جعفر پناهی

کارگردان، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کنندهٔ ایرانی

جعفر پناهی (زادهٔ ۲۰ تیر ۱۳۳۹ در شهر میانهٔ آذربایجان شرقی[۴]) کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس ایرانی و زندانی سیاسی است. پناهی کارش را در سینما به عنوان دستیار کارگردان فیلم‌های عباس کیارستمی آغاز کرد. بسیاری از فیلم‌های او تصویری انتقادی از مشکلات جامعهٔ ایرانی ارائه می‌دهند که این امر سبب اعمال محدودیت‌هایی برای نمایش آثارش شده‌است. پناهی تیر ۱۴۰۱ در تهران برای اجرای حکم زندان خود دستگیر و زندانی شد.[۵] او ۱۴ بهمن ۱۴۰۱ با قرار وثیقه، موقتاً آزاد شد.[۶]

جعفر پناهی
پناهی در سال ۲۰۰۷
زادهٔ۲۰ تیر ۱۳۳۹ ‏(۶۳ سال)
میانه، آذربایجان شرقی، ایران
ملیتایرانی
محل تحصیلدانشگاه صدا و سیما
پیشه
  • کارگردان
  • فیلم‌نامه‌نویس
  • تهیه‌کنندهٔ فیلم
  • تدوین‌گر
سبک
مجازات(های) جزایی۶ سال حبس تعزیری
همسر(ها)طاهره سعیدی[۱]
فرزندان۲ (سولماز،[۲] پناه[۳])

سبک ویرایش

از آنجا که جعفر پناهی به سبک نئورئالیسم فیلم می‌سازد سعی در ایجاد ارتباط مستقیم با جامعه دارد. به همین جهت نمایش بیکاری، بدبختی، فقر، فساد و بی‌عدالتی در اغلب آثارش به طرزی روشن موج می‌زند.

جوایز ویرایش

جعفر پناهی در جشنوارهٔ کن ۲۰۱۸ با فیلم سه‌رخ جایزهٔ بهترین فیلمنامه را دریافت کرد. آخرین فیلم جعفر پناهی با نام تاکسی برندهٔ جایزهٔ خرس طلایی جشنوارهٔ فیلم برلین شد؛ خواهرزاده‌اش این جایزه را از طرف وی دریافت کرد. او در سال ۲۰۰۰ میلادی، با فیلم دایره برندهٔ جایزهٔ شیر طلایی جشنوارهٔ فیلم ونیز[۷] و در ۲۰۰۶ میلادی، برندهٔ خرس نقره‌ای جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم آفساید شد.[۸]

 
جعفر پناهی در مراسم خاکسپاری زاون قوکاسیان

فیلم مستند «این فیلم نیست» ساختهٔ پناهی در دسامبر سال ۲۰۱۱، جایزهٔ اول بخش آسیا-آفریقای هشتمین دورهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم دبی را دریافت کرد.[۹]

جعفر پناهی، در ۹ مارس ۲۰۱۲، برندهٔ نشان هنر برای آزادی از بنیاد فیر پلی در سوئیس شد.[۱۰]

جایزهٔ دوربین زرین جشنوارهٔ کن ۱۹۹۵ ویرایش

پناهی با بادکنک سفید درخشید و در جشنوارهٔ کن حضور یافت و موفق به دریافت جایزهٔ دوربین زرین این دوره از جشنوارهٔ کن شد.[۱۱]

جایزه ساخاروف ویرایش

در آبان ماه سال ۱۳۹۱ اعلام شد جایزهٔ آزادی افکار ساخاروف از طرف پارلمان اروپا به جعفر پناهی و نسرین ستوده اهدا شد.[۱۲] اعضای هیئت پارلمانی اروپا نیز تصمیم گرفتند طی سفر از پیش برنامه‌ریزی‌شده‌شان به تهران، ضمن دیدار با ستوده و پناهی، دعوتنامهٔ رسمی پارلمان اروپا از آن‌ها در ارتباط با دریافت جایزهٔ ساخاروف را به‌دست آن‌ها برسانند. اما سفر هیئت اروپایی مذکور به‌دلیل عدم پذیرش شرط آن‌ها مبنی بر دیدار با نامبردگان به ایران لغو شد.[۱۳]

خرس نقره‌ای جشنوارهٔ فیلم برلین ۲۰۱۳ ویرایش

روز شنبه ۲۹ بهمن ۹۱ (شانزدهم فوریهٔ ۲۰۱۳)، هیئت داوران جشنوارهٔ فیلم برلین، جایزهٔ خرس نقره‌ای بهترین فیلمنامه را به جعفر پناهی به خاطر نوشتن فیلمنامهٔ پرده اهدا کرد. کامبوزیا پرتوی که این فیلم ساختهٔ مشترک او و جعفر پناهی است برای دریافت جایزه به روی سن رفت.[۱۴][۱۵]

جایزهٔ آسیا پاسیفیک برای فیلم‌نامهٔ گُل ویرایش

در سال ۲۰۱۴ فیلم‌نامهٔ گُل پناهی جایزهٔ ۲۵ هزار دلاری هشتمین دورهٔ جشنوارهٔ فیلم آسیا پاسیفیک را که به عنوان کمک‌هزینه برای ساخت فیلم اهدا می‌شود، در کنار سه فیلم دیگر از بنگلادش، دانمارک و اسرائیل از آن خود کرد.[۱۶]

خرس طلایی جشنوارهٔ فیلم برلین ۲۰۱۵ ویرایش

پناهی در ۱۴ فوریهٔ ۲۰۱۵ به خاطر فیلم تاکسی برندهٔ خرس طلایی جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم برلین شد.[۱۷]

جایزهٔ بهترین فیلم‌نامهٔ جشنوارهٔ فیلم کن ۲۰۱۸ ویرایش

فیلم «سه‌رخ» جعفر پناهی پس از نامزدی در بخش رقابت اصلی برای نخل طلای جشنوارهٔ فیلم کن سال ۲۰۱۸ برندهٔ جایزهٔ بهترین فیلمنامهٔ این جشنواره شد. بدین ترتیب، پس از اصغر فرهادی وی دومین فیلمساز ایرانی‌ای شد که برندهٔ این عنوان می‌شود.[۱۸][۱۹][۲۰]

نامزدی در آکادمی اسکار ویرایش

در ۱۴ آذر ۱۳۹۱، این فیلم نیست به عنوان یکی از ۱۵ نامزد اولیه برای دریافت جایزهٔ اسکار بهترین فیلم مستند انتخاب شد.[۲۱] درحالی‌که این فیلم در ایران به نمایش در نیامده‌است.[۲۲][۲۳]

مخالفت با نظام جمهوری اسلامی ویرایش

او از جمله ۱۵ فعال سیاسی و مدنی بود که در بهمن ۱۳۹۶ با تأکید بر «اصلاح‌ناپذیری» نظام جمهوری اسلامی ایران خواستار برگزاری همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل متحد برای «گذار مسالمت‌آمیز» از حکومت فعلی «به یک دموکراسی سکولار پارلمانی» شد.[۲۴]

بازداشت و محکومیت به ۶ سال زندان ویرایش

 
در جشنوارهٔ برلین ۲۰۰۶

در جریان اعتراضات انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸، جعفر پناهی دو بار دستگیر شد. بار اول، در روز ۸ مرداد ۱۳۸۸ هنگامی که به همراه گروه دیگری از فیلم‌سازان برای گرامیداشت کشته‌شدگان اعتراضات به نتیجهٔ انتخابات دهم ریاست‌جمهوری به بهشت زهرا رفته بود که پس از چند روز آزاد شد.[۲۵] بار دوم در دوشنبه ۱۰ اسفند به همراه ۱۸ نفر از اعضای خانواده و دوستانی که در خانه او در تهران مهمان بودند.[۲۶] صندلی او در جشنوارهٔ کن خالی ماند. او در یک مرحله برای مدتی اعتصاب غذا کرد.

پناهی در روز ۴ خرداد ۱۳۸۹ به دستور بازپرس و تأیید دادستان عمومی و انقلاب تهران با تودیع وثیقهٔ ۲۰۰ میلیون تومانی از زندان آزاد شد.[۲۷][۲۸][۲۹]

بر اساس حکم دادگاه پناهی به اتهام «اجتماع و تبانی و تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی» به ۶ سال حبس تعزیری و ۲۰ سال محرومیت از فیلم‌سازی، ۲۰ سال محرومیت از فیلمنامه‌نویسی، ۲۰ سال محرومیت از سفر به خارج از ایران و ۲۰ سال ممنوعیت از هر نوع مصاحبه با رسانه‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی محکوم شد.[۳۰][۳۱][۳۲]

در ۱۳ بهمن ۱۳۸۹ (۲ فوریهٔ ۲۰۱۱) تیه‌ری فره‌مو مدیر هنری جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم کن، در یک کنفرانس مطبوعاتی که به منظور حمایت از پناهی و محمد رسول‌اف در سینماتک پاریس برگزار شد، اعلام کرد که امسال جایزهٔ ویژهٔ «مربی طلا» ی[۳۳] کن را به پناهی تقدیم می‌کنند. او اضافه کرد: «از این پس جعفر پناهی، عضو هیئت داوران تمام فستیوال‌های فیلم بین‌المللی خواهد بود و جایگاهی خالی برای او در نظر گرفته شده‌است.»[۳۴]

اجرای حکم زندان ویرایش

جعفر پناهی تیر ۱۴۰۱ در تهران برای اجرای حکم زندان خود بازداشت و زندانی شد.[۵] او که برای پیگیری وضعیت دو فیلمساز بازداشت شده، محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد به دادسرای اوین رفته بود، ۲۰ تیر ۱۴۰۱ در همان‌جا بازداشت و به بند ۸، سالن ۷، زندان اوین منتقل شد.[۳۵]

ابتلا به کووید-۱۹ ویرایش

جعفر پناهی ۱۴ مرداد ۱۴۰۱ در زندان اوین دچار تب و لرز شدید شد و صبح روز ۱۵ مرداد پس از مراجعه به بهداری زندان اوین تست کووید ۱۹ او مثبت اعلام شد. او درخواست کرد تا با هزینهٔ شخصی خودش، وی را به بیمارستان منتقل کنند اما درخواستش با مخالفت مسئولان زندان مواجه شد. با این حال همسر پناهی برای دریافت مرخصی برای او و انتقالش به خارج از زندان تلاش کرد.[۳۶][۳۵]

فیلم‌شناسی ویرایش

فیلم‌های بلند ویرایش

سال عنوان سمت توضیحات
کارگردان نویسنده تدوینگر تهیه‌کننده بازیگر
۱۳۶۷ گلنار دستیار کارگردان
۱۳۷۲ زیر درختان زیتون آری بدون ذکر در عنوان‌بندی
۱۳۷۳ بادکنک سفید آری آری آری نویسندگی مشترک با عباس کیارستمی
۱۳۷۵ مسافر جنوب آری
۱۳۷۶ آینه آری آری آری آری
۱۳۷۸ دایره آری آری آری آری نویسندگی مشترک با کامبوزیا پرتوی، قبل از انتشار در ایران توقیف بود.
۱۳۷۸ جمعه آری
۱۳۸۲ طلای سرخ آری آری آری نویسندگی مشترک با عباس کیارستمی، قبل از انتشار در ایران توقیف بود.
۱۳۸۲ سربازهای جمعه آری
۱۳۸۳ کافه ترانزیت آری
۱۳۸۴ حکم آری
۱۳۸۴ آفساید آری آری آری آری برنده خرس نقره‌ای از جشنوارهٔ فیلم برلین در سال ۲۰۰۶
۱۳۸۷ کشتزارهای سپید آری
۱۳۸۸ اوریون آری تدوین مشترک با علی زمانی عصمتی
۲۰۱۱ این یک فیلم نیست آری این فیلم به عنوان یکی از ۱۵ نامزد اولیه برای دریافت جایزهٔ اسکار بهترین فیلم مستند انتخاب شد
۲۰۱۳ پرده آری آری آری آری برنده خرس نقره‌ای بهترین فیلم‌نامه از جشنوارهٔ فیلم برلین
۲۰۱۵ تاکسی آری آری آری آری آری برندهٔ جایزه خرس طلایی بهترین فیلم از شصت و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین
۲۰۱۸ سه‌رخ آری آری آری آری برنده نخل طلایی بهترین فیلمنامه از هفتاد و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کن
۱۳۹۸ نامو آری آری
۱۴۰۰ جاده خاکی آری
سال طوفان ابدی آری آری فیلم آنتولوژی
۱۴۰۱ خرس نیست آری آری آری آری برندهٔ جایزه ویژه هیئت داوران از هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز[۳۷]

فیلم‌های کوتاه ویرایش

سال عنوان سمت توضیحات
۱۹۸۸ یارالی باشلر
۱۹۹۱ کیش مستند
۱۹۹۲ دوست
۱۹۹۲ آخرین امتحان
۱۹۹۳ نگاه دوم مستند
۱۹۹۷ اردکول مستند
۲۰۰۷ گره‌گشایی قسمتی از فیلم فرش ایرانی
۲۰۱۰ آکاردئون

جوایز و افتخارات ویرایش

جوایز ویرایش

سال سازمان جایزه فیلم
۱۹۹۵ جشنواره فیلم کن دوربین طلایی بادکنک سفید
۱۹۹۷ جشنواره فیلم لوکارنو پلنگ طلایی آینه
۲۰۰۰ جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز شیر طلایی دایره
۲۰۰۳ جشنواره فیلم کن جایزهٔ هیئت داوران – جایزه برای کارهای نو و نگاهی نو طلای سرخ[۳۸]
۲۰۰۶ جشنواره بین‌المللی فیلم برلین جایزهٔ بزرگ هیئت داوران آفساید
۲۰۰۷ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم والدیویا جایزهٔ پودو جایزهٔ یک عمر دستاورد هنری
۲۰۰۷ هیفوس جایزهٔ نامحدود سینما
۲۰۱۱ جشنواره فیلم کن جایزه مربی طلایی این فیلم نیست
۲۰۱۱ جشنواره آزادی لندن جایزه ویژه هیئت داوران این فیلم نیست
۲۰۱۲ پارلمان اروپا جایزه ساخاروف
۲۰۱۳ جشنواره بین‌المللی فیلم برلین خرس نقره‌ای برای فیلمنامه پرده
۲۰۱۴ انجمن سینمایی آمریکا کمک مالی صندوق آکادمی فیلم گٌل
۲۰۱۵ جشنواره بین‌المللی فیلم برلین خرس طلایی تاکسی
۲۰۱۸ جشنوارهٔ فیلم کن ۲۰۱۸ جایزهٔ بهترین فیلم‌نامه سه‌رخ
۲۰۱۸ جشنواره بین‌المللی فیلم پرتقال طلایی آنتالیا پرتقال طلایی بهترین فیلم سه‌رخ
۲۰۱۸ جشنوارهٔ فیلم سلیمانیه بلوط طلایی بهترین فیلم سه‌رخ
۲۰۱۸ جشنوارهٔ فیلم سلیمانیه برنده جایزه افتخاری (صنوبر طلایی) سه‌رخ
۲۰۲۲ جشنوارهٔ فیلم ونیز ۲۰۲۲ جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران خرس نیست

عضویت در هیئت داوران جشنواره‌ها ویرایش

سال جشنواره نقش
۲۰۰۱ جشنوارهٔ فیلم کارلووی واری عضو هیئت داوران
۲۰۰۷ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم اوراسیا عضو هیئت داوران
۲۰۰۷ جشنواره فیلم کرالا رئیس هیئت داوران
۲۰۰۸ جشنواره بین‌المللی فیلم روتردام رئیس هیئت داوران
۲۰۰۹ جشنواره بین‌المللی فیلم مونترآل رئیس هیئت داوران

پانویس ویرایش

  1. "همسر جعفر پناهی: می‌خواهند او را درهم بشکنند". بی‌بی‌سی فارسی. Retrieved 12 January 2020.
  2. "«سه رخ» جعفر پناهی به‌طور مشترک برنده جایزه بهترین فیلمنامه کن شد". رادیو فردا. Retrieved 12 January 2020.
  3. "فرزند جعفر پناهی:پدرم هیچ فیلم ضد نظام نساخته‌است. سایت خبری تحلیلی کلمه". www.kaleme.com. Archived from the original on 14 August 2020. Retrieved 12 January 2020.
  4. "Jafar Panahi – Biography, Movies, & Facts". Encyclopedia Britannica. Retrieved 12 January 2020.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ «جعفر پناهی و اعضای خانواده‌های دادخواه آبان بازداشت شدند». رادیو فردا. ۲۰۲۲-۰۷-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  6. ««جعفر پناهی» آزاد شد». خبرگزاری ایسنا. ۱۴ بهمن ۱۴۰۱.
  7. «جشنوارهٔ فیلم «ونیز» آغاز به کار کرد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۰.
  8. «سینمای ایران در جشنوارهٔ فیلم برلین». دویچه وله. ۲۲ بهمن ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  9. «فیلم جعفر پناهی در جشنوارهٔ دبی برندهٔ جایزه شد». آفتاب‌نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویهٔ ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۱.
  10. «جعفر پناهی برندهٔ نشان هنر برای آزادی در زوریخ شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۲-۰۳-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  11. «آغاز جشنوارهٔ فیلم ونیز و غیبت جعفر پناهی». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۰-۰۹-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  12. «جایزهٔ ساخاروف به نسرین ستوده و جعفر پناهی اهدا شد». دویچه وله. ۵ آبان ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  13. «سفر هیئت پارلمانی اروپا به ایران لغو شد». دویچه وله. ۶ آبان ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  14. «خرس نقره بهترین فیلم‌نامهٔ جشنوارهٔ برلین برای جعفر پناهی». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۶ فوریه ۲۰۱۳.
  15. «خرس طلایی برلیناله به فیلم «ژست بچه» رسید». دویچه وله. ۱۶ فوریهٔ ۲۰۱۳.
  16. «جایزهٔ ۲۵ هزار دلاری برای «گُل» جعفر پناهی». رادیو فردا. ۲۰۱۴-۱۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۲-۱۸.
  17. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۴ فوریه ۲۰۱۵.
  18. «فیلم "سه‌رخ" جعفر پناهی برندهٔ جایزهٔ بهترین فیلمنامهٔ جشنوارهٔ کن شد». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  19. «نخل طلای کن در فرودگاه به جعفر پناهی رسید». ایران آنلاین. ۱ خرداد ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۷.
  20. بهمن عبداللهی (۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷). «جایزهٔ فیلمنامه به جعفر پناهی رسید، نخل طلا به هیروکازو». روزنامه ایران. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۷.
  21. «آکادمی اسکار فیلم جعفر پناهی را نامزد دریافت جایزه اعلام کرد». ایسنا.
  22. «'این یک فیلم نیست' پناهی و میرطهماسب در فهرست نامزدهای اسکار». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۲.
  23. «جعفر پناهی با «این فیلم نیست» در فهرست اولیه مستندهای اسکار». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۲.
  24. فردا، رادیو (۲۰۱۸-۰۲-۱۳). «۱۵ فعال سیاسی و مدنی ایرانی خواستار برگزاری همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل شدند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  25. «بازداشت جعفر پناهی و مهناز محمدی در بهشت زهرای تهران». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۰۹.
  26. «سینماگران ایران و جهان خواستار آزادی جعفر پناهی هستند». دویچه وله فارسی. ۲۳ مارس ۲۰۱۰.
  27. «جعفر پناهی آزاد شد». ۴ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۱۰.
  28. «جعفر پناهی آزاد شد». ۴ خرداد ۱۳۸۹.[پیوند مرده]
  29. «سرانجام دستور قضایی آزادی جعفر پناهی صادر شد». ۴ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۱۰.
  30. «۲۰ سال محرومیت جعفر پناهی از فیلمسازی، مصاحبه و خروج از ایران». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۰-۱۲-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  31. «حکم سنگین دادگاه علیه جعفر پناهی». دویچه وله فارسی. ۲۹ آذر ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  32. «محکومیت جعفر پناهی به شش سال حبس». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۲۵.
  33. جایزهٔ یک عمر فعالیت سینمایی جشنوارهٔ کن
  34. پرویز جاهد (۴ فوریهٔ ۲۰۱۱). «جایزهٔ ویژهٔ جشنوارهٔ فیلم کن برای جعفر پناهی». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۲ فوریهٔ ۲۰۱۱.
  35. ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ «جعفر پناهی در زندان به کرونا مبتلا شد». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۲-۰۸-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۰۶.
  36. "ابتلای جعفر پناهی به کرونا در زندان اوین". خبرگزاری هرانا (به انگلیسی). Retrieved 2022-08-06.
  37. غفوری آذر، بابک (۲۸ ژوئیه ۲۰۲۲). «اهمیت حضور فیلم تازه جعفر پناهی در جشنواره فیلم ونیز». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲.
  38. "Festival de Cannes: Crimson Gold". festival-cannes.com. Retrieved 8 November 2009.

منابع ویرایش

پیوند به بیرون ویرایش