صورت‌زخمی (فیلم ۱۹۳۲)

صورت‌زخمی (به انگلیسی: Scarface) (همچنین با عناوین صورت‌زخمی: شرم یک ملت (به انگلیسی: Scarface: The Shame of the Nation) و شرم یک ملت نیز شناخته می‌شود)، فیلمی پیشاکد در ژانر گنگستری به کارگردانی هاوارد هاکس و تهیه‌کنندگی هاکس و هوارد هیوز است. بن هکت نویسندهٔ فیلمنامهٔ صورت‌زخمی است که بر اساس رمان سال ۱۹۲۹ آرمیتاژ تریل ملهم از زندگی آل کاپون نگاشته شده‌است. در این فیلم پل مونی در نقش یک گنگستر مهاجر ایتالیایی به نام آنتونیو «تونی» کامونتی ظاهر می‌شود که در دنیای خشن باندهای خلافکار شیکاگو رشد کرده‌است. در همان زمان که کامونتی در اندیشهٔ تصاحب معشوقهٔ رئیسش است، چشم خواهرش به دنبال بهترین آدمکش اوست. در صحنه‌ای که کشتار روز ولنتاین قدیس نمایش داده می‌شود، فیلم با زندگی کاپون رابطه‌ای آشکار پیدا می‌کند.

صورت‌زخمی
پوستر سینمایی فیلم
کارگردان	هاوارد هاکس
تهیه‌کننده	هاوارد هاکس هوارد هیوز
فیلمنامه‌نویس	دابلیو.آر. برونت جان لی ماهین سیتون آی. میلر بن هکت
بر پایه	صورت‌زخمی (رمان) اثر آرمیتاژ تریل
بازیگران	پل مونی آن ورشَک آزگود پرکینز کارن مورلی جرج رَفت بوریس کارلوف
موسیقی	آدولف تندلر گاس آرنهیم
فیلم‌بردار	لی گارمس ال. دابلیو. اکانل
تدوین‌گر	ادوارد کرتیس
شرکت تولید	شرکت کَدُ
توزیع‌کننده	یونایتد آرتیستس
تاریخ‌های انتشار	۹ آوریل ۱۹۳۲ (۱۹۳۲-04-۰۹)
مدت زمان	۹۵ دقیقه
کشور	ایالات متحده
زبان	انگلیسی ایتالیایی
فروش گیشه	۶۰۰٬۰۰۰ دلار

خلاصه داستان

آزگود پرکینز در نقش جان لووُ («جانی») و پل مونی در نقش آنتونیو کامونتی («تونی») در صحنه‌ای از تریلر فیلم.

در دهه ۱۹۲۰ در شیکاگو، مهاجر ایتالیایی آنتونیو کامونتی («تونی»)(با بازی پل مونی) به دستور جان لووُ («جانی»)(به بازی آزگود پرکینز) عمل می‌کند و لوئی کاستیلو («لوئی بزرگ»)(رئیس اصلی باندهای قسمت جنوبی شهر) را به قتل می‌رساند. جانی کنترل قسمت جنوبی را به دست می‌گیرد و تونی در مقام دستیار اصلی او است؛ آن‌ها مقادیر زیادی آبجو غیرقانونی به مشروب‌فروشی‌های غیرمجاز می‌فروشند و در بارهایی که توسط رقیبانشان اداره می‌شود، به زور وارد عمل می‌شوند. با این وجود، جانی بارها به تونی هشدار می‌دهد که با دار و دسته ایرلندی‌ها (به رهبری اوهارا) که کنترل قسمت شمالی شهر را در دست دارند، درگیر نشود. تونی خیلی زود این دستور را ندیده می‌گیرد و با حمله به بارهای متعلق به اوهارا، توجه پلیس و گروه‌های رقیب را جلب می‌کند. جانی متوجه می‌شود که تونی از کنترل خارج شده و به دنبال حذف او از جایگاهش است.

در همین حال، تونی با اعتماد به نفسی بیشتر، به دنبال دوست‌دختر جانی، پاپی (با بازی کارن مورلی)، است. در ابتدا دختر به جانی بی‌اعتنا است، ولی با مشهورتر شدن او، توجهش جلب می‌شود. پاپی به آپارتمان «پر زرق و برق» تونی می‌رود و او بیلبورد الکتریکی تبلیغاتی را به پاپی نشان می‌دهد که شعارش الهام‌بخش او است: «جهان متعلق به تو است». تونی در نهایت تصمیم می‌گیرد که اعلان جنگ کند و بخش شمالی را در اختیار بگیرد. او جینو رینالدو را که یکی از بهترین آدم‌هایش و دوست نزدیکش است، برای کشتن اوهارا به گلفروشی‌ای می‌فرستد که او به عنوان پایگاه از آن استفاده می‌کند.

تولید

نوشتن

در ژانویه ۱۹۳۱، هکت فیلمنامه را، بر اساس رمان تریل، در یازده روز نوشت. بخش‌های دیگری توسط فرد پاسلی و دابلیو.آر. برونت (نویسنده رمان سزار کوچک که فیلمی به همین نام بر اساس آن ساخته شد) به متن اضافه شد. پاسلی عناصری از کتاب آل کاپون: زندگی‌نامه مردی خودساخته را وارد فیلمنامه کرد؛ این کتاب شامل صحنه‌ای از کاپون در سلمانی است که شبیه به معرفی تونی کامونتی در فیلم است. نام پاسلی برای کارش بر روی فیلمنامه در فیلم نیامد. جان لی ماهین و سیتون آی. میلر متن را برای تداوم و گفت‌وگو بازنویسی کردند.

از آنجایی که پنج نویسنده وجود داشت، تشخیص اینکه کدام جزء توسط کدام نویسنده نوشته شده، کار دشواری است؛ با این وجود، پایان صورت‌زخمی شبیه به اولین فیلم گانگستری هکت (دنیای تبهکاران) است که در آن بول وید خود را همراه با معشوقه‌اش در آپارتمانش به دام می‌اندازد و به انبوهی از پلیس‌ها در بیرون شلیک می‌کند؛ بنا براین می‌توان گفت نوشته هکت است.

فیلم صورت‌زخمی شباهت کمی به رمان آن دارد. اگرچه فیلم شامل همان شخصیت‌های اصلی، نکات داستانی، ته‌مایه‌های رابطه جنسی با خویشاوندان است ولی تغییراتی در آن ایجاد شد تا مدت و شخصیت‌ها کاهش یابند و درخواست‌های اداره‌های سانسور برآورده شود. برای آنکه گانگسترها کمتر تحسین‌برانگیز به نظر برسند، شخصیت تونی از آنچه در رمان بود کمتر باهوش و بیشتر بی‌شعور ظاهر گشت. همچنین، رابطه هم‌شیری تونی و افسر پلیس برای جلوگیری از به تصویر کشیدن فساد پلیس، حذف شد.

پایان‌بندی جایگزین

اولین نسخهٔ فیلم (نسخهٔ A) در ۸ سپتامبر ۱۹۳۱ تکمیل شد، اما سازندگان به‌خاطر قوانین سانسور و دریافت مجوز مجبور شدند پایان‌بندی آن را تغییر دهند. پل مونی به دلیل کارش در برادوی به فیلم‌برداری پایان‌بندی جایگزین نرسید در نتیجه، هاکس مجبور شد از بَدَل استفاده کند. فیلمبرداری لانگ شات و نشان دادن سایه‌ای از بازیگر جایگزین، راهکارهای هاکس برای مخفی کردن غیبت مونی در آن صحنه‌ها بود. تفاوت پایان‌بندی جایگزین (نسخهٔ B) با نسخهٔ A در این است که تونی پس از آن‌که توسط مأموران پلیس دستگیر می‌شود می‌میرد. در پایان‌بندی اصلی تونی در حالی که سعی می‌کند از دست پلیس فرار کند با شلیک چند گلوله کشته می‌شود اما در نسخهٔ B او با اکراه خودش را تسلیم آن‌ها می‌کند. در این نسخه پس از بازداشت، چهرهٔ تونی نشان داده نمی‌شود و سکانس بعدی قاضی‌ای را نشان می‌دهد که حکم اعدام او را صادر می‌کند. سکانس پایانی هم صحنه‌هایی را نشان می‌دهد که تونی را به‌پای چوبهٔ دار می‌برند و حلق‌آویز می‌کنند.

با این حال، نسخهٔ B هم از ممیزی سانسورچی‌های نیویورک و شیکاگو عبور نکرد. هوارد هیوز احساس کرد که ادارهٔ کُد هِیز نقش شبهه‌انگیزی در رد فیلم داشته‌است. آن مجموعه با لوئیس بی. مایر روابط دوستانه‌ای داشت و هیوز بر این باور بود که سانسور به‌قصد جلوگیری از بالا آمدن فیلمش در برابر رقبا اعمال شده‌است. او با اطمینان از این‌که صورت‌زخمی می‌تواند بیش از فیلم‌های مایر به چشم مخاطبان بیاید، آن را در هالیوود و نیویورک برای اهالی مطبوعات نمایش داد. نیویورک هرالد تریبیون شجاعت هیوز را برای ایستادگی در برابر سانسورچیان تحسین کرد. او نسخهٔ سانسور شده را اثر خود ندانست و در سال ۱۹۳۲ نسخهٔ A را با اضافه کردن متنی به ابتدای آن در ایالت‌هایی که سانسور سخت‌گیرانه نداشتند منتشر کرد (هیوز تلاش کرد سانسورچی‌های نیویورک را به دادگاه بکشاند). نسخهٔ منتشر شده به سال ۱۹۳۲ هم در گیشه موفق بود و هم نقدهای مثبتی دریافت کرد. هیوز در دعاوی بعدی علیه هیئت‌های سانسور فیلم موفق بود. پس از آن‌که هِیز با انتقاد مطبوعات مواجه شد، مدعی شد که نسخهٔ نمایش داده شده در سینماها، فیلم سانسور شده‌ای است که آن مجموعه پیش‌تر آن را تأیید کرده بود.

موسیقی

آهنگ‌ساز صورت‌زخمی آدولف تندلر است و گاس آرنهیم رهبری ارکستر نوازندگان را عهده‌دار بوده‌است. با توجه به فضای شهری فیلم، موسیقی غیر روایی (روی صفحه قابل مشاهده نیست یا به شکل ضمنی در داستان حضور دارد) در صورت‌زخمی استفاده نشده‌است. تنها موسیقی‌ای که در فیلم شنیده می‌شود در تیتراژ آغازین و پایانی و بخش‌هایی از آن است که به‌طور طبیعی در صحنه وجود دارد مانند سکانس کلوپ شبانه. در آن سکانس، آرنهایم و نوازندگان بیگ بَند کوکِنات گرو ارکسترا قطعه‌های «بلوز سنت لوئیس» اثر دبلیو. سی. هَندی و «بعضی از این روزها» از شلتون بروکس را اجرا می‌کنند. آهنگی که تونی در سکانس کشتن جان لووُ با سوت اجرا می‌کند، بخشی از پردهٔ دوم اُپرای «لوچیا دی لامرمور» اثر گائتانو دونیزتی است. این ملودی که در صحنه‌های خشونت‌آمیز فیلم هم شنیده می‌شود در اُپرای دونیزتی با کلمه‌های «در چنین لحظه‌ای چه چیزی می‌تواند جلوی من را بگیرد؟» همراه است. آهنگی که فرانچسکا با پیانو اجرا می‌کند «متلاشی شدن خط فرسوده ۹۷» است.

ارجاع‌های فرهنگی

نمایشنامه‌ای که تونی و دوستانش به تماشایش نشسته و در پایان پردهٔ دوم آن را ترک می‌کنند، باران جان کالتون و کلمنس رَندالف است که بر اساس داستان خانم سَدی تامپسون سامرست موآم ساخته شده‌است. اجرای این نمایش در سال ۱۹۲۲ در برادوی آغاز شد و طی دههٔ ۱۹۲۰ ادامه پیدا کرد. (بر اساس این نمایشنامه فیلمی با همان نام و با بازی جوآن کراوفورد توسط یونایتد آرتیستس تولیذ و هم‌زمان با صورت‌زخمی اکران شد) گرچه تقریباً در فیلم اشارهٔ آشکاری نمی‌شود و اکثر بینندگان هم متوجه آن نشدند، قرار بود خانوادهٔ کامونتی تا حدی از خانوادهٔ ایتالیایی-اسپانیایی بورجیا الگوبرداری شود. این موضوع از طریق رابطهٔ نامحسوس و احتمالاً مَحرَم‌آمیزی تونی کامونتی و خواهرش برجسته می‌شود. حسادت بیش از اندازهٔ کامونتی به روابط خواهرش با مردان دیگر به این رابطه اشاره دارد. تصادفاً، دونیزتی (که ملودی «لوچیا دی لامرمور» او هم در فیلم استفاده شده) اُپرای لوکرتزیا بورجیا از خاندان بورجیا را نوشته‌است.

انتشار

رسانهٔ خانگی

صورت‌زخمی یکی از اولین فیلم‌هایی بود که توسط یونیورسال پیکچرز در می ۱۹۸۰ به صورت ویدئویی منتشر شد. نسخهٔ دی‌وی‌دی فیلم اولین‌بار در ۲۲ می ۲۰۰۷ منتشر شد و در ۲۸ اوت ۲۰۱۲ هم‌زمان با صدمین سالگرد یونیورسال استودیو توسط بخش سرگرمی خانگی آن شرکت بازنشر شد. هر دو نسخهٔ دی‌وی‌دی شامل مقدمه‌ای از رابرت آزبورن، مجری و تاریخ‌شناس فیلم شبکهٔ ترنر کلاسیک موویز و پایان‌بندی جایگزین فیلم هستند. در نسخهٔ ویدئویی و تلویزیونی، فیلم پایان اصلی هاکس را حفظ می‌کند اما همچنان دربردارندهٔ تغییرات دیگری است که او ملزم به انجام آن‌ها در طول فیلمبرداری بود. از صورت‌زخمی نسخه‌ای عاری از هر نوع تغییر و سانسور در دست نیست.

بازخورد

صنعت سینما

در سال ۱۹۹۴، صورت‌زخمی توسط کتابخانه کنگره ایالات متحده آمریکا به‌عنوان «یک اثر برجسته از نظر فرهنگی، تاریخی یا زیبایی‌شناختی» در فهرست ملی فیلم ثبت شد. شخصیت تونی کامونتی در فهرست ۱۰۰ سال… ۱۰۰ قهرمان و شرور اِی‌اف‌آی رتبهٔ ۴۷ را به‌خود اختصاص داده‌است. ژان-لوک گدار هم در کایه دو سینما این فیلم را به‌عنوان «بهترین فیلم ناطق آمریکایی» انتخاب کرده‌است. در ژوئن ۲۰۰۸، انستیتوی فیلم آمریکا فهرستی از «ده فیلم برتر در ده ژانر فیلم کلاسیک آمریکایی» منتشر کرد که صورت‌زخمی به‌عنوان ششمین فیلم برتر ژانر گانگستری شناخته شد. در آن فهرست نسخهٔ سال ۱۹۸۳ فیلم در ردهٔ دهم قرار گرفته که باعث شده صورت‌زخمی تنها فیلمی باشد که هم نسخهٔ اصلی و هم بازسازی‌اش در «۱۰ فیلم برتر ۱۰ ژانر» جایی داشته‌اند.

تحلیل

رؤیای آمریکایی

مقالهٔ اصلی: رؤیای آمریکایی

پیشرفت و دستیابی کامونتی به شهرت و موفقیت الگو گرفته از رؤیای آمریکایی‌ست، اما آشکارا خشونت آمیزتر. همان‌طور که فیلم ظهور و سقوط یک گانگستر ایتالیایی را دنبال می‌کند، تونی بیشتر و بیشتر آمریکایی می‌شود. اولین‌باری که تماشاگر چهرهٔ او را می‌بیند، زمانی‌ست که از زیر حولهٔ آرایشگر بیرون می‌آید. با لهجهٔ غلیظ ایتالیایی، موهایی صاف و ظاهر نسبتاً نئاندرتال که زخم‌های روی گونه‌اش آن را برجسته‌تر می‌کنند تونی خارجی به نظر می‌رسد. همان‌طور که فیلم جلو می‌رود، او با از دست دادن لهجه و تغییر کت و شلوارهایش از جلف به شیک، آمریکایی‌تر می‌شود. در پایان فیلم، لهجهٔ او به سختی قابل تشخیص است. در زمان مرگش «چیزهای» بسیاری را دور خود جمع کرده که موفقیت موعود رؤیای آمریکایی را نشان می‌دهند: منشی‌اش، دوست دختری با موقعیت اجتماعی قابل توجه (و مهمتر این‌که او معشوقهٔ رئیس قدیمی‌اش بود)، همچنین یک آپارتمان مجلل، ماشین‌های بزرگ و جامه‌های زیبا. کامونتی نمونه‌ای عینی از رؤیای آمریکایی است و این که هر کسی می‌تواند با پیروی از تکیه‌کلام او در آمریکا به موفقیت برسد: «اول این کار را انجام بده، خودت انجامش بده، و به انجام دادنش ادامه بده.» از دیگر سو کامونتی نشان‌دهندهٔ میل شدید آمریکایی‌ها به پشت پا زدن به زندگی و جامعهٔ مدرن است و به نوبهٔ خود آمریکایی‌گرایی را رد می‌کند. این گانگستر برای همان رؤیای آمریکایی تلاش می‌کند که دیگران، اما با توسل به خشونت و کارهای غیرقانونی با روشی به آن می‌رسد که در تضاد با ارزش‌های اجتماعی مدرن است.

ترس از تکنولوژی

صورت‌زخمی ترس و سردرگمی در آمریکا را نشان می‌دهد که ناشی از پیشرفت‌های فناوری آن زمان بود: آیا باید از پیشرفت فناوری و تولید انبوه ترسید یا تحسین‌شان کرد. پس از جنگ جهانی اول، این اضطرابی همگانی بود که آیا تکنولوژی جدید باعث نابودی نهایی می‌شود یا اینکه به آسان‌تر کردن زندگی و ایجاد خوش‌بختی کمک می‌کند. در فیلم، تونی با هیجان از امکانی که مسلسل‌ها پدید می‌آورند و می‌توان افراد بیشتری را سریع‌تر و از راه دورتر کشت، لذت می‌برد. این سؤال ایجاد می‌شود که آیا تولید انبوه برابر است با نابودی همگانی یا کارایی همگانی.

منابع

• "Scarface (1932 film)". Wikipedia. 2021-09-20.
• Aaker, Everett (2013). The Films of George Raft. McFarland & Company. p. 24.
• Ashbrook, William (1965). Donizetti. London: Cassell & Company.
• Balio, Tino (2009). United Artists: The Company Built by the Stars. Madison: University of Wisconsin Press. p. 111. ISBN 978-0-299-23004-3.
• Barlett, Donald L.; Steele, James B. (1979). Howard Hughes: His Life & Madness. New York: W.W. Norton & Company. ISBN 0-393-32602-0. Retrieved October 31, 2018.
• Benyahia, Sarah Casey (2012). Crime. Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN 978-0-415-58141-7.
• Bergreen, Laurence (1994). Capone: The Man and the Era. New York: Simon & Schuster. p. 49. ISBN 978-0-671-74456-4.
• Black, Gregory D. (1994). Hollywood Censored: Morality Codes, Catholics, and the Movies. Cambridge, UK: Cambridge University Press. p. 126. ISBN 978-0-521-45299-1. Retrieved June 22, 2018.
• Bojarski, Richard; Beale, Kenneth (1974). The Films of Boris Karloff. Secaucus, New Jersey: The Citadel Press. ISBN 0-8065-0396-3.
• Bookbinder, Robert (1985). Classic Gangster Films. New York: Citadel Press. pp. 21–24. ISBN 978-0-8065-1467-3.
• Brookes, Ian, ed. (2016). Howard Hawks: New Perspectives. London: Palgrave. ISBN 978-1-84457-541-1.
• Brown, Peter Harry; Broeske, Pat H. (1996). Howard Hughes: The Untold Story. New York: Dutton. ISBN 0-525-93785-4.
• Clarens, Carlos (1980). Crime Movies: From Griffith to the Godfather and Beyond. Toronto: George J. McLeod Ltd. ISBN 978-0-393-00940-8.
• Danks, Adrian (2016). "'Ain't There Anyone Here for Love?' Space, Place and Community in the Cinema of Howard Hawks". In Brookes, Ian. Howard Hawks: New Perspectives. London: Palgrave. p. 46. ISBN 978-1-84457-541-1.
• Doherty, Thomas (1999). Pre-Code Hollywood: Sex, Immorality, and Insurrection in American Cinema 1930-1934. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11094-5.
• Eagan, Daniel (2010). America's Film Legacy: The Authoritative Guide to the Landmark Movies in the National Film Registry. New York: Continuum. p. 192. ISBN 978-0-8264-1849-4. Retrieved July 26, 2018. Harry J. Vejar scarface.
• Fetherling, Doug (1977). The Five Lives of Ben Hecht. Lester and Orpen Limited. ISBN 978-0-919630-85-7.
• Godard, Jean Luc (1972). Godard on Godard: Critical Writings. New York: Viking Press. ISBN 0-670-34277-7.
• Grieveson, Lee; Sonnet, Esther; Stanfield, Peter, eds. (2005). Mob Culture: Hidden Histories of the American Gangster Film. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-3556-2.
• Grønstad, Asbjørn (2003). "Mean Streets: Death and Disfiguration in Hawks's 'Scarface'". Nordic Journal of English Studies. 2 (2): 385. CiteSeerX 10.1.1.524.2093. doi:10.35360/njes.143.
• Guerif, Francois (1979). Le Film Noir Americain. Artigues-pres-Bordeaux: Editions Henri Veyrier. pp. 48–52. ISBN 978-2851992062.
• Gunter, Barrie (2018). Predicting Movie Success at the Box Office. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-319-71803-3. Retrieved June 21, 2019.
• Hagemann, E.R. (1984). "Scarface: The Art of Hollywood, Not "The Shame of a Nation"". The Journal of Popular Culture. 18 (Summer): 30–40. doi:10.1111/j.0022-3840.1984.1801_30.x.
• Hagen, Ray; Wagner, Laura (2004). Killer Tomatoes: Fifteen Tough Film Dames. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc. p. 52. ISBN 978-0-7864-1883-1.
• Hecht, Ben (1954). A Child of the Century. New York: Simon and Schuster. pp. 486–487.
• Hossent, Harry (1974). The Movie Treasury Gangster Movies: Gangsters, Hoodlums and Tough Guys of the Screen. London: Octopus Books Limited. ISBN 978-0-7064-0370-1.
• Keating, Carla Mereu (2016). "'The Italian Color': Race, Crime Iconography and Dubbing Conventions in the Italian-language Versions of "Scarface" (1932)". Altre Modernita. 0 (Ideological Manipulation in Audiovisual Translation): 107–123.
• Langman, Larry; Finn, Daniel (1995). A Guide to American Crime Films of the Thirties. Westport, CT: Greenwood Press. pp. 227–228. ISBN 978-0-313-29532-4.
• MacAdams, William (1990). Ben Hecht: The man behind the legend. Scribner. p. 128. ISBN 978-0-684-18980-2.
• Martin, Jeffrey Brown (1985). Ben Hecht: Hollywood Screenwriter. Ann Arbor, Michigan: UMI Research Press. ISBN 978-0-8357-1571-3.
• Mason, Fran (2002). American Gangster Cinema: From Little Caesar to Pulp Fiction. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-67452-9.
• Mast, Gerald (1982). Howard Hawks, storyteller. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-503091-5.
• Mate, Ken; McGilligan, Pat; White, Dennis L. (1983). "Burnett". Film Comment. 19 (1). ProQuest 195362394.
• McCarthy, Todd (1997). Howard Hawks: The Grey Fox of Hollywood. New York: Grove Press. ISBN 0-8021-3740-7. Retrieved October 31, 2018.
• McCarty, John (1993). Hollywood Gangland: The Movies' Love Affair with the Mob. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-09306-8.
• McElhaney, Joe (Spring–Summer 2006). "Howard Hawks: American Gesture". Journal of Film and Video. 58 (1–2): 31–45. ProQuest 2170419.
• Neale, Steve (2016). "Gestures, Movements and Actions in Rio Bravo". In Brookes, Ian. Howard Hawks: New Perspectives. London: Palgrave. p. 110. ISBN 978-1-84457-541-1.
• Parish, James Robert; Pitts, Michael R. (1976). Taylor, T. Allan, ed. The Great Gangster Pictures. Metuchen, NJ: The Scarecrow Press, Inc. p. 347. ISBN 978-0-8108-0881-2.
• Pauly, Thomas H. (1974). "Film: What's Happened to the Western Movie?". Western Humanities Review. 38 (3). ProQuest 1291779855.
• Phillips, Gene D. (1999). Major Film Directors of the American and British Cinema (Revised ed.). Associated University Presses. p. 46. ISBN 978-0-934223-59-1. Retrieved May 24, 2018.
• Rice, Christina (2013). Ann Dvorak: Hollywood's Forgotten Rebel. Lexington, KT: The University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-4426-9.
• Roberts, Marilyn (2006). "Scarface, The Great Gatsby, and the American Dream". Literature/Film Quarterly. 34 (1). ProQuest 226996909.
• Server, Lee (2002). Encyclopedia of Pulp Fiction Writers. New York: Checkmark Books. pp. 258–259. ISBN 978-0-8160-4577-8.
• Silver, Alain; Ursini, James, eds. (2007). Gangster Film Reader. Pompton Plains, New Jersey: Limelight Editions. p. 261. ISBN 978-0-87910-332-3. Retrieved August 9, 2018.
• Slowik, Michael (2014). After the Silents: Hollywood Film Music in the Early Sound Era, 1926–1934. New York: Columbia University Press. p. 229. ISBN 978-0-231-53550-2. Retrieved August 3, 2018.
• Smith, Jim (2004). Gangster Films. London: Virgin Books. ISBN 978-0-7535-0838-1.
• Smyth, J.E. (2006). Reconstructing American Historical Cinema: From Cimarron to Citizen Kane. Lexington, Kentucky: The University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2406-3.
• Smyth, J.E. (2004). "Revisioning modern American history in the age of "Scarface" (1932)". Historical Journal of Film, Radio and Television. 24 (4): 535–563. doi:10.1080/0143968042000293865. S2CID 191492240.
• Springhall, John (2004). "Censoring Hollywood: Youth, moral panic and crime/gangster movies of the 1930s". The Journal of Popular Culture. 32 (3): 135–154. doi:10.1111/j.0022-3840.1998.3203_135.x.
• Thomas, Tony (1985). Howard Hughes in Hollywood. Secaucus, NJ: Citadel Press. ISBN 978-0-8065-0970-9.
• Vasey, Ruth (1996). "Foreign Parts: Hollywood's Global Distribution and the Representative of Ethnicity". In Couvares, Francis G. Movie Censorship and American Culture. Washington & London: Smithsonian Institution Press. ISBN 978-1-56098-668-3.
• Vaughn, Stephen (2006). Freedom and Entertainment: Rating the Movies in an Age of New Media. New York: Cambridge University Press. p. 111. ISBN 0-521-67654-1. Retrieved June 21, 2019. scarface 1983 critically acclaimed.
• Vieria, Mark A. (2003). Sin in Soft Focus: Pre-Code Hollywood. Harry N. Abrams. ISBN 978-0-8109-8228-4.
• Wallace, Stone (2015). George Raft - The Man Who Would Be Bogart. Albany, Georgia: BearManor Media. ISBN 978-1-59393-123-0. Retrieved October 26, 2018.
• Warshow, Robert (March–April 1954). "Movie Chronicle: The Westerner". Partisan Review. 21 (2): 191. Retrieved May 24, 2018.
• Yablonsky, Lewis (1974). George Raft. McGraw-Hill Book Company. ISBN 978-0-07-072235-4.
• Yogerst, Chris (June 20, 2017). "Hughes, Hawks, and Hays: The Monumental Censorship Battle Over Scarface (1932)". The Journal of American Culture. 40 (2): 134–144. doi:10.1111/jacc.12710.

برای مطالعه بیشتر

• Cavallero, Jonathan J.; Plasketes, George (2004). "Gangsters, Fessos, Tricksters, and Sopranos: The Historical Roots of Italian American Stereotype Anxiety". Journal of Popular Film and Television. 32 (2): 50–73. doi:10.3200/JPFT.32.2.49-73. ISSN 0195-6051. S2CID 144052558.
• Klemens, Nadine (2006). Gangster mythology in Howard Hawks' "Scarface - Shame of the nation". GRIN Verlag. ISBN 978-3-638-47698-0.
• Majumdar, Gaurav (2004). ""I Can't See": Sovereignty, Oblique Vision, and the Outlaw in Hawks's Scarface". CR: The New Centennial Review. 4 (1): 211–226. doi:10.1353/ncr.2004.0024. ISSN 1539-6630. S2CID 145050454.

پیوند به بیرون

• صورت‌زخمی در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• صورت‌زخمی در پایگاه داده‌های فیلم تی‌سی‌ام
• صورت‌زخمی در راتن تومیتوز
• صورت‌زخمی در فهرستِ بنیاد فیلم آمریکا
• صورت‌زخمی در آل‌مووی