سوءهاضمه

دُش‌گواری یا سوءهاضمه اصطلاحی است که برای توصیف علائم و نشانه‌های سوء هاضمه که دلیل مشخصی ندارند، استفاده می‌شود. (دردشکمی بدون زخم پپتیک) یا سوءهاضمه عارضه‌ای رایج است و می‌تواند برای مدت زیادی طول بکشد. سوءهاضمه می‌تواند باعث علائم و نشانه‌هایی شود که به زخم گوارشی شباهت دارند، مانند درد یا ناراحتی در قسمت بالایی شکم که اغلب با نفخ، آروغ و حالت تهوع همراه می‌شود.

سوءهاضمه
تخصص	پزشکی گوارش
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
آی‌سی‌دی-۱۰	K30
آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام	536.8
دادگان بیماری‌ها	30831
مدلاین پلاس	003260
پیشنت پلاس	سوءهاضمه
سمپ	C23.888.821.236

علایم

نشانه‌ها و علایم سوءهاضمه می‌تواند شامل موارد زیر باشد: _نفخ _آروغ _هر نوع احساس زودهنگام سیری و پر بودن شکم در زمان صرف غذا _حالت تهوع

زمان برخورداری از مراقبت بالینی

اگر علایم زیر را تجربه می‌کنید فوراً با پزشک معالج تماس بگیرید: -استفراغ خونی -مدفوع تیره رنگ و قیری -کوتاهی تنفس - دردی که به فک، گردن و بازویتان کشیده می‌شود.

علت

خیلی از مواقع واضح نیست که چه چیزی باعث ایجاد دردشکمی بدون زخم می‌شود. به نظر پزشکان این عارضه یک اختلال اولیه‌است بدین معنا که لزوماً بیماری‌های خاصی باعث این عارضه نمی‌شود. در بیشتر موارد سوء هاضمه با زخم‌های معده و رفلاکس معده (بازگشتن محتویات معده به مری) ایجاد می‌شود که در رفلاکس معده اسید معده باعث درد در ناحیه قفسه سینه می‌شود.

عوامل خطرساز

عواملی که شدت درد شکمی بدون زخم را افزایش می‌دهند عبارتند از: _مصرف بیش از اندازه کافئین یا الکل _سیگار کشیدن _ مصرف داروهای خاص، مخصوصاً داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدیNSAIDS) (مانند آسپرین و ایبوبروفن) که می‌توانند باعث ایجاد مشکلات شکمی بشوند.

آزمایشها و تشخیصات

پزشک معالج احتمالاً نشانه‌ها و علائم بیمار را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی را بر روی بیمار انجام می‌دهد. انجام تعدادی از تست‌های تشخیصی نیز ممکن است به دکتر کمک کند که دلیل ناراحتی اصلی را تعیین کند. این تست‌ها عبارتند از:

• تست‌های خونی. تست‌های خونی ممکن احتمال ابتلاء به برخی بیماری‌های دیگری که ممکن است باعث ظهور نشانه‌ها و علائمی شبیه به درد شکمی بدون زخم شوند را برطرف نماید.
• آزمایش مدفوع. ممکن است پزشک آزمایش نمونه‌ای از مدفوع را به منظور پیدا کردن باکتری ای موسوم به هلیکوباکتر پیلوری(H. pylori) تجویز نماید (که این باکتری می‌تواند سبب مشکلات شکمی شود).
• استفاده از آندوسکوپی برای بررسی سیستم گوارشی: در این روش وسیله‌ای سبک، قابل انعطاف و نازک به نام آندوسکوپ، از گلوی بیمار می‌گذرد؛ بنابراین دکتر می‌تواند مری، شکم و قسمت ابتدایی روده (دئودنوم) بیمار را معاینه نماید.

معالجات و داروها

درد شکمی بدون زخم که مدت زیادی طول می‌کشد و به وسیلهٔ تغییرات شیوه زندگی کنترل نمی‌شود ممکن نیاز به معالجه داشته باشد. نوع درمانی که بیمار دریافت می‌کند به علائم و نشانه‌های بیماری وابسته‌است. درمان ممکن است با تجویز دارو و رفتار درمانی ترکیب شود.

داروها

۱. داروهایی که ممکن است در مدیریت نشانه‌ها و علائم درد کمک کنند عبارت هستند از:

• داروهای آنتی اسید: آنتی اسیدها در فرم جامد یا مایع یک درمان عمومی و معمول برای سوء هاضمه هستند. آنتی اسیدها اسید معده را خنثی می‌کنند و آسودگی سریعی را فراهم می‌نمایند.
• داروهایی برای درمان گاز: داروهایی که شامل سایمتیکونها هستند آرامش را به وسیله از بین بردن گازها فراهم می‌کنند. Mylanta و دایمتیکون مثال‌هایی از این دسته هستند.

۲. داروهایی که تولید اسید را کاهش می‌دهند و بلوکرهای H۲ رسپتور نامیده می‌شوند.

این داروها یکی از پُر مصرف‌ترین داروهای گوارشی هستند که شامل سایمیتیدین(Tagamet HB)، فاموتیدین(Pepcid AC)، نیزاتیدین(Axid AR) و رانیتیدین هستند.

۳. داروهایی که پمپ‌ها ترشح اسیدی را بلوکه می‌کنند.

این‌ها داروها پمپ پروتونی اسیدی را که در داخل سلول‌های مخاط دستگاه گوارش، اسید ترشح می‌کنند را بلوکه می‌کنند و لذا میزان ترشح اسید را به وسیلهٔ بلوکه کردن فعالیت این پمپ‌ها، کاهش می‌دهند. بلوک‌کننده‌های پمپ پروتونی مانند پنتوپرازول، لانزوپرازول(Prevacid 24 HR)، امپرازول(Prilosec OTC) هستند.

۴. داروهایی که اسپاسم اسفنگتر تحتانی مری را تقویت می‌کنند.

این داروها کمک می‌کنند که معده با سرعت بیشتری خالی بشود و علاوه بر آن به سفت شدن دریچه بین معده و مری کمک می‌کنند؛ لذا از این طریق ناراحتی ناشی از درد قسمت بالای شکمی را کاهش می‌دهد. داروی متوکلوپرامید از این گروه می‌باشد.

۵. داروهایی که اسپاسم‌های ماهیچه‌ای را کنترل می‌کنند.

داروهای ضد انقباض ممکن است درد شکمی را به وسیلهٔ رفع اسپاسم‌ها در ناحیه روده، تسکین ببخشد. این داروها شامل دیسیکلومین و هیوسین هستند.

۶. داروهای ضد افسردگی با دوز پایین.

داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک و داروهایی که به عنوان مهارکننده‌های انتخابی برداشت مجدد سروتونین(SSRIs) شناخته می‌شوند در دوز پایین مصرف می‌شوند و ممکن است به ممانعت از فعالیت نورون‌هایی که درد روده‌ای را کنترل می‌کند کمک کند. پزشک ممکن است این داروهای ضد افسردگی را مانند نورتریپتیلین(Pamelor) و دسیپرامین و(Norpramin) SSRIs مانند سرترالین(Zoloft) را پیشنهاد کند.

۷. آنتی بیوتیکها

اگر آزمایش بر وجود باکتری Hپیلوری در معده دلالت کند، پزشک ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را توصیه کند. علاوه بر این اگر میزان باکتری‌های فلور روده بیمار بسیار بالا باشد؛ پزشکان ممکن است به بیمار آنتی‌بیوتیک توصیه کنند.

اصلاح شیوه زندگی و رژیم غذایی

پزشک معالج ممکن است اصلاح شیوه زندگی و رژیم غذایی را به منظور کنترل دردهای شکمی (بدون زخم)، تجویز نماید.

اصلاح رژیم غذایی تغییر رژیم غذایی و نحوهٔ غذا خوردن مطمئناً به کنترل علایم و نشانه‌های بیماری کمک می‌نماید. توصیه‌های غذایی برای درمان دردهای شکمی مبهم عبارتند از:

• بیمار وعده‌های غذایی خود را در حجم کمتر و دفعات بیشتر دریافت نماید. یک معده خالی می‌تواند برخی مواقع سبب دردهای مبهم شکمی گردد. ممکن است هیچ عاملی به جز اسید معده سبب احساس بیماری و درد نشده باشد. بیمار سعی کنید معده خود را برای مدت طولانی خالی نگه ندارد و یک میان‌وعده کوچک نظیر یک کراکر یا یک تکه میوه مصرف نماید. بیمار باید از حذف نمودن وعده‌های غذایی پرهیز کند، و همچنین از مصرف یکباره وعده‌های غذایی بزرگ و پر خوری اجتناب نماید. بهترین راهکار مصرف وعده‌های غذایی کوچکتر در دفعات بیشتر است.
• پرهیز از مصرف غذاهای محرک درد: برخی غذاها ممکن است سبب تحریک دردهای شکمی گردند نظیر غذاهای ادویه‌ای و چرب، نوشیدنی‌های کربناته، کافئین و الکل.
• جویدن آهسته و کامل غذا: بیمار باید فرصت کافی برای تناول غذاو خوردنی فرح بخش و آرام را در نظر بگیرد.
• اجتناب از دریافت بیش از حد هوا از طریق دهان: برای کاهش نفخ و تولید گاز از انجام فعالیت‌هایی که منجر به بلعیدن هوای مازاد می‌گردد، اجتناب کنید. فعالیت‌هایی نظیر: سیگار کشیدن، با سرعت غذا خوردن، جویدن آدامس، نوشیدن از طریق نی، مصرف نوشابه‌های گازدار.
• حفظ وضعیت عمودی پس از صرف یک وعده غذایی: بیماری که به مشکل سوء هاضمه و دردهای شکمی مبتلاست، نباید حداقل تا ۲ ساعت پس از صرف وعده غذایی دراز بکشد یا بخوابد.

• کاهش استرس روزانه تکنیک‌های کاهش استرس روزانه ممکن است به کنترل علایم و نشانه‌های بیمار کمک کند. برخی راهکارها در این زمینه عبارتند از:

• شناسایی عوامل استرس زای جاری در زندگی روزانه: بیمار باید عوامل استرس زای روزمره را بشناسد و توانایی مدیریت آن‌ها را پیدا کند. برای مثال اقداماتی نظیر؛ ورزش (در صورتی که سالم باشد و پزشک منع ورزش نکرده باشد)، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، دعا و غیره می‌تواند به مقابله با استرس‌های روزانه افراد کمک نماید.

• یادگیری و تمرین تکنیک‌های ریلکسیشن: تکنیک‌های آرام بخشی یا ریلکسیشن می‌تواند شامل: ریلکسیشن تنفس، مدیتیشن، یوگا و تکنیک‌های ریلکس تراپی عضلانی و غیره باشند.

• مداومت در انجام فعالیت‌های مورد علاقه و آرام بخش: توصیه می‌شود بخشی از زمانمان را صرف فعالیت‌های مورد علاقه خود (مانند سرگرمی‌ها یا ورزش‌های مورد علاقه) کنیم.

• فعالیت بدنی در اکثر روزهای هفته ورزش و فعالیت بدنی ممکن است به کنترل سیگنال‌ها و علایم بیماری کمک کند. به موازات شروع ورزش و فعالیت بدنی، باید توصیه هیا زیر را مدنظر قرار داد:

• مشورت با پزشک معالج قبل از شروع ورزش: باید قبل از شروع یک برنامه ورزشی یا فعالیت بدنی جدید، با پزشک معالجتان مشورت نمایید و نصایح او را بشنوید.

• شروع ورزش را آسان بگیرید: برنامه ورزشی خود را به تدریج شروع کنید. ابتدا از فعالیت سبک و آسان شروع کنید و به تدریج آن را افزایش دهید.

• بلافاصله بعد از غذا خوردن نباید ورزش نمود: همیشه بعد از غذا خوردن باید به معده و گوارش، فرصتی را برای هضم غذا داد.

طب جایگزین

خیلی از افرادی که از این نوع دردهای گوارشی رنج می‌برند اغلب سراغ مکمل‌ها و درمان‌های جانشین می‌روند تا به آن‌ها کمک کند. تاکنون ثابت نشده‌است که هیچ مکملی یا داروی جانشینی برای ریشه کنی این نوع از دردها باشد. اما وقتی که به موازات درمان‌های دارویی و تغییر شیوهٔ زندگی از طب جایگزین نیز استفاده شود ممکن است در تخفیف نشانه‌ها و علائم بیماری مفید باشند. این راهکارها عبارتند از:

۱) مکمل‌های گیاهی، داروهای گیاهی و عرقیات

۲) هیپنوتیزم

۳) تکنیک‌های آرام‌سازی (ریلکسیشن) جهت کاهش استرس و آرام سازی

منابع

• Vu H. Dyspepsia, nonulcerative. In: Ferri FF. Ferri's Clinical Advisor 2010. Philadelphia, Pa. : Mosby; 2009. http://www.mdconsult.com/das/book/body/163180634-3/0/2088/0.html. Accessed Oct. ۱, ۲۰۰۹.
• McQuad KR. Dyspepsia. In: Feldman M, et al. Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease: Pathophysiology, Diagnosis, Management. 8th ed. Philadelphia, Pa. : Saunders Elsevier; 2006. http://www.mdconsult.com/das/book/body/163180634-3/0/1389/0.html. Accessed Oct. ۱, ۲۰۰۹.
• Indigestion. National Institute for Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. https://web.archive.org/web/20101205093456/http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/indigestion/index.htm. Accessed Oct. 1, 2009.
• Geeraerts B, et al. Functional dyspepsia: Past, present and future. Journal of Gastroenterology. 2008;۴۳:۲۵۱.
• Quigley EMM, et al. Dyspepsia. Current Opinion in Gastroenterology. 2008;۲۴:۶۹۲.