دهگلان

دِهگُلان (دێولان) یکی از شهرهای استان کردستان و مرکز شهرستان دهگلان واقع در غرب کشور ایران است. این شهر در مرکز دشتِ حاصلخیز لیلاخ در دشتی وسیع کنار رودخانه فصلی واقع شده‌است.

دهگلان دێولان
کشور	ایران
استان	کردستان
شهرستان	دهگلان
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	له‌یلاخ، دێولان
نام(های) پیشین	دێولان
سال شهرشدن	۱۳۵۹شمسی
مردم
جمعیت	۵۰,۰۰۰ (براورد ۱۴۰۰شمسی)
جغرافیای طبیعی
مساحت	۴۵ کیلومتر مربع
ارتفاع	۱۸۰۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۲ درجه سانتی‌گراد
میانگین بارش سالانه	۳۶۵ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۱۲۰ روز
اطلاعات شهری
شهردار	پیمان محمدی
ره‌آورد	گندم، سیب زمینی، پیاز، هویج، چغندرقند، نخود، آفتابگردان
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۷–۳۵۱۲
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۶۱ ن - ۶۱ س
دهگلان روی نقشه ایران ۳۵٫۲۸°شمالی ۴۷٫۴۲°شرقی / 35.28; 47.42

شهر دهگلان در ۴۵ کیلومتری خاور سنندج (در مسیر سنندج به همدان) قرار گرفته است.

دشت‌های دهگلان حاصل‌خیز بوده و گندم و سیب زمینی از مهم‌ترین محصولات این شهرستان می‌باشند.

دهگلان دارای مردمانی اکثراً کُرد زبان است به طوری که احتمالاً بیش از ۹۹٪ جمعیت آن کُرد می‌باشند و با زبان کُردی اردلانی گویش لیلاخی تکلم می‌کنند.

نام

اسم این شهر از اول (دێولان) بوده و در حال شهروندانش با همین نام شهرشان را به دیگران می‌شناسانند، اسم دهگلان مستعار و جدید می‌باشد. گفتنی است دیولان از ترکیب دو کلمه (دیو) به معنی خدا (دیو یکی از واژه‌های کهن و قدمت آن به دوران آریاییان می‌رسد)، و (لان) به معنی جایگاه که معنی کلی (دیولان) جایگاه خدا می‌باشد.

موقعیت جغرافیایی

شهر دهگلان در شرق استان با مساحت کلی ۲۰۵۰ کیلومتر مربع و در ارتفاع ۱۹۰۶ متری از سطح دریا قرار گرفته است.

شهرستان دهگلان از شمال به شهرستان بیجار از شرق به شهرستان قروه، از جنوب به شهرستان کامیاران و شهرستان سنقر و از غرب به شهرستان سنندج محدود می‌شود.

آب و هوا

شهر دهگلان دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های با هوای دلنشین و معتدل است.

مردم‌شناسی‌

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر دهگلان (۴۵۳۸۶ نفر) می باشد.

زبان

شهرستان دهگلان دارای مردمانی کُردزبان است به طوری که اهالی آن کُرد می‌باشند و با زبان کُردی اردلانی گویش لیلاخی تکلم می‌کنند.

مذهب

مردم دهگلان اکثریت مسلمان و سنی شافعی مذهب هستند. حدود ۱۰ درصد از اهالی این شهر پیرو مذهب اهل تشیع هستند.

مناطق گردشگری

مناطق گردشگری دهگلان نیز شامل: سدهای قوچم، برده رشه و سورال، کوه سلطان سراج، کوه سرمه لی و امام زاده شیدا، روستای قادرمرز، روستای باشماق، روستای گزگزاره می باشد.

جاذبه‌های تاریخی

نوشته تاریخی مربوط به ۲۲ هزار سال قبل از میلاد

در دوره افشاریان قلمرو سبحان‌الله خان، کردستان، همدان، زنجان و قزوین بوده است، در دامنه کوه صخره‌ای هست که نوشته‌ای تصویری با خط هیروگلیف در آن وجود دارد و قدمت آن به ۲۲ هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد. همچنین آتشکده‌ای بوده که هم اینک ویران شده اما صخره‌هایش باقی مانده و وجود خاکستر درون آن دلیل بر این ادعاست. اهالی معتقدند این مکان، زیارتی و مقدس است و از این جهت در گذشته بیشتر مراسم‌ها را درآنجا برگزار می‌کردند. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

کوه و مقبره شیدا

کوه شیدا یکی از مکان های تاریخی و گردشگری شهر دهگلان است که در میان افراد شهر دهگلان به نام های کوه شیطه و یا کوه شیا (به معنی کوه نور) معروف می باشد؛ که حدود ۲۲۳۲ متر ارتفاع دارد. کوه شیدا آرامگاه گنبدی شکل به نام شیدای نازار در بالای خود دارد که بنا به روایت هایی آرامگاه امان الله خان والی کردستان است. آرامگاهی که در بالای کوه شیدا قرار دارد در سال ۱۳۸۱ به ثبت آثار ملی ایران رسید. در دامنه کوه شیدا پوشش گیاهی مانند درختان بادام، گون درمنه، گندمیان و مرزه کوهی وجود دارد که در مسیر کوهپیمایی ممکن است با آنها رو به رو شوید.

روستای تلوار و تپه تاریخی

در بخش لیلاخ دهگلان، روستایی تلوار واقع می باشد در این روستا، تپه تلوار مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان، دوران‌های تاریخی پس از اسلام که در تاریخ ۱۱ مهر ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۱۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

طایفه زند از خاندان‌های مشهور تلوار بوده که از نوادگان کریم‌خان زند بوده که به این مکان مهاجرت نموده‌اند. این طایفه در زمان جد بزرگشان بابا عبدالله شروع به پیشرفت مجدد در زمینه علم و تدین نموده و هم اکنون از پیشگامان علم در منطقه و شهرستان دهگلان و مورد اعتماد مردم هستند.

روستای چاغربلاغ

این روستا در بخش بلبان آباد شهرستان دهگلان قرار دارد چاغربلاغ” از شرق به روستای سراب شیخ حسن”،” از غرب به روستای کاکو علیا و کاکو سفلی”،” از شمال به کوه‌های احمد آباد پنجه “و “از جنوب به کوه‌های روستاهای بخش سنقر کلیایی” قرار دارد. شغل مردم روستا اکثریت کشاورزی و دامداری سنتی و کار در شهرهای بزرگ به صورت فصلی است. روستای چاغربلاغ با دارا بودن منابع آبی سطحی از سفره‌های زیر زمینی دارای چشمه‌های زیادی است.

یکی از زیبایی‌های این روستا و اطراف کوه مرتفع و منحصر به فرد پنجه علی است که در فاصله ای ۴ کیلومتری روستای چاغربلاغ و بر بالین روستای مشیرآباد پنجه واقع است. این کوه عمدتاً از سنگ‌های آندزیتی و توف‌های آتشفشانی تشکیل شده‌است، در قله کوه که ۲۸۶۳ متر ارتفاع دارد پنج صخره آندزیتی وجود دارد که شکل این کوه مانند پنجه دست انسان دیده می‌شود و دلیل نامگذاری این کوه همین شکل آن می‌باشد.

شیطان بازار

منطقه شیطان بازار در دو کیلومتری کوه شیدا در شهرستان دهگلان قرار دارد. ویژگی این منطقه وجود سنگ‌های آهکی است که در اثر عوامل طبیعی مانند باد و باران به شکل‌های عجیبی مانند انسان و حیوان در آمده‌اند و گردشگران بسیاری برای دیدن سنگ‌های عجیب این منطقه راهی دهگلان می‌شوند.

کوه هفت‌سواران

هفت‌سواران کوهی در منطقه لیلاخ کردستان در نزدیکی روستای جوانمرد آباد و مبارک آباد قرار گرفته که در میان اهالی کوهی تفریحی زیارتی است و از جاهای دیدنی دهگلان است. به گفته تاریخ زمانی هفت سوار که گویا از ترس دشمن بدانجا آمده و مدتی را در بالای کوه اقامتگاهی داشته‌اند روزگار گذرانده‌اند و بعد از مرگ نیز در همانجا به خاک سپرده شدند از آن زمان به بعد کوه هفت سواران به مکانی برای زیارت اهل دل و طلب حاجات از خداوند تبدیل شده که الحق جای بکر و آرامش بخش و دارای طبیعتی زیبا است.

سدهای سورال و سنگ سیاه

سد سورال در ۲۶ کیلومتری دهگلان و سه کیلومتری جنوب غربی روستای سورال قرار دارد و مکان مناسبی برای تفریح مردم دهگلان و روستاهای اطراف این سد است. در حال حاضر این سد فاقد امکانات رفاهی برای مردم است و قرار است برای این مهم، سرمایه‌گذار بخش خصوصی وارد عمل شود. سد سنگ سیاه نیز در ۸۰ کیلومتری شهر سنندج و ۲۵ کیلومتری دهگلان قرار دارد و مکان تفرج مردم منطقه است.