خسرو معتضد

خسرو معتضد (زادهٔ ۳۰ خرداد ۱۳۲۱) تاریخ‌نگار، جمعیت‌شناس، مجری و کارشناس برنامه‌های تاریخ معاصر در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است. وی پیش از انقلاب در دانشکدهٔ رادیو و تلویزیون (صداوسیمای کنونی) و مدتی نیز در دانشکده افسری، تاریخ معاصر تدریس می‌کرده است.

خسرو معتضد
زاده	۳۰ خرداد ۱۳۲۱ ‏(۸۲ سال) تهران، ایران
پیشه	نویسنده تاریخ‌نگار پژوهشگر مجری و کارشناس برنامه‌های تاریخ معاصر در صدا و سیما
ملیت	ایران
تحصیلات	کارشناسی تاریخ و جغرافیا، ۱۳۴۴ (دانشگاه تهران) کارشناسی ارشد تاریخ و جغرافیا، ۱۳۴۹ (دانشگاه تهران)
دانشگاه	دانشگاه تهران
فرزند(ان)	سه فرزند
والدین	تقی معتضد (پدر)

زندگی

پدرش سرهنگ تقی معتضد، اصالتاً اهل مازندران بوده که نام خانوادگی خود را از شمس لاریجانی به معتضد تغییر داده بود. نام خانوادگی دیگر بستگان پدری وی همچنان شمس لاریجانی است. معتضد، متأهل و دارای پسری به نام اشکان و دو دختر به نام‌های میترا و ماندانا می‌باشد. او پس از گرفتن دیپلم، وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد و توانست در سال ۱۳۴۴ از این دانشگاه دانش‌آموخته شود و و پس از گذراندن سربازی اجباری، در همان رشته (تاریخ و جغرافیا) به سال ۱۳۴۹ کارشناسی ارشد دریافت کرد. معتضد از ۱۶ سالگی به نویسندگی در مطبوعات روی آورد. نخستین برنامه‌های رادیویی او از رادیو تهران در سال ۱۳۳۷ پخش شد. وی در آغاز کار خود در رادیو، حدود ۲۰ نمایشنامه و سریال رادیویی عرضه کرد و در طول آن سال‌ها، پس از پایان تحصیلات دورهٔ کارشناسی، سردبیری مجلات «بدیع»، «ترقی»، «پژوهشگر»، «بندر و دریا»، «کهکشان»، «دور دنیا» را بر عهده گرفت. خسرو معتضد، در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب ۵۷، دوره‌های کوتاه آموزش رسانه‌ای را در کشورهای فیلیپین و مالزی و تایلند با بورسیهٔ یونیسف گذراند. از سال ۱۳۷۵ برنامه‌های مستند تاریخ او با عنوان «فرازهایی از تاریخ معاصر»، «قرن پرماجرا»، «از نگاه تاریخ»، «پلی به گذشته» از شبکه‌های سیمای ایران پخش شده است. او در چندین نوبت افراد مخالف انقلاب ایران را به مناظره دعوت کرده است.

دیدگاه‌های تاریخی

خسرو معتضد در گفتاری در باب مفهوم «شاه» و رابطه آن با تودهٔ ملت با عنوان «تأثیر گذاری شاهنشاهان هخامنشی در یکپارچگی و عظمت قوم ایران» در شمارهٔ ۳۴ روزنامه جشن شاهنشاهی ایران مورخ چهارشنبه ۱۰ شهریور سال ۱۳۵۰ محمدرضا شاه پهلوی را ستود.

وی بعدها خود را علاقه‌مند به جمهوری اسلامی معرفی کرده و مدعی است که «مدیحه‌سرای نظام» نیست و از سوی دیگر هیچ وابستگی به دربار پهلوی و ساواک ندارد و حتی برخی از کتاب‌های او در آن زمان انتشار ممنوع بوده است. وی همچنین اعلام کرده است که در ایران سانسور آن گونه که پیش از انقلاب ۵۷ برقرار بوده وجود ندارد. ولی رسول جعفریان با ذکر سند آن روزنامه (روزنامه جشن شاهنشاهی ایران، شماره ۳۴، چهارشنبه دهم شهریور ماه ۱۳۵۰) معتضد را مداح شاه و برخی اقدامات او دانست. معتضد در پاسخ به جعفریان مدعی تحریف سخن خود به دست سردبیر وقت نشریه شده و نوشت:

کشف مهم معظم‌له این است که در مقدمهٔ مقاله، سردبیر وقت نشریه چند سطری افزوده و از زمامدار وقت تعریف کرده است. باقی مقاله دربارهٔ دولت هخامنشی است که امروز دولت جمهوری اسلامی ایران منشور کوروش را که آقای جعفریان جلوه و درخشش او را از سر برکت وجود مستشرقین اروپایی و بیش‌تر یهودی می‌داند، از موزهٔ بریتانیا به مدت چهار ماه به امانت می‌گیرد و به ایران می‌آورد و مردم در صف می‌ایستند تا آن نماد معرفت و انسانیت و بزرگ‌منشی و آزادگی را تماشا کنند.

در سال ۱۳۹۲، در پی پشتیبانی معتضد از اسفندیار رحیم مشایی، وبگاه خبری انتخاب در نقد معتضد پرسید «آیا می‌توان به سخنان فردی که ۴۰ سال پیش، ″پیمان وفاداری با شاه را با خون شرفش عجین کرده″ و اینک با همان اغراق از مشایی تمجید می‌کند، اعتماد کرد؟»

مناظره وی با صادق زیباکلام دربارهٔ رضاشاه و تاریخ دورهٔ پهلوی در برنامهٔ شبکهٔ مستند سیما به نام «قبل از انقلاب» دچار تنش شد.

اشتباهات تاریخی

معتضد در کتاب «مثل ثریا گریه خواهم کرد» تاریخ فوت فوزیه، همسر نخست محمدرضا شاه را سال ۱۳۸۱ بیان می‌کند در حالی که فوزیه در سال ۱۳۹۲ درگذشت.

معتضد به عنوان کارشناس تاریخ در سریال معمای شاه حضور داشت اما در پی انتقادات به اشتباهات تاریخی سریال از خود سلب مسئولیت نمود:

این که رضاشاه شیعه اثنی‌عشری نبوده نقل قولی است از آشتیانی‌زاده نماینده مجالس ۱۵ و ۱۶ که خود او هم آدم چندان موجهی نبوده و نمی‌توان وی را موثق انگاشت یا این که مناسبات غیرطبیعی‌ای میان محمدرضا پهلوی و ارنست پرون وجود داشته یا رضاخان در جوانی مدتی مسگر بوده مطالبی است که دربارهٔ آنها مستندات دقیق وجود ندارد و تنها به نقل از افواه است، یا اینکه شاه دائم‌الخمر بوده و اساساً تکیه کامل بر نوشته‌های فردوست - با توجه به فرصت‌طلبی ذاتی او و این که راوی موثقی نبوده - باز به من ارتباط ندارد.

کتاب‌شناسی

کتاب‌های وی به شرح زیر است:

• بر دار کشیدن شیخ فضل‌الله نوری
• کمیتهٔ مجازات
• دو دختر قاجار در قصر شاه پهلوی
• نقد کتاب پاسخ به تاریخ
• سایه به سایهٔ رضاشاه (تاریخ راه‌آهن سراسری ایران)
• شهناز پهلوی، دختر فوزیه (روایت دلسوختگی، گزند دلبستگی)
• فوزیه؛ حکایت تلخکامی، قصهٔ جدایی
• لیلا دختر کنت
• تاج‌های زنانه
• سراب جانشین پسر (شادکامان کاخ مرمر)
• جم‌ها؛ پدر و پسر
• ناکامان کاخ سعدآباد
• آرشه ویولون؛ کاخ گلستان و تخت برلیان
• درون ارتش شاه
• منم سلمان فارسی
• بابک خرمدین، سردار سرخ‌جامگان
• پیامبر نقابدار در نخشب؛ جنبش سپیدجامگان خراسان
• از سوادکوه تا ژوهانسبورگ: زندگی رضاشاه پهلوی
• سید ضیاءالدین، سیاستمدار دوچهره
• جنگ نفت روی شن‌های داغ
• سپهبد بختیار، سایهٔ سنگین شاه
• تاریخ ۵۷ سالهٔ ایران در عصر پهلوی (فعالیت‌های جداسَری و تجزیه‌طلبانه در ایران از ۱۲۹۶ تا ۱۳۲۵)
• تنش بزرگ؛ سیاست خارجی ایران در عصر رضاشاه
• شبکهٔ نظامی حزب توده
• رضاشاه، سقوط و پس از سقوط
• از آلاشت تا آفریقا (رضاشاه)
• اشرف از سرای سنگلج تا سریر سلطنت
• اشرف در آیینهٔ بدون زنگار
• دههٔ شوم شهریور ۱۳۲۰
• مثل ثریا گریه خواهم کرد
• مردان و زنان بالماسکه
• سی سال جاسوسی در ارتش شاه
• خاطرات قائم‌مقام‌الملک رفیع
• عروس بخارا
• مردآویج
• پلیس سیاسی (عصر بیست‌ساله)
• قصه‌های قاجار (از خواجهٔ تاجور تا شهریار در به در)
• ظل‌السلطان
• روزگار خوش گذشته
• معماران عصر پهلوی
• آن سوی دیوار کاخ سلطنتی
• از فروغ‌السلطنه تا انیس‌الدوله (همسران ناصرالدین‌شاه)
• آخرین محبوبهٔ احمدشاه قاجار
• آخرین حرمسرای قاجار
• پنجاه سال حرمسرای ناصرالدین‌شاه
• زن ایرانی در رواق حرمسرا
• نیروهای انتظامی
• یکصد سال فراز و فرود
• نیروی پلیس و ژاندارمری و ساواک در دوران رضاشاه و محمدرضاشاه
• منطقهٔ اتمی در شمال ایران
• علی بن ابی‌طالب
• شب سرخ بغداد
• فردوسی، نابغهٔ توس
• ابوریحان بیرونی
• شب ژنرال‌ها (ارتشبد قره‌باغی)
• محمد بن زکریای رازی
• ۶۱ سال شاه
• هویدا نخست‌وزیر عصا و پیپ و ارکیده
• گزارش پلیس از تهران (چهار روایت انتظامی)
• تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران

(با تجلیل حاج امین الضرب)

• در عصر دو پهلوی (همراه با نجفقلی پسیان)
• سیاست، زن و حرمسرا (همراه با نیلوفر کسری)
• ایران در آستانهٔ قرن بیستم، ترجمهٔ میترا معتضد با حواشی خسرو معتضد
• ایران در برخوردگاه شرق و غرب، نوشته گرهارد شوایتزر، ترجمه محمدجواد شیخ الاسلامی با حواشی خسرو معتضد

برنامه‌ها

نام برنامه	سال پخش	شبکه
تاریخ تماشایی	۱۳۹۷	شبکه تماشا سیما
تاریخ و سینما		شبکه تماشا سیما
پلی به گذشته		شبکه دو سیما
معمای تاریخ	۱۴۰۲	شبکه یک سیما