باران می‌بارد.

باد دیگری که به صورت گردباد و طوفان محلی است در تابستان‌هایی که باران قبلی می‌بارد در اثر اختلاف درجهٔ حرارت مجاور ایجاد شده و درختان نخل را به سبب مرطوب بودن پای آنها از ریشه می‌کند و آنهایی را که بلند و کهن‌سال هستند می‌شکند.

در زمستان اختلاف دمای روز و شب بسیار زیاد است و با آنکه روزها هوا خوب و آفتابی است، شب‌ها سردند و گاهی به صفر و زیر صفر درجه سانتیگراد هم می‌رسند. این اختلاف دمای شب و روز زمستان، بهره‌برداری زمستانه در کشاورزی را دچار اشکال نموده‌است.^∗

پیشینه

ظاهراً ساکنان اولیه کوخرد زرتشتی بوده‌اند و قدمت کوخرد به پنج هزار سال قبل از ظهور اسلام می‌رسد. نام قدیم کوخرد سیبه بوده‌است. و حاکمان این محل، مناطق بسیاری را زیر نظر داشته‌اند به طوری که خرما و محصولات کشاورزی، از بستک و روستاهای اطراف آن که تحت تصرف آنها بوده به سیبه (کوخرد) انتقال داده می‌شده‌است. مردم سیبه پس از ورود دین اسلام در عهد خلیفه دوم عمربن خطاب مسلمان می‌شوند و نام سیبه را به «کُویِ خِرَد» تغییر می‌دهند که به معنای دیار عاقلان و دانایان و خردمندان و هوشیاران است که در اثر کثرت استعمال و با گذشت زمان به کوخرد تبدیل می‌شود

داستان‌های عامیانه‌ای روایت می‌شود مبنی بر اینکه مردمانی در شهر بزرگی بنام شهر سیبه زندگی می‌کردند که این مردمان بر اثر سیلی عظیم که از آبراه‌های کوه‌های شمال آن (کوه ناخ) به وجود آمده، از بین رفته‌اند و تعدادی باقی‌مانده‌اند که بنای روستای جدید کوخرد را نهادند.

نقاط دیدنی کوخرد

در پیرامون کوخرد تخته سنگ‌های شگرفی وجود دارند که از زمین بیرون زده‌اند. یکی از آن سنگ‌ها به نام «سنگ نازبُن» که شکلی عجیب و دیدنی دارد در جایی به نام «تال مد اودلی» (تال محمد عبدلی) قرار دارد.

کانال آبراه ترنه، کوخرد

همچنین کانالی به نام ترنه در این آبادی وجود دارد که با معماری خاص خود و مصالح سنگ و ساروج، باعث هدایت و انتقال آب شیرین قنات به آن سوی رودخانه شور مهران می‌شده‌است. آرامگاه چند تن از بزرگان علم و شریعت نیز در بدو ورود به‌آبادی قرار دارد که با معماری سنّتی خود نشان از قدمت دیرینه این دیار دارد.

در اطراف کوخرد بیمارستانی با معماری جالب بومی قرار دارد به نام «بیمارستان رازی کوخرد».

مخابرات کوخرد

منطقه بستک و کوخرد از نظر درصد نفوذ تلفن ثابت و همراه در وضعیت مناسبی قرار دارند. هم اکنون تعداد ۹ مرکز تقویت امواج برای تلفن همراه در شهرستان بستک وجود دارد که عبارت‌اند از: بستک، جناح، کوخرد، کوهیج، هنگویه، چاه بنارد، دهستان دهتل، فتویه و ارتفاعات کوه انوه.

به گفته کارشناسان شرکت مخابرات ایران، با توجه به قرار گرفتن دکل موبایل کوخرد نسبت به رادار کوه جناح، مرکز موبایل کوخرد بهترین گیرندگی را در بین مراکز موجود دارا است. هم اکنون امکان ارتباط هم‌زمان تعداد ۶۰ خط ورودی و ۶۰ خط خروجی در این مرکز وجود دارد که تا چند سال آینده کفاف مردم بخش کوخرد و روستاهای تابعه را می‌دهد. امواج این مرکز از طرف شمال تا کوه ناخ و از طرف جنوب نیز تا «کوه زیر» به خوبی وجود دارد. به گفته استفاده‌کنندگان از این سرویس، در بالای کوه معروف به کوه لاور از طرف مشرق نیز این امواج قابل دریافت هستند.

بزرگان کوخرد

برخی از افراد معروف منطقه کوخرد عبارت‌اند از:

• حاجی جعفر پالاش (۱۳۴۱ ه‍.ق - ۱۴۱۱ ه‍. ق) (نخستین دکتر داروساز کوخرد): وی فردی سرشناس و مؤثر در زمینه وارد ساختن درمان و پزشکی مدرن به مناطق شهرستان بستک و بخش‌هایی از هرمزگان و همچنین شرق عربستان و امارت شارجه بوده‌است.

وی در سال ۱۳۴۱ هجری قمری در امارت شارجه امارات متحده عربی به دنیا آمد، تحصیلات علمی خود را در زادگاه خود، و زیر نظر دکتر ویلیام ادامه داده و بعد از سه سال تحصیل زبان انگلیسی خود را به پایان رسانده و به مدرک دکتر داروساز نایل گردید. حاجی جعفر پالاش در سال ۱۴۱۱ هجری قمری برابر با ماه اکتبر ۱۹۹۰ میلادی در سّن ۷۰ سالگی در کوخرد درگذشت.

• حاج محمد صالح مباشر (کدخدای قدیم کوخرد)
• ملا محمد علی کوخردی (عالم کوخرد)
• سید محمد قتالی (قاضی کوخرد)
• حاج ملا محمد شریف شاکر (عالم کوخرد)
• شیخ ملا مصطفی العالم (عالم کوخرد)
• ملای أربابی (شاعر کوخرد)
• جلودار مهران (سردار چریک‌ها) گفته می‌شود که «جلودار مهران» که رودخانه و محل به نام او به یادگار مانده‌است، درمحل پاسگاه ژاندارمری مِهران کنونی از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک استقرار داشته‌است و به تدریج کاروان‌ها (قافله‌ها) اطرافش جمع می‌شدند. جلودار مهران، سردار چریک‌ها بود که از کاروان‌ها در برابر دزدان حمایت می‌کرد. چون قدیمی‌ها می‌گویند که تهیه مایحتاج زندگی به وسیله قافلهٔ الاغ و قاطر و شتر بوده و برای اینکه از ناامنی بین‌راه مصون باشند قافلهٔ بزرگی به صورت دسته جمعی حرکت می‌کردند، و با گروه زیادی از افراد مسلح از طریق بندرعباس به یزد مسافرت می‌نمودند تابستان حرکت می‌کردند و زمستان برمی‌گشتند. خشکبار و انواع پارچه‌ها و پرده‌های یزدی می‌آوردند و از اینجا هم خرما، بادام کوهی و مواد غذایی و عبای گوده‌ای همراه می‌بردند.

پانویس

• ^ منبع آمار جمعیت: «کتاب بستک در گذرگاه تاریخ»
• ^ کتاب: محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ ششم، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.

روستاها

روستاهای دهستان کوخرد:

جستارهای وابسته

• آرامگاه علماء کوخرد
• کشت جو و گندم در کوخرد
• جانوران منطقه کوخرد

فهرست منابع و مآخذ

• محمدیان، کوخردی، محمد، “ (به یاد کوخرد) “، ج۱. ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
• دکتر: رحمه، عبدالله، بن عبدالرحمن، “ (الامارات فی ذاکرة ابنائها) “، ج۳. سال انتشار ۱۹۹۰ میلادی به (عربی).
• سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) جلد دوم چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
• عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
• بنی عباسیان، بستکی، محمد اعظم، «تاریخ جهانگیریه» چاپ تهران، سال ۱۳۳۹ خورشیدی.
• نشریه فرهنگ کوخرد، شماره پنجم، سال سوم، فروردین ۱۳۸۸ خورشیدی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (مشایخ مدنی) ، چاپ دوم، دبی: سال انتشار ۲۰۰۲ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد، (پَرندگان کوخرد) ، ج۱. چاپ اول،: سال انتشار ۲۰۰۹ میلادی.
• حبیبی، احمد. (دُّر دری در کناره‌های خلیج فارس) ناشر همسایه قم، انتشار سال ۱۳۷۵ خورشیدی.
• مهندس: موحد، جمیل. (بستک و خلیج فارس) چاپ اول، تهران: سال انتشار ۱۳۴۳ خورشیدی.
• بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• بختیاری، سعید، «اتواطلس ایران» ، “ مؤسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
• دکتر:القاسمی، سلطان، بن محمد، «(سرد الذّاتْ)» ، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر ۲۰۰۹ میلادی.
• Peter Jackson and Lawrence Lockhart (Ed) (1986), Vol. 6th, The Cambridge History of Iran: Cambridge University Press
• القاسمی، کامله، بنت شیخ عبدالله، (تاریخ لنجة) مکتبة دبی للتوزیع، الامارات: الطبعة الثانیة عام ۱۹۹۳ للمیلاد
• الوحیدی الخنجی، حسین بن علی بن احمد، «تاریخ لنجه»، الطبعة الثانیة دبی: دارالأمة للنشر والتوزیع، ۱۹۸۸ للمیلاد
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران [Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran] (Gitashenasi Province Atlas of Iran)
• محمد، صدیق، عبدالرزاق، «صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس»، چاپ اول، شارجه: چاپ خانه المعارف، ۱۹۹۳ میلادی.
• العصیمی، محمد بن دخیل، (عرب فارس)، چاپ اول، دمام (عربستان سعودی): انتشاراتی الشاطیء الحدیثة، ۱۴۱۸ هجری قمری.
• حاتم، محمد بن غریب، تاریخ عرب الهولة، چاپ اول، قاهره: دارالعرب للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۹۹۷ میلادی.
• محمدیان، کوخردی، محمد. (وصف کوخرد) ج۱. چاپ دوم، دبی: سال انتشار ۱۹۹۸ میلادی.
• ذکرت کوخرد فی واحد من اهم المراجع الاجنبیة التاریخیة عن ایران فی سنة ۱۶۴۹ للمیلاد، وهو کتاب: (کامبریدج عن تاریخ ایران)، فی المجلد السادس.
• جامعة اوکسفورد سنة ۲۰۰۱ للمیلاد
• تصویب نامه بخش کوخرد
• نشریهٔ سلام سیبه، شماره هفتم، سال أول، بهمن ماه ۱۳۸۰ شمسی.
• دکتر: اقتداری، لارستانی، احمد. (لارستان کهن) ج۱. چاپ دوم، شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران چاپ دوم، سال ۱۳۷۱ خورشیدی.
• الدکتور: عبدالله بن عبدالرحمن رحمة، “ (الإمارات فی ذاکِرةَ أَبَنائُها) “، اَلمُجَلَد اَلأَوَل. سال انتشار ۲۰۰۶ میلادی به (عربی).
• بردال، حسن، و عباسی، داریوش. (هرمزگان) ناشر:اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان هرمزگان، چاپ: مبینا، بندر عباس، سال ۱۳۸۸ خورشیدی.
• نشریه سلام کوخرد، شماره أول، سال أول، بهمن ماه ۱۳۷۵ خورشیدی.
• محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.

پیوند به بیرون

• وب‌گاه کوخرد
• تقسیمات استانی استان هرمزگان
• کوخرد در لغتنامه دهخدا