دهلران
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
دِهلُران شهری در مرکز شهرستان دهلران در جنوب استان ایلام ایران است. این شهر در استان از نظر جمعیت رتبهٔ سوم را داراست و از نظر مساحت اولین شهرستان استان است. دهلران نسبت به دیگر شهرستان‌های استان ایلام، مرز مشترک بیشتری با کشور عراق دارد. در سال ۱۳۹۳ خورشیدی، مساحت حریم قانونی شهر ۵۴/۱۰۴ کیلومترمربع و مساحت محدوده خدماتی شهر ۳۶/۴ کیلومتر مربع بوده است.
| دهلران | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| شهرستان | دهلران |
| بخش | مرکزی |
| سال شهرشدن | ۱۳۴۲ |
| مردم | |
| جمعیت | ۳۲٬۹۴۱ نفر |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۲۱۳ متر[۱] |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | امین‌الله جامسحر[۲] |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۹۸ ق |
  دهلران | |
جغرافیا
این شهر در فاصله ۲۳۰ کیلومتری شهر ایلام و در قسمت جنوب شرقی این استان قرار گرفته است. حدود چهارگانه شهر عبارتنداز: شمال به شهرستان ابدانان، از جنوب به کشور عراق از شرق به خوزستان و از غرب به شهرستان مهران محدود می‌شود.[۳]
وجه تسمیه ( علت نام گزاری )
از آنجا که از گذشته‌های دور مردم ساکن این شهرستان را لران تشکیل‌می‌داده‌اند، این سرزمین به ده‌لر معروف شد و به مرور زمان به دهِ‌لران و سپس به دهلران تغییر نام داد.[۴]
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۲٬۹۴۱ نفر (۹٬۲۰۴خانوار) بوده است.[۵]
حوزه انتخاباتی
حوزه انتخاباتی این شهر، حوزه انتخاباتی دهلران و دره‌شهر و آبدانان است و هم‌اکنون نماینده این حوزه، بهزاد علیزاده است.[۶][۷]
زبان
مطابق وبسایت اطلس زبان‌های ایران غالب سکنین شهر دهلران به ترتیب به به لری شمالی و کردی جنوبی با گویش کُردلی سخن می‌گویند. برخی پژوهشگران گویش کردی کردلی را جزء گویش کردی ایلامی می‌شمارند و برخی آن را مجزاء در ذیل کردی جنوبی قرار می‌دهند.[۸][۹] آنونبی ادعا می‌کند بخشی از جمعیت استان‌های کرمانشان و ایلام ادعای قومیت لکی دارند، اما به نظر می‌رسد که حداقل برخی از این افراد به کردی جنوبی صحبت می‌کنند.[۱۰] به باور برخی پژوهشگران، گویش لری دهلرانی با گویشهای لُری شوهانی، لُری آبدانانی، لُری دره شهری استان ایلام و لُری پلدختری، لُری اندیمشکی، لُری خرم‌آبادی و بخش‌هایی از شهرستان دورود در استان لرستان شباهت‌های بسیار زیادی دارد. هرکدام از این گویشها دارای لهجه‌های مختص به خود می‌باشد.[۱۱][۱۲]
پیشینهٔ تاریخی
به نظر می‌رسد که بین ۵٬۰۰۰ تا ۱۰٬۰۰۰ سال پیش دشت دهلران برای سکونت گروه‌های انسانی در دوران پیش از تاریخ مناسب بوده است و از مهم‌ترین محل‌های باستانی این دشت می‌توان تپه‌های علی‌کش و چغاسفید را نام برد. در این مناطق اشیایی مانند تیغه‌های مخصوص بریدن ساقه‌های حبوبات متعلق به دوره نو سنگی یافت شده‌اند و می‌توان گفت که این تپه‌ها باقی‌مانده‌های قدیمی‌ترین و شاید جزء اولین دهکده‌های دائمی‌باشند که در تاریخ بشر به وجود آمده‌اند.[۱۳][نیازمند منبع مستقل]
منابع طبیعی و آثار ملی
اثر طبیعی [مبهم] در شهرستان دهلران بین ۲۰/۴۷ الی ۱۷/۳۷ طول شرقی و ۴۳/۳۲ الی ۴۱/۳۲ عرض شمالی واقع شده است. مساحت آن در حدود ۱۴۸۳ هکتار است. اثر طبیعی ملی دهلران به دلیل خصوصیات ویژه و منحصربه‌فرد چشمه قیر، آب گرم، غار خفاش، تپه‌های باستانی موسیان، قلعه شیاق و سنگ نوشته میمه) و همچنین زیست‌گاه منحصربه‌فرد گونهٔ حمایت شدهٔ خفاش مورد حفاظت و کنترل اداره کل حفاظت محیط زیست ایلام قرار گرفته است.[نیازمند منبع]
مکان‌های دیدنی
سیاه کوه دهلران
سیاه‌کوه، با ارتفاع ۱۴۰۸ متر، در ۱۶ کیلومتری شمال شرقی دهلران قرار دارد. این کوه از شمال غربی به دینار کوه و از شرق به کوه خرگهی منتهی می‌گردد. رودخانه‌های آب گل‌گل، دره‌شور، و ماشاب از سیاه‌کوه سرچشمه می‌گیرند. در دامنهٔ جنوبی آن، چشمه‌های آب معدنی وجود دارند.[۱۴]
غار خفاش
این غار در ۳ کیلومتری شمال شرقی شهر دهلران در دامنه کوه مشرف به دره و چشمه‌های آب گرم قرار دارد که یکی از جاهای دیدنی دهلران به‌شمار می‌آید. این غار محل زندگی میلیون‌ها خفاش می‌باشد و به همین دلیل به غار خفاش معروف شده است. خفاش‌هایی که در این غار زندگی می‌کنند از نوع دمدار و بزرگ هستند. این غاردهلیزهای وسیعی دارد که عمق بعضی از قسمت‌های آن به ۴۰۰ متر می‌رسد.[۱۴]
قلعه تاریخی شیاخ
یکی از جاهای دیدنی دهلران قلعه تاریخی شیاخ می‌باشد. قلعه یا شهر باستانی شیاخ بر فراز تپه‌ای بین دو رودخانه در تنگ معروف به وویله و در دامنه کوه‌های تخت پیران در شمال غربی و تخت نیله در شمال شرقی بخش زرین‌آباد شهرستان دهلران و در نزدیکی روستای بردی، واقع شده است. این قلعه با توجه به مصالح به کار رفته در ساختمان آن که سنگ و ملاط ساروج‌اند به دوره ساسانی تعلق دارد و چون در نزدیکی بین‌النهرین قرار داشته به عنوان انبار آذوقه نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. مصالح دیوارهای باقی مانده قلعه، هر یک به طول هزار متر و ارتفاعی بین ۷ تا ۱۰ متر و ضخامتی حدود ۲ متر کلاً از سنگ می‌باشد.[۱۴][۱۵]
تپه علی کش
تپه علی کش از تپه‌های قدیمی شهرستان دهلران استان ایلام است که قدمت آن به هزاره ۸ قبل از میلاد می‌رسد. تپه علی کش در جنوب غربی استان ایلام در شش کیلومتری بخش موسیان شهرستان دهلران در میان ارضی کشاورزی و درنزدیکی رود میمه قرار گرفته است. تپه علی کش بین سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ توسط فرانک هول و هیئت همراه کاوش گردید. بر اساس شواهد به دست آمده به وسیله باستان شناسان و هم چنین آزمایش‌های فراوان (هول و کنت دی فلانری) در سال ۱۹۶۱ بر روی تپه‌های موسیان (تپه باستانی علی کش با وسعتی به قطر حدود ۱۳۵ متر که ضخامت لایه‌های باستانی آن به حدود هفت می‌رسد) و چغا سفید و دیگر مناطق باستانی این منطقه انجام گرفته، نشان گر این حقیقت است که انسان در فاصله میان ۵۵۰۰ تا ۷۵۰۰ قبل از میلاد در این منطقه به اهلی کردن گاو و کشت دانه‌های گیاهی مانند عدس و ماش و کتان دست یافته است.. این اثر در تاریخ ۳ آبان ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حدود ۸٬۰۰۰ سال پیش از میلاد وجود مدارک و شواهد از گسترش روستاها، زندگی بر پایه کشاورزی و دامپروری در محدوده کوه‌های زاگرس و مناطقی مثل سراب، تپه گوران و تپه علی کش ثابت شده است.[۱۴][۱۶]
چشمهٔ قیر
چشمه‌ها در شهرستان دهلران استان ایلام قرار دارد و از جاذبه‌های طبیعی و ملی این استان به‌شمار می‌رود. این چشمه در ۷ کیلومتری شهرستان دهلران قرار دارد، حوضچه ای با قیر روان که دمای آب آن ۳۵ درجه سانتی گراد است و مواد نفتی از میدان‌های نفتی زیرزمینی منطقه دهلران با آن ترکیب شده و قیر مذاب به وجود می‌آید.
چشمه قیر دهلران از پدیده‌های کمیاب طبیعی استان ایلام است و در آن آبی که به همراه قیر به بیرون تراوش می‌کند دمای زیاد دارد به همین دلیل قیر به صورت روان به بیرون تراواش می‌کند و حوضچه ای به وجود آمده که ۹ متر قطر و ۵۰ سانتی‌متر عمق دارد. این چشمه تنها چشمه قیر ایران است که به صورت یک حوضچه طبیعی با قیر روان است که سفره زیرزمینی آن ۷۰ هکتار تخمین زده شده است.
دهانه این چشمه ۹ متر است و برای رسیدن به آن باید از شهر دهلران راهی بوستان جنگلی آبگرم شوید. این چشمه که یکی از مهم‌ترین آثار توریستی استان ایلام است در ۷ کیلومتری شهرستان دهلران قرار دارد و گردشگران زیادی را به خصوص در ایام تعطیلات عید نوروز به خود جذب می‌کند. این چشمه قدمتی به بلندای تاریخ ایلام دارد و از آثار ملی ایران است.
نفت و گاز
میدان نفتی دهلران یکی از میادین نفتی ایران است، که در ۲۲ کیلومتری جنوب غربی دهلران در استان ایلام قرار دارد. میزان نفت خام این میدان ۴٬۲۱۲ میلیون بشکه برآورد می‌شود. از این مقدار ۶۳۵ میلیون بشکه آن قابل استحصال می‌باشد. این میدان دارای کلاهک گازی می‌باشد. این میدان در سال ۱۳۵۱ و توسط شرکت نفت ایران و انگلیس کشف شد و اولین چاه آن، در عمق ۶۷۵ حفاری شد. یک سال بعد دومین چاه، در فاصله ۱۰ کیلومتری مرز ایران و عراق تا عمق ۴٬۳۰۰ متر حفاری شد. تا پاییز ۱۳۸۸ مجموعاً ۳ حلقه چاه بر روی این میدان زده شده است.[نیازمند منبع]
در طول جنگ ایران و عراق این میدان مورد حمله قرار گرفت و آسیب دید که موجب قطع تولید نفت آن شد. امتداد میدان نفتی دهلران در خاک عراق با نام میدان ابوغریب شناخته می‌شود.
در سال ۱۳۹۰روزانه ۱۵۰٬۰۰۰ بشکه نفت خام از طریق ۲۲ چاه فعال این میدان، استخراج می‌شد. نفت خام دهلران دارای ۴۳٫۳ درصد آ.پی. آی و ۷٫۲ درصد وزنی گوگرد است.[نیازمند منبع]
زیارتگاه‌ها
سید فخرالدین
سید ناصرالدین
سید ابراهیم
سید اکبرپهله دهلران
سیدحسنی
سید اکبردهلران
ابراهیم قتال
عباس
سید حبیب
شهرمیر
سیدیوسف
سید شایع نجات
پیوند به بیرون
منابع
- ↑ «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۱-۰۹.
- ↑ «شهردار جدید دهلران مشخص شد». مهر. ۱۴ مهر ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۳.
- ↑ «موقعیت جغرافیایی شهر دهلران». dehlorancity.ir. شهرداری دهلران. دریافت‌شده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۹.
- ↑ افشار سیستانی، ایرج (۱۳۷۲). «سوم». ایلام و تمدن دیرینه آن. سازمان چاپ و انشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی. ص. ۵۲۳.
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ 1424 (۲۰۲۰-۰۹-۱۱). «بهزاد علیزاده از حوزه جنوب ایلام به مجلس راه یافت». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۲.
- ↑ «بهزاد علیزاده از حوزه انتخابیه دهلران به مجلس راه یافت». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۹-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۲.
- ↑ Geomatics and Cartographic Research Centre, Carleton University. "Atlas of the Languages of Iran". iranatlas.net (به انگلیسی). Retrieved 2025-03-25.
- ↑ «Glottolog 5.1 - Kordali». glottolog.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۳-۳۱.
- ↑ Anonby، Erik John. Update on Luri: How many languages? (PDF). Journal of the Royal Asiatic Society (Third Series). صص. ۱۸۳. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۳ ژوئن ۲۰۲۱.
Partofthepopulation in Kermanshahan and Ilam Provinces claims Luri ethnicity, but it seems that at least some of these individuals speak Southern Kurdish.
- ↑ افشار, طاهره; روحی, علی (2020-12-21). "بررسی ویژگی‌های معنایی دوگان ساخت‌های گویش لری دهلرانی بر اساس نظریه تصویرگونگی". زبانشناسی و گویشهای خراسان. 12 (2): 1–32. doi:10.22067/jlkd.2021.68325.1007. ISSN 2008-7233.
- ↑ افشار, طاهره; روحی, علی (2021-02-19). "بررسی صوری دوگان‌ساخت‌ها درگویش لری دهلرانی". زبانشناسی و گویشهای ایرانی. 5 (2): 29–55. doi:10.22099/jill.2021.38266.1214. ISSN 2538-3574.
- ↑ «پیشینه تاریخی». شهرداری دهلران. ۱۸ آبان ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ https://jazebeha.com/1398/01/جاهای-دیدنی-دهلران/
- ↑ https://seeiran.ir/قلعه-شیاخ/
- ↑ https://seeiran.ir/تپه-علی-کش/