دبران
دَبَران (آلفا گاو، Alpha Tauri) درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی گاو (ثور) و یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان شب است. این غول سرخ‌رنگ، حدود ۶۵ سال نوری از زمین فاصله دارد و به دلیل رنگ نارنجی-قرمز و موقعیتش در صورت فلکی گاو، به راحتی قابل تشخیص است. دبران در بسیاری از فرهنگ‌ها و اسطوره‌های باستانی، جایگاه ویژه‌ای داشته است و در برخی از آن‌ها به عنوان چشم سرخ گاو خشمگین این صورت فلکی تصور می‌شده است.
| اطلاعات رصدی مبدأ {{{مبدا}}} اعتدال | |
|---|---|
| صورت فلکی | گاو |
| بعد | 04h 35m 55.2s |
| میل | +۱۶° ۳۰' ۳۳" |
| قدر ظاهری (ع) | +۰٫۸۵ / +۱۳٫۵۰ |
| مشخصات | |
| نوع طیف | K5III / M2V |
| شاخص رنگ U−B | ۱٫۹۰ / ? |
| شاخص رنگ B−V | ۱٫۵۴ / ? |
| نوع متغیر | Suspected / ? |
| اخترسنجی | |
| حرکت خاص (μ) | بعد: ۶۲٫۷۸ mas/yr میل: −۱۸۹٫۳۶ mas/yr |
| اختلاف‌منظر (π) | ۵۰٫۰۹ ± ۰٫۹۵ mas |
| فاصله | ۶۵ ± ۱ سال نوری (۲۰٫۰ ± ۰٫۴ پارسک) |
| قدر مطلق (MV) | −۰٫۶۳ / ۱۱٫۹۸ |
| جزئیات | |
| جرم | ۲٫۵ / ۰٫۱۵ M☉ |
| شعاع | ۲۵ / ۰٫۰۴ R☉ |
| درخشندگی | ۱۵۰ / ۰٫۰۰۰۱۴ L☉ |
| درجه حرارت | ۴٬۱۰۰ / ۳٬۰۵۰ کلوین |
| فلزینگی | ۷۰٪ خورشید / ? |
| نام‌گذاری‌های دیگر | |
| ارجاعات پایگاه‌های داده | |
| سیمباد | اطلاعات |
دبران یک ستاره غول‌پیکر است که به پایان عمر خود نزدیک می‌شود. این ستاره در مرحله‌ای است که هیدروژن موجود در هسته‌اش تمام شده و در حال حاضر از هلیوم برای تولید انرژی استفاده می‌کند. در آینده، دبران به یک سحابی سیاره‌ای تبدیل خواهد شد و در نهایت، به یک کوتوله سفید تبدیل خواهد شد.
دبران در رصدهای نجومی آماتوری نیز بسیار محبوب است و به راحتی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. این ستاره در آسمان شب، در نزدیکی خوشه پروین قرار دارد و می‌توان آن را با دنبال کردن کمربند صورت فلکی شکارچی (جبار) به سمت بالا، پیدا کرد. دو میلیون سال دیگر فضاپیمای پایونیر ۱۰ به ستاره دبران خواهد رسید.
نام‌ها
ویرایشنامهای دیگر دبران، بطح و تابع است.[۱] ستاره سَدویس که در اوستا از آن نام برده شده را با دبران یکی دانسته‌اند. منزل چهارم ماه را نیز دبران می‌گویند.
دبران یکی از چهار ستاره شاهی مصریان قدیم بوده است. عرب‌ها این ستاره را به نام خورشید می‌پرستیدند. نام دبران نیز از اصل عربی و به معنای «دنباله‌رو» است زیرا این ستاره به دنبال خوشه پروین می‌گردد.
آلفا توری نامگذاری ستاره بایر است. نام Aldebaran عربی است و به معنی «پیرو» است. احتمالاً به این دلیل است که بعد از Pleiades نزدیک و نزدیک می‌شود. در سال ۲۰۱۶، اتحادیه بین‌المللی نجوم یک گروه کاری در فهرست ستاره نامگذاری کرده و ستاره مناسب را استاندارد کرد. اکنون در فهرست کاتالوگ نام‌های ستاره IAU وارد شده است.
ابوریحان بیرونی در مورد این ستاره می‌گوید: دبران ستاره‌ای است سرخ و نورانی و از این جهت آن را دبران گویند که بر ثریا پشت کرده و او در چشم جنوبی ثور است و نیز دبران را فنیق می‌گویند و فنیق شتر نر خیلی بزرگ است زیرا اعراب کواکبی را که در حول دبران است قلائص (شتران ماده) گفته‌اند و دبران را نیز تابع‌النجم و تالی‌النجم گویند یعنی پیرو ثریا، زیرا دبران پروین را در طلوع و غروب پیروی می‌کند و دبران را نیز مخدج گفته‌اند.[۲]
در اساطیر قوم سری در ایالت سونورا در مکزیک، دبران را چراغی می‌پنداشتند که برای هفت زن زائو (خوشه پروین) ایجاد نور می‌کند.[۳]
الف:
زمین (۴) > ناهید (۳) > مریخ (۲) > تیر (۱)
ب:
مشتری (۸) > زحل (۷) > اورانوس(۶) > نپتون (۵) > زمین (بدون شماره)
پ:
شباهنگ (۱۱) > خورشید (۱۰) > ولف ۳۵۹ (۹) > مشتری (بدون شماره)
ت:
دبران (۱۴) > نگهبان شمال (۱۳) > رأس پیکر پسین (۱۲) > شباهنگ (بدون شماره)
ث:
ابط‌الجوزا (۱۷) >قلب عقرب (۱۶) > پای شکارچی (۱۵) > دبران (بدون شماره)
ج:
وی‌وای سگ بزرگ (۲۰) >وی‌وی قیفاووس (۱۹) > مو قیفاووس (۱۸) > ابط‌الجوزا (بدون شماره)
مشخصات فیزیکی
ویرایشآلدابوران به عنوان یک نوع K5 III ستاره طبقه‌بندی شده است که نشان می‌دهد ستارهٔ غول پیکر پرتقال است که پس از خالی شدن هیدروژن در هسته آن از نوار دنبالهٔ اصلی نمودار هرتسپرون-راسل شکل گرفته است. فروپاشی مرکز ستاره به هسته هلیوم ناپایدار یک پوسته هیدروژنی را در خارج از هسته پرتاب کرده است و آلدابوران در حال حاضر یک غول قرمز در شاخه غول قرمز است. این به ۴۴ برابر قطر خورشید گسترش یافته است معادل تقریباً ۶۱ میلیون کیلومتر (۱۰ گیگا هرتز برای اندازه‌های مشابه).
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ دبران.
- Bright Star Catalogue
- ویکی‌پدیای هلندی.
 | این یک مقالهٔ خرد اخترشناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |