سیتوکروم پی ۴۵۰

(تغییرمسیر از سیتوکوروم P ۴۵۰)

سیتوکروم P۴۵۰*[۱](به انگلیسی: cytochrome P450) (با نام کوتاه شده CYP) یک خانواده گسترده از آنزیم هموپروتئینی است که در تمام موجودات زنده وجود دارد. بخش بزرگی از آنزیم‌های پی۴۵۰ (یا چیپ) وظیفه کاتالیز کردن روند اکسیداسیون ترکیبات آلی را به عهده دارند. سوبستراها در آنزیم CYP شامل واسطه‌های متابولیک مانند لیپیدها و هورمون‌های استروئیدی، و همچنین به عنوان مواد زنوبیوتیک *[۲] مانند مواد مخدر و سایر مواد شیمیایی سمی هستند.[۱][۲] ایزوآنزیم CYP وظیفه عمده متابولیزم داروها را انجام می‌دهد. همچنین فعال شدن بسیاری ترکیبات شیمیایی در درون بدن توسط همین ایزوآنزیم‌ها انجام می‌گیرد.

سیتوکروم پی‌۴۵۰
Structure of lanosterol 14α-demethylase (CYP51)
شناسه‌ها
نمادp450
پی‌فمPF00067
اینترپروIPR001128
PROSITEPDOC00081
SCOPe2cpp / SUPFAM
OPM superfamily39
OPM protein2bdm
سی‌دی‌دیcd00302
Membranome265

وجود آنزیم‌های سیتوکروم پی۴۵۰ در همه موجودات زنده و در برخی ویروس‌ها نیز مشاهده شده‌است. تا امروز حدود ۱۱۰۰۰ گونه از این چیپ شناسایی شده است.[۳]

نامگذاری چیپ‌ها

ویرایش

ژن‌ها آنزیم CYP را رمزگذاری کرده و هرآنزیم با نام اختصاری CYP عنوان می‌گردد، سپس توسط یک عدد که نشان دهنده خانواده ژن است آمده و یک حرف لاتین بزرگ نشان دهنده زیرخانواده و بر اساس اعداد دیگری که بیان‌گر ژن منحصربه‌فرد تعیین شده است اضافه می‌شود.
مثلاً CYP 2E1(یک گونه از چیپ) نام یک ایزوآنزیم دخیل در متابولیسم استامینوفن است. که پس از واژهٔ CYP عدد 2 نشان خانواده ژن و حرف E نماینده زیرخانواده آن و در پایان عدد 1 نماد ژن انحصاری خواهد بود. و بنابراین نامیدن پی۴۵۰ به شکل چیپ۴۵۰ اشتباهی جاافتاده در بین کاربران زیست‌شیمی است.
گاهی برای نام‌گذاری برخی آنزیم‌ها از روش دیگر نیز استفاده می‌شود. مثلاً به‌جای CYP5A1 از نام (ترومبوکسان) TBXAS1 استفاده می‌شود[۴] که سرنام واژه (ThromBoXane A2 Synthase 1) است.

 
The P450 catalytic cycle

مکانیسم و کاربرد

ویرایش

سایت فعال در سیتوکروم P450 شامل یک هم (کوفاکتور دارای اتم آهن) است.آهن از طریق یک لیگاند تیول(thiolate) مشتق شده از باقی‌مانده سیستئین به پروتئین P450 باند می‌شود. این سیستئین دارای کناره‌های آزاد برای پیوند است.

چیپ‌ها در شاخه فارماکوکینتیک اهمیت می‌یابند٬ چراکه در متابولیزم داروهای مختلف شرکت دارند. اما در متابولیز کردن هرگروه از داروها نقش یک چیپ ویژه آن گروه و اثر سایر مواد بر این چیپ‌ها در فارماکولوژی نمود پیدا می‌کند.

سایتوکروم ها نور را در 450 نانومتر به صورت اشباع شده با co2 جذب می کنند علت نام گذاری p450.

این انزیم ها از o2 و nadph و h+ به عنوان سوبسترا استفاده می کند یکی از اکسیژن ها را به سوبسترا و یکی را به صورت اب ازاد می کنند . فرودوکسین در این واکنش واسطه است .تفاوت های افراد در p450 می تواند باعث واکنش های متفاوت به دارو می شود که حوزه جدیدی را در علوم پزشکی تحت عنوان فارماکوژنومیکس گشوده است.[۵]

خانواده CYP در انسان

ویرایش

انسان دارای ۵۷ ژن و ۵۹ شبه‌ژن است که به ۱۸ خانواده ژنتیک سیتوکروم و ۴۳ زیرخانواده آن تقسیم‌بندی می‌شود.[۶] در جدول زیر خلاصه‌ای از ژن‌ها و پروتئین‌هایی که کد می‌کنند آورده شده است.

خانواده عملکرد نام
CYP1 متابولیزم دارو و استروئید (بویژه استروژن) 1A1, 1A2, 1B1
CYP2 متابولیزم دارو و استروئید 2A6, 2A7, 2A13, 2B6, 2C8, 2C9, 2C18, 2C19, 2D6, 2E1, 2F1, 2J2, 2R1, 2S1, 2U1, 2W1
CYP3 متابولیزم دارو و استروئید (شامل تستوسترون) 3A4, 3A5, 3A7, 3A43
CYP4 متابولیزم اسید چرب و اسید آراشیدونیک 4A11, 4A22, 4B1, 4F2]], 4F3, 4F8, 4F11, 4F12, 4F22, 4V2, 4X1, 4Z1
CYP5 ترومبوکسان و سنتز آن Thromboxane-A synthase(5A1)
CYP7 بیوسنتز اسید صفرا 7A1, 7B1
CYP8 گوناگون 8A1 (سنتز پروستاسیکلین), 8B1 (بیوسنتز اسید صفراوی)
CYP11 بیوسنتز استروئید 11A1, 11B1, 11B2
CYP17 بیوسنتز استروئید، ۱۷ آلفا هیدروکسیلاز 17A1
CYP19 بیوسنتز استروئید: آروماتاز 19A1
CYP20 عملکرد ناشناخته 20A1
CYP21 بیوسنتز استروئید 21A2
CYP24 شکستن ویتامین دی 24A1
CYP26 هیدروکسیلاز رتینوئیک اسید 26A1, 26B1, 26C1
CYP27 گوناگون 27A1 (بیوسنتز اسید صفراوی), 27C1 (عملکرد ناشناخته)
CYP39 7-alpha hydroxylation of 24-hydroxycholesterol 39A1
CYP46 کلسترول 24-hydroxylase 46A1
CYP51 بیوسنتز کلسترول 51A1 (لانوسترول 14-alpha demethylase)

پانویس

ویرایش

  • ^  سیتو به‌معنی سلول و کروم به‌معنی رنگ است.
  • ^  مواد زنوبیوتیک(xenobiotic) به مواد شیمیایی گفته می‌شود که درون یک ارگانیسم یافت می‌شود٬ اما وجود آن غیر طبیعی بوده و از خارج ارگانیسم به‌درون آن وارد شده است.

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. «Human Cytochrome». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱.
  2. Guengerich FP (2008). "Cytochrome p450 and chemical toxicology". Chem. Res. Toxicol. 21 (1): 70–83. doi:10.1021/tx700079z. PMID 18052394. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (help) (Metabolism in this context is the chemical modification or degradation of drugs.)
  3. تارنما اختصاصی سیتوکروم بایگانی‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine(زبان انگلیسی)
  4. کمیته نام‌گذاری چیپ‌ها بایگانی‌شده در ۸ فوریه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine(انگلیسی)
  5. کاتزونگ.
  6. Nelson D (2003). Cytochromes P450 in humans. Retrieved May 9, 2005.