سید محمود دعایی

روحانی و سیاست‌مدار ایرانی (۱۳۲۰–۱۴۰۱)

سیّد محمود دعایی (۳۰ فروردین ۱۳۲۰ – ۱۵ خرداد ۱۴۰۱) روحانی و سیاستمدار ایرانی بود. او از سال ۱۳۶۶ تا ۱۴۰۱ عضو مجمع روحانیون مبارز، از سال ۱۳۵۹ تا ۱۵ خرداد ۱۴۰۱ سرپرست مؤسسه اطلاعات، و نماینده شش دوره نخست مجلس شورای اسلامی تا سال ١٣٨٣ بود.[۲]

سیّد محمود دعایی
دعایی در کنگرهٔ ملّیِ اعتدال
سرپرست مؤسسه اطلاعات
دوره مسئولیت
۱۳۵۹ – ۱۴۰۱
پیش ازسید عباس صالحی
نماینده مجلس شورای اسلامی دورهٔ اوّل تا ششم
دوره مسئولیت
۱۳۵۹ – ۱۳۸۳
سفیر ایران در عراق
دوره مسئولیت
۱۳۵۷ – اسفند ۱۳۵۸
پس ازفریدون زندفرد
پیش ازحسن کاظمی قمی
اطلاعات شخصی
زاده۳۰ فروردین ۱۳۲۰
زارچ، یزد، ایران
درگذشته۱۵ خرداد ۱۴۰۱ (۸۱ سال)
تهران، ایران
ملیتایرانی
حزب سیاسیاعتدالگرا [۱]
تحصیلاتحوزه علمیه قم مدرسه علمیه ملاصادق مجتهد قمی

دعایی یکی از همراهان روح‌الله خمینی در دوران اقامت وی در شهر نجف بود. وی بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۸ سفیر ایران در عراق بود.[۳] در سال ۱۳۹۳ نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر به وی اهدا شد.[۴][۵]

محمود دعایی عصر روز ۱۵ خرداد ۱۴۰۱ در بیمارستانی در تهران درگذشت.[۶]

زندگی ویرایش

سیّد محمود دعایی زارچی فرزند سید محمد در سال ۱۳۲۰ از پدری زارچی و مادری کرمانی در زارچ یزد زاده شد. پدرش سید محمد، روحانی اهل زارچ بود که به دلیل سخنرانی علیه رضاشاه به کرمان تبعید و سپس در یزد زندانی شده بود.[۷]

و در ۴ سالگی به اتفاق مادرش در کرمان اقامت گزید. وی که شیعه ۱۲ امامی بود پس از پایان تحصیلات متوسطه وارد حوزهٔ علمیه کرمان به نام مدرسهٔ معصومیه شد و به تحصیل علوم اسلامی پرداخت. پس از پایان سطوح اولیه تحصیلی در کرمان مدتی در تجارت‌خانه‌های فرش و یک کارخانه برق به حسابداری مشغول بود و سپس به حوزهٔ علمیهٔ قم رفت.[۷]

پیش از انقلاب ویرایش

محمود دعایی که پیش از رفتن به قم نماینده نشریه مکتب اسلام را در کرمان چاپ می‌کرد در قم در نشریه بعثت را در کنار افرادی چون اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدجواد باهنر و محمدتقی مصباح یزدی چاپ کرد. محمود دعایی پس از تکمیل سطوح عالیه در سال ۱۳۴۶ به دنبال بازداشت هاشمی رفسنجانی، تحت تعقیب رژیم شاه قرار گرفت و مخفیانه به عراق رفت و در آنجا تحصیلات علوم اسلامی را ادامه داد.[۷]

محمود دعایی در زمان زندگی در عراق به توصیه مصطفی خمینی تهیه‌کننده و مجری برنامهٔ رادیویی نهضت روحانیت در ایران بود که در مخالفت با رژیم پهلوی پخش می‌شد. او همچنین چندین‌بار رابط سازمان مجاهدین خلق ایران با خمینی بود. محمود دعایی در آغاز یکی از هواداران مجاهدین خلق بود. طوریکه که پس از آنکه خمینی شکنجه اعضای مجاهدین خلق به‌ویژه اصغر بدیع‌زادگان را محکوم نکرد چند ماه با خمینی قهر بود. اما بعدها دشمن آنان و کمونیست‌ها شد.[۷]

دعایی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در خارج و داخل ایران از فعالان سیاسی بوده و در خلال این مدت به اروپا و کشورهای آسیای غربی (چون سوریه، لبنان، اردن، عربستان، پاکستان، و افغانستان) سفر کرد. او در جریان فعالیت‌های سیاسی خارج از کشور مدت ۷ سال سخنگوی نهضت روحانیت مبارز در ایران بود و نمایندگی روح‌الله خمینی را به عنوان رابط بین مسئولان عالی‌رتبه عراقی با او به عهده داشت و همچنین رابط بین سازمان‌ها و انجمن‌های اسلامی و دانشجوئی و برخی شخصیت‌های خارج از کشور با وی بود.[۸]

پس از انقلاب ویرایش

محمود دعایی پس از انقلاب در اوائل سال ۱۳۵۸ به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق عازم بغداد شد و به‌دنبال اعتراض به دخالت‌های مأموران عراقی در امور داخلی ایران به دستور وزارت خارجه در اسفند ۱۳۵۸ به ایران بازگشت. او در مدت سفیری در عراق، پیام صدام حسین برای درخواست مذاکره با ایران را به خمینی منتقل کرد. اما خمینی مخالف بود.[۷] پس از آن مدتی در دفتر سید روح‌الله خمینی مشغول شد و از طرف او اجازه دریافت وجوهات شرعیه را نیز گرفت.[۹] سپس به دستور وی در اردیبهشت ۱۳۵۹ به سرپرستی موسسهٔ اطلاعات منصوب شد.[۱۰] در این مدت برای آزادی زندانیان سیاسی مانند طاهر احمدزاده تلاش کرد. محمود دعایی به مشی اسدالله لاجوردی اعتراض داشت.[۷]

به گفته حامد علوان الجبوری، وزیر خارجه عراق (در دوران آغاز جنگ ایران و عراق)، دعایی هنگام تبعید خمینی به عراق ضمن آنکه نماینده وی برای ارتباط با دولت عراق بوده‌است، با استخبارات عراق همکاری داشته‌است. برخی همچنین سخنرانی وی به عنوان سفیر ایران در عراق در نماز جمعه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۹ در تحریک عراق برای جنگ را قابل توجه دانسته‌اند.[۱۱][۱۲]

محمود دعایی که از اعضای جامعه روحانیت مبارز تهران به‌شمار می‌رفت، در آستانهٔ انتخابات مجلس سوم به همراه جمعی دیگر از اعضا انشعاب کرده و مجمع روحانیون مبارز را تشکیل دادند. دعایی در شش دورهٔ مجلس پس از انقلاب یکی از کرسی‌های تهران را در مجلس شورای اسلامی در اختیار داشت. او در انتخابات مجلس هفتم و مجلس هشتم (که در آن انتخابات در فهرست ائتلاف اصلاح‌طلبان قرار داشت) شکست خورد.

مؤسسه اطلاعات ویرایش

محمود دعایی پس از انقلاب و پس از قرار گرفتن مؤسسه اطلاعات زیر نظر ولی فقیه وی به عنوان مدیر این مؤسسه منصوب شد.[۱۰] ستون دو کلمه حرف حساب که از دههٔ ۱۳۶۰ در روزنامه اطلاعات به قلم کیومرث صابری فومنی (گل آقا) منتشر شد به پیشی گرفتن این روزنامه از رقیب دیرین خود کیهان انجامید و زمینه انتشار هفته‌نامهٔ طنز گل‌آقا در سال‌های بعد شد.[۱۳]

حواشی ویرایش

 
در میان قبرهای صحن روح‌الله خمینی

در سال ۱۳۹۴ او در روزنامه اطلاعات با چاپ عکس و مطلبی از سید محمد خاتمی خبرساز شد و پویشی در حمایت از او ایجاد شد.[نیازمند منبع] ۱۵ مرداد ۱۳۹۸ در نشست خبری محمدجواد ظریف، دعایی سعی داشت دست او را ببوسد که با ممانعت ظریف مواجه شد و خبرساز شد.[۱۴][۱۵]

در فروردین ۱۴۰۱ او می‌خواست دست سید ابراهیم رئیسی را ببوسد که وی از این کار امتناع کرد. عباس عبدی در این مورد نوشت دست‌بوسی امروزه بعنوان عملی مذموم شناخته شده‌است. اما در نظام فکری دعایی این کار تنها نشانه محبت و تواضع است و نه کرنش در برابر صاحبان قدرت.[۱۶][۱۷]

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. «کاندیداهای اعتدال و توسعه در تهران و 24 استان/ دعایی سرلیست تهران». Mehr News Agency. ۲۰۰۸-۰۳-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۵-۰۴.
  2. «محمود دعایی، سرپرست روزنامه اطلاعات درگذشت». BBC News فارسی. ۱۵ خرداد ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  3. «زندگینامه: سید محمود دعایی (۱۳۲۰–۱۴۰۱)». همشهری آنلاین. ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  4. «افراد دارای نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر». moshakhasat.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  5. «تکلیف نشان جهادگران عرصه فرهنگ و هنر چه می‌شود؟». خبرگزاری تسنیم. ۲۳ آذر ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  6. «زندگینامه: سید محمود دعایی (۱۳۲۰–۱۴۰۱)». همشهری آنلاین. ۲۰۱۵-۰۵-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۵.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ «محمود دعایی؛ شاگرد نزدیک آیت‌الله خمینی و ۴۲ سال مدیریت موسسه اطلاعات». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۶ خرداد ۱۴۰۱.
  8. هجرت امام خمینی (ره) از عراق به پاریس بایگانی‌شده در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine (طریق جاوید)
  9. «اجازه‌نامه به آقای سید محمود دعایی، در امور حسبیّه و شرعیه». سایت جامع امام خمینی. ۱۰ خرداد ۱۳۵۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «حکم انتصاب آقای سید محمود دعایی به سمت سرپرست مؤسسه «اطلاعات»». سایت جامع امام خمینی. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  11. چه کسی اولین گلوله جنگ را شلیک کرد؟ بایگانی‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۱ اسفند ۱۳۸۶)
  12. مگر جز سکوت صدایی بایگانی‌شده در ۳۰ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine (اخبار روز، دکتر محمد ملکی، ۲۷ شهریور ۱۳۸۶)
  13. «"دو کلمه حرف حساب" 23 ساله شد». خبرگزاری مهر. ۲۴ دی ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  14. «فیلم| دستبوسی دعایی از ظریف». www.jamnews.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۰۶.
  15. راسخون. «تلاش دعایی برای بوسیدن دست ظریف!». راسخون. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  16. «دست‌بوسی دعایی از رئیسی ناپسند بود یا خیر؟ / عبدی پاسخ داد». خبرآنلاین. ۲۰۲۲-۰۴-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  17. «ماجرای دست‌بوسی‌های دعایی چیست؟». ایسنا. ۲۰۱۲-۱۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.