تقدیم اوج و حضیض

در مکانیک سماوی، تقدیم اوج و حضیض^[۲]^[۳] (انگلیسی: Apsidal precession) یا پیشروی اوج و حضیض (apsidal advance)^[۴] به حرکت تقدیمی (چرخش تدریجی) خط متصل‌کننده نقاط اوج و حضیض (خط اوج و حضیض^[۵]) در مدار حرکت یک جرم آسمانی گفته می‌شود. اوج و حضیض به‌ترتیب دورترین (دوراوج^[۶]) و نزدیک‌ترین نقاط مداری نسبت به پایه گرانشی یک جرم آسمانی هستند. تقدیم اوج و حضیض مشتق زمانی شناسه حضیض است که یکی از شش عنصر مداری یک مدار به‌شمار می‌رود. هنگامی که محور مدار در همان جهت حرکت مداری می‌چرخد، تقدیم اوج و حضیض مثبت در نظر گرفته می‌شود. تناوب اوج و حضیض، فاصله زمانی لازم برای پیشروی مدار تا ۳۶۰ درجه است^[۷] که در مورد مدار زمین حدود ۱۱۲٬۰۰۰ سال تا تکمیل یک چرخه و بازگشت به همان جهت طول می‌کشد.^[۸]

عناصر مداری اصلی. خط پیشروی (تقدیم) به رنگ آبی است و با $ω$ نشان داده شده است. تقدیم اوج و حضیض برابر با مقدار تغییر $ω$ در طول زمان است $.mw-parser-output .sfrac{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sfrac.tion,.mw-parser-output .sfrac .tion{display:inline-block;vertical-align:-0.5em;font-size:85%;text-align:center}.mw-parser-output .sfrac .num,.mw-parser-output .sfrac .den{display:block;line-height:1em;margin:0 0.1em}.mw-parser-output .sfrac .den{border-top:1px solid}.mw-parser-output .sr-only{border:0;clip:rect(0,0,0,0);height:1px;margin:-1px;overflow:hidden;padding:0;position:absolute;width:1px}dω/dt$ .

تاریخچه

ابرخس اخترشناس یونان باستان به تقدیم اوج و حضیض مدار ماه (چرخش اوج زمینی ماه با دوره تناوب تقریبی ۸٫۸۵ سال) اشاره کرده بود؛^[۹] این موضوع در سازوکار آنتیکیترا (در حدود ۸۰ پیش از میلاد) با مقدار فرضی ۸٫۸۸ سال در هر چرخه کامل و با درستی ۰٫۳۴٪ نسبت به اندازه‌گیری‌های فعلی) تصحیح شد.^[۱۰] تقدیم اوج و حضیض خورشیدی (به عنوان یک حرکت متمایز از تقدیم اعتدالی)، نخستین بار توسط بطلمیوس در سده دوم میلادی محاسبه شد. بطلمیوس تأثیر این تقدیم بر حرکت اجرام آسمانی را نیز محاسبه کرد.^[۱۱]^[۱۲]^[۱۳] تقدیم اوج و حضیض زمین و سیارات دیگر نتیجه انبوهی از پدیده هاست که توضیح بخشی از آن تا قرن بیستم دشوار بود، یعنی زمانی که آخرین بخش ناشناخته حرکت عطارد نیز دقیقاً توضیح داده شد.

جستارهای وابسته

منابع

↑ «حضیض خورشیدی، حضیض» [نجوم] هم‌ارزِ «perihelion»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ حضیض خورشیدی)
↑ «تقدیم اعتدالین» [نجوم] هم‌ارزِ «precession of the equinoxes»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ تقدیم اعتدالین)
↑ «حرکت اوج و حضیض» [نجوم] هم‌ارزِ «apsidal motion»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ حرکت اوج و حضیض)
↑ Bowler, M. G. (2010). "Apsidal advance in SS 433?". Astronomy and Astrophysics. 510 (1): A28. arXiv:0910.3536. Bibcode:2010A&A...510A..28B. doi:10.1051/0004-6361/200913471. S2CID 119289498.
↑ «خط اوج و حضیض» [نجوم] هم‌ارزِ «apsidal line, line of apsides, apse line»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ خط اوج و حضیض)
↑ «دوراوج» [نجوم] هم‌ارزِ «apoapsis»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر ششم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۸۵-۶ (ذیل سرواژهٔ دوراوج)
↑ Hilditch, R. W. (2001). An Introduction to Close Binary Stars. Cambridge astrophysics series. Cambridge University Press. p. 132. ISBN 978-0-521-79800-6.
↑ Buis, Alan; Laboratory, s Jet Propulsion (2020-02-27). "Milankovitch (Orbital) Cycles and Their Role in Earth's Climate – Climate Change: Vital Signs of the Planet". Climate Change: Vital Signs of the Planet. Retrieved 2023-06-02.
↑ Jones, A., Alexander (September 1991). "The Adaptation of Babylonian Methods in Greek Numerical Astronomy" (PDF). Isis. 82 (3): 440–453. Bibcode:1991Isis...82..441J. doi:10.1086/355836. S2CID 92988054. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 7 August 2014.
↑ Freeth, Tony; Bitsakis, Yanis; Moussas, Xenophon; Seiradakis, John. H.; Tselikas, A.; Mangou, H.; Zafeiropoulou, M.; Hadland, R.; et al. (30 November 2006). "Decoding the ancient Greek astronomical calculator known as the Antikythera Mechanism" (PDF). Nature. 444 Supplement (7119): 587–91. Bibcode:2006Natur.444..587F. doi:10.1038/nature05357. PMID 17136087. S2CID 4424998. Archived from the original (PDF) on 20 July 2015. Retrieved 20 May 2014.
↑ Toomer, G. J. (1969), "The Solar Theory of az-Zarqāl: A History of Errors", Centaurus, 14 (1): 306–336, Bibcode:1969Cent...14..306T, doi:10.1111/j.1600-0498.1969.tb00146.x, at pp. 314–317.
↑ "Ptolemaic Astronomy in the Middle Ages". princeton.edu. Retrieved 21 October 2022.
↑ C. Philipp E. Nothaft (2017). "Criticism of trepidation models and advocacy of uniform precession in medieval Latin astronomy". Archive for History of Exact Sciences. 71 (3): 211–244. doi:10.1007/s00407-016-0184-1. S2CID 253894382.

این یک مقالهٔ خرد اخترشناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[1] «حضیض خورشیدی، حضیض» [نجوم] هم‌ارزِ «perihelion»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ حضیض خورشیدی)

[2] «تقدیم اعتدالین» [نجوم] هم‌ارزِ «precession of the equinoxes»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ تقدیم اعتدالین)

[3] «حرکت اوج و حضیض» [نجوم] هم‌ارزِ «apsidal motion»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ حرکت اوج و حضیض)

[4] Bowler, M. G. (2010). "Apsidal advance in SS 433?". Astronomy and Astrophysics. 510 (1): A28. arXiv:0910.3536. Bibcode:2010A&A...510A..28B. doi:10.1051/0004-6361/200913471. S2CID 119289498.

[5] «خط اوج و حضیض» [نجوم] هم‌ارزِ «apsidal line, line of apsides, apse line»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔ خط اوج و حضیض)

[6] «دوراوج» [نجوم] هم‌ارزِ «apoapsis»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر ششم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۸۵-۶ (ذیل سرواژهٔ دوراوج)

[Hiditch2001-7] Hilditch, R. W. (2001). An Introduction to Close Binary Stars. Cambridge astrophysics series. Cambridge University Press. p. 132. ISBN 978-0-521-79800-6.

[Buis_Laboratory_2020-8] Buis, Alan; Laboratory, s Jet Propulsion (2020-02-27). "Milankovitch (Orbital) Cycles and Their Role in Earth's Climate – Climate Change: Vital Signs of the Planet". Climate Change: Vital Signs of the Planet. Retrieved 2023-06-02.

[9] Jones, A., Alexander (September 1991). "The Adaptation of Babylonian Methods in Greek Numerical Astronomy" (PDF). Isis. 82 (3): 440–453. Bibcode:1991Isis...82..441J. doi:10.1086/355836. S2CID 92988054. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 7 August 2014.

[10] Freeth, Tony; Bitsakis, Yanis; Moussas, Xenophon; Seiradakis, John. H.; Tselikas, A.; Mangou, H.; Zafeiropoulou, M.; Hadland, R.; et al. (30 November 2006). "Decoding the ancient Greek astronomical calculator known as the Antikythera Mechanism" (PDF). Nature. 444 Supplement (7119): 587–91. Bibcode:2006Natur.444..587F. doi:10.1038/nature05357. PMID 17136087. S2CID 4424998. Archived from the original (PDF) on 20 July 2015. Retrieved 20 May 2014.

[11] Toomer, G. J. (1969), "The Solar Theory of az-Zarqāl: A History of Errors", Centaurus, 14 (1): 306–336, Bibcode:1969Cent...14..306T, doi:10.1111/j.1600-0498.1969.tb00146.x, at pp. 314–317.

[12] "Ptolemaic Astronomy in the Middle Ages". princeton.edu. Retrieved 21 October 2022.

[13] C. Philipp E. Nothaft (2017). "Criticism of trepidation models and advocacy of uniform precession in medieval Latin astronomy". Archive for History of Exact Sciences. 71 (3): 211–244. doi:10.1007/s00407-016-0184-1. S2CID 253894382.

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۱]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]