مدار رأس‌الجدی

(تغییرمسیر از رأس‌الجدی)

مدار رأس‌الجَدْی[۱][۲] یا مدار جنوبی[۳] خطی فرضی در جغرافیای زمین است که جنوبی‌ترین عرضی را نشان می‌دهد که خورشید را می‌توان در بالای سر (خط سرسو) مشاهده کرد. قرار گرفتن خورشید در خط سرسو در این مدار یک بار در سال به هنگام انقلاب زمستانی رخ می‌دهد. رأس‌الجَدی یکی از پنج مدار مهم زمین است که غالباً در نقشه‌ها مشخص می‌شود.

نقشه زمین که راس‌الجدی در آن مشخص شده است
مدار رأس‌الجَدی در نقشه ساموئل دان

در حال حاضر مدار رأس‌الجدی در عرض جغرافیایی ۲۳°۲۶′۰۹٫۸″ جنوبی قرار دارد،[۴] اما به تدریج به سمت شمال حرکت می‌کند. مقدار کنونی جابه‌جایی آن ۰٫۴۷ ثانیه قوسی یا ۱۵ متر در سال است.

این مدار که معنی نام آن «سر بزغاله» است مدار عرض جغرافیایی ۲۳ درجه و حدود ۲۷ دقیقه جنوبی کره زمین است. آفتاب در روز اول زمستان (روز اول بُرج جَدْی) در نیم‌کرهٔ جنوبی به نقاط واقع در روی این مدار عمودی می‌تابد، به عبارت دیگر روز اول برج جدی در نیم‌کرهٔ شمالی مقارن روز اول تابستان در نیم‌کرهٔ جنوبی زمین می‌شود.[۵] در انقلاب زمستانی، در مناطقی که در این ناحیه از زمین قرار دارند هنگام ظهر خورشید در سرسو یعنی دقیقاً در بالای سر قرار می‌گیرد. در مناطق پایین‌تر از این مدار خورشید همیشه در شمال نقطه سرسو قرار دارد. جدی (بزغاله) نام صورت فلکی جنوبی‌ای است که خورشید در حدود ۲۰۰۰سال پیش در آن قرار می‌گرفته است. امروزه به دلیل حرکت تقدیمی زمین صورت فلکی کمان در این مکان قرار دارد.

جابه‌جایی و تغییرات

ویرایش

این مدار، در سال ۲۰۰۰ موازی با عرض جغرافیایی "۲۱٬۵ '۲۶ °۲۳ جنوب استوا بوده و طی نوساناتی تا سال ۲۰۱۰ به فاصلهٔ "۱۶٬۸ '۲۶ °۲۳ و تا سال ۲۰۲۰ به عرض مداری "۱۲٬۱ '۲۶ °۲۳ رانده می‌شود.[۶] در دهه‌های اخیر این مدار سالانه "۰٬۴۷ (۰٬۴۷ ثانیه قوسی) یعنی حدود ۱۵ متر به استوا عقب می‌کشد.[۷] برای اطلاعات بیشتر از نوسانات مداری آن مدار جغرافیایی را بنگرید.

جغرافیا و محیط زیست

ویرایش

مدار رأس‌الجدی به موازات خط استوا است و منطقهٔ مدارگانی بین دو مدار رأس‌الجدی و رأس‌السرطان قرار دارد. محدوده شمال آن تا خط استوا منطقه مدارگانی جنوبی، و محدوده جنوب آن تا مدار قطب جنوب، منطقه معتدل جنوبی نامیده می‌شود.

یکی از دو نوع باد دائمی بادهای بسامان[۸] نامیده می‌شوند. بادهای بسامان شمال شرقی و بسامان جنوب شرقی از مدار رأس‌الجدی و رأس‌السرطان که به ترتیب ۲۳ درجه و ۲۷ دقیقه جنوب و شمال خط استوا واقع‌اند به طرف خط استوا می‌وزند.

همانند با مدار رأس‌السرطان، بیشتر مناطق واقع‌شده بر روی مدار رأس‌الجدی نیز آب‌وهوایی خشک یا نیمه‌خشک دارند. این وضعیت در مدار رأس‌الجدی وخیم‌تر است زیرا در استرالیا و آفریقای جنوبی که در مسیر آن قرار دارند به خاطر نبود فعالیت‌های زمین‌ساختی و نبود یخچال‌سازی مصنوعی از دوران کربونیفر، یعنی ۳۰۰ میلیون سال پیش، زمین‌ها نیز به‌شدت نابارور و غیرحاصل‌خیز هستند.

گذر از مناطق

ویرایش

از نصف‌النهار مبدأ شروع می‌شود از مناطق زیر گذر می‌کند:

مختصات‌ها کشور، قلمرو یا دریا توضیحات
۲۳°۲۶′ جنوبی ۰°۰′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۰٫۰۰۰°شرقی / -23.433; 0.000 (Prime Meridian) اقیانوس اطلس
۲۳°۲۶′ جنوبی ۱۴°۲۷′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۱۴٫۴۵۰°شرقی / -23.433; 14.450 (Namibia)   نامیبیا
۲۳°۲۶′ جنوبی ۲۰°۰′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۲۰٫۰۰۰°شرقی / -23.433; 20.000 (Botswana)   بوتسوانا منطقه کگالاگادی, منطقه کوئننگ and بخش مرکزی (بوتسوانا)
۲۳°۲۶′ جنوبی ۲۷°۱۸′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۲۷٫۳۰۰°شرقی / -23.433; 27.300 (South Africa)   آفریقای جنوبی لیمپوپو
۲۳°۲۶′ جنوبی ۳۱°۳۳′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۳۱٫۵۵۰°شرقی / -23.433; 31.550 (Mozambique)   موزامبیک استان‌های غزه و ایوانبان
۲۳°۲۶′ جنوبی ۳۵°۲۶′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۳۵٫۴۳۳°شرقی / -23.433; 35.433 (Indian Ocean) اقیانوس هند کانال موزامبیک
۲۳°۲۶′ جنوبی ۴۳°۴۵′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۴۳٫۷۵۰°شرقی / -23.433; 43.750 (Madagascar)   ماداگاسکار تولیارا and فیانارانسوا provinces
۲۳°۲۶′ جنوبی ۴۷°۳۹′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۴۷٫۶۵۰°شرقی / -23.433; 47.650 (Indian Ocean) اقیانوس هند
۲۳°۲۶′ جنوبی ۱۱۳°۴۷′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۱۱۳٫۷۸۳°شرقی / -23.433; 113.783 (Australia)   استرالیا استرالیای غربی، قلمرو شمالی (استرالیا) and کوئینزلند
۲۳°۲۶′ جنوبی ۱۵۱°۳′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۱۵۱٫۰۵۰°شرقی / -23.433; 151.050 (Coral Sea) دریای کورال Passing just south of Cato Reef in   استرالیا's Coral Sea Islands Territory
۲۳°۲۶′ جنوبی ۱۶۶°۴۶′ شرقی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۱۶۶٫۷۶۷°شرقی / -23.433; 166.767 (Pacific Ocean) اقیانوس آرام Passing just north of the جمهوری مینروا (  تونگا), and just south of Tubuai (  پلی‌نزی فرانسه)
۲۳°۲۶′ جنوبی ۷۰°۳۶′ غربی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۷۰٫۶۰۰°غربی / -23.433; -70.600 (Chile)   شیلی منطقه آنتوفاگاستا
۲۳°۲۶′ جنوبی ۶۷°۰۷′ غربی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۶۷٫۱۱۷°غربی / -23.433; -67.117 (Argentina)   آرژانتین ایالت خوخوی، ایالت سالتا، ایالت خوخوی (again) and ایالت فرموزا provinces
۲۳°۲۶′ جنوبی ۶۱°۲۳′ غربی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۶۱٫۳۸۳°غربی / -23.433; -61.383 (Paraguay)   پاراگوئه Boquerón, بخش پرزیدنت هایز, Concepción, San Pedro and حوزه امامبای departments
۲۳°۲۶′ جنوبی ۵۵°۳۸′ غربی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۵۵٫۶۳۳°غربی / -23.433; -55.633 (Brazil)   برزیل ماتوگروسو جنوبی، پارانا (برزیل), and ایالت سائوپائولو states
۲۳°۲۶′ جنوبی ۴۵°۲′ غربی / ۲۳٫۴۳۳°جنوبی ۴۵٫۰۳۳°غربی / -23.433; -45.033 (Atlantic Ocean) اقیانوس اطلس

نگارخانه

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. واژه‌یاب (فرهنگستان) - جَدْی (جَ دْ)
  2. پارسی ویکی - مدار رأس الجدی ( م َ رِ رَءْ سُل ْ ج َدْی ْ)
  3. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tropic of Capricorn». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ خرداد ۱۱۴۰۳.
  4. "obliquity of the ecliptic (Eps Mean)". Archived from the original on 12 June 2017. Retrieved 10 March 2012.
  5. فرهنگ فارسی معین
  6. «Obliquity of the Ecliptic and Nutation in Obliquity». PHP Science Labs. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۲.
  7. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tropic of Capricorn». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ آذر ۱۳۹۲.
  8. Trade