کیلان

کیلان شهری واقع در بخش مرکزی شهرستان دماوند در استان تهران ایران است.از آثار تاریخی این شهر میتوان به مسجد جامع کیلان،مسجد صاحب الزمان،قلعه حاج عسگر،قلعه کوهان، قلعه رستم گیو ،حمام شمس و مش خدیجه، چنار محله ساران و... نام برد.

کیلان کِلون
کشور	ایران
استان	تهران
شهرستان	دماوند
بخش	بخش مرکزی
نام(های) دیگر	کیان
نام(های) پیشین	دره هزار صخره، دژ سفید
سال شهرشدن	۱۳۳۰
مردم
جمعیت	۲۸۳۸ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۶۷۱ متر
آب‌وهوا
روزهای یخبندان سالانه	۹۸
اطلاعات شهری
شهردار	بهنام باقری
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۱
وبگاه	https://shahrdarikilan.ir
کیلان روی نقشه ایران ۳۵٫۵۵۳۶°شمالی ۵۲٫۱۶۳۳°شرقی / 35.5536; 52.1633

جمعیت

جمعیت این شهر براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ ایران، ۲۸۸۲ نفر (۹۲۷ خانوار) شامل ۱۴۷۸ مرد و ۱۴۰۴ زن می‌باشد جمعیت کیلان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۳۰۳۸ نفر بوده‌است.

زبان

بنابر نظر مهدی علمداری پژوهشگر زبان شناس گویش مردم کیلان همچون مناطق دماوند و آبسرد و عین ورزان، گویش دماوندی است.

پیرامون نام

کیلان قصبه ای از دهستان جمعآبرود است که در بخش حومه شهرستان دماوند و در 24 هزارگزی جنوب دماوند واقع است.سردسیر و کوهستانی است و ۳۰۳۸ تن سکنه دارد. مسجد جامع آن قدیمی است. مزرعه برن هشت و دو مزرعه دیگر جزء این ده می باشد.

از قدیمی ترین طایفه های این شهر میشود به طایفه احمد لر( احمد محمد عباسی ) اشاره کرد.این طایفه از نظر سواد قرآنی شهرت فراوانی داشتن جوری که روستا های اصراف هم از این طایفه برای با سواد کردن بیشتر مردمان خود بهره می بردند.

مقبره این طایفه هم در قلعه معروف شهر کیلان(قلعه کوهان) به خاک سپرده شده است.

بناهای تاریخی منطقه کیلان

کهنترین سکونتگاه انسان در اطراف کیلان در نزدیکی قلعه حاجی عسگر قرار دارد که در سال ۱۳۶۸ توسط هیئت بررسی منطقه دماوند به سرپرستی عنایت اله امیرلو شناسایی و در سال ۱۳۶۹ کاوش شد. در این کاوشها ابزارهای سنگی و استخوان حیوانات یافت شد که طبق نظر کاوشگر مربوط به دوره فراپارینه سنگی و بین ۱۴ تا ۱۸ هزار سال قدمت دارند. بازنگری یافته های قلعه عسگر توسط فریدون بیگلری در موزه ملی ایران نشان داد که ابزارهای سنگی یافت شده از لحاظ فناوری و گونه شناسی دارای ویژگیهای مشخص صنایع دوره نوسنگی منطقه از جمله استفاده از تکنیک تراش فشاری است. با توجه به نتایج این مطالعه جدید قدمت سکونت در قلعه عسگر حدود ۸ هزار سال است. مهمترین آثار و ابنیه تاریخی کیلان عبارتند از:

• تپه‌های باستانی با محوطه‌های تاریخی که در واقع قلعه و دژهایی می‌باشند که در درون سلسله اساطیر کیلان و در عصر مادها بر روی تپه‌ها و خاکریزهای مصنوعی بنا گردیده و در طی دوره اول جنگ‌های آشور و ماد به کلی ویران شده‌اند.
• مسجد جامع کیلان :این مسجد بین ۸۵۰ تا ۱۲۰۰ سال قدمت تاریخی دارد و به قولی بنا به فرمان حسن عسگری و به سبک مساجد دوره اولیه اسلامی بنا گردیده‌است. نمای دخلی این مسجد از نظر معماری و گچ بری‌های سر در و محراب آن قابل توجه است. در داخل این مسجد ،۱۵ ستون قطور به نام فیل پایه وجود دارد که بر ارزش و اعتبار این بنا می‌افزاید. در سال ۱۳۶۸، اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به منظور حفظ این اثر ارزشمند و جلوگیری از تخریب احتمالی به ویژه ریزش و سقوط پوشش سقف و بام نسبت به مرمت آن اقدام نمود. این اقدامات شامل افزایش ارتفاع بنا از داخل و برداشت و تعویض پوشش بنا و ایجاد پوشش شیروانی به جای پوشش چوبی و گلی آن می‌باشد.
• حسینیه کیلان :بنای اولیه این حسینیه جزء نخستین حسینیه‌هایی است که بعد از وقایع کربلا، در ایران ساخته شد. این ساختمان تاکنون سه بار تجدید بنا شده‌است.
• حمام‌های تاریخی مثل حمام عمادین، حموم مشخدیجه، شمس، علی جمال و چندین خانه تاریخی.
• امامزاده‌های موجود در محله‌های کوهان، زیارت وساران.
• آثار تاریخی موجود در روستاهای پراکنده مجاور کیلان.

صنایع دستی و محلی منطقه کیلان

در گذشته ریسندگی و بافندگی به شیوه سنتی آن بخش از فعالیت اقتصادی این ناحیه بود. صدها کارگاه کوچک ریسندگی و بافندگی و صنایع وابسته به آن در کیلان فعالیت داشت و پارچه‌هایی در طرح‌ها و رنگ‌هایی مختلف با کیفیت بسیار عالی در همین کارگاه‌های کوچک تولید و مازاد آن در نقاط دیگر به فروش می‌رسید. با گذشت زمان، به علل بالا رفتن قیمت مواد اولیه و ورود پارچه‌های رنگارنگ و عدم حمایت دولت از صنایع داخلی، این کارگاه‌های کوچک اما بسیار با ارزش رفته رفته رونق گذشته خود را از دست داده به‌طوری‌که تعداد انگشت شماری از این کارگاه‌ها به صورت فعال باقی مانده‌است. مهمترین صنایع دستی این منطقه عبارتند از:حوله حمام، حوله دست و صورت، چادر شب، سفره، پارچه‌ها ی مخصوص بقچه لباس و معدودی کارگاه بافت قالی و قالیچه.

سوغات منطقه کیلان

سوغات منطقه کیلان شامل آبنبات، نان محلی، نان شیرمال و توتک، هسته قیسی، لب لبو، قیسی، سفره کیلانی، حوله حمام و حوله دست و صورت است که مسافران به عنوان سوغاتی به همراه می‌برند.

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی.
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
• مختصات و ارتفاع