لر کوچک
لُر کُوچَک نامی است تاریخی برای منطقه‌ای که امروزه لرستان و ایلام نام دارد.[۱] طوایف لر کوچک قبایلی بودند از کردان آسیای صغیر و لران ایرانی که در حدود بین عراق عجم و عراق عرب ییلاق و قشلاق می‌کردند و خراج خود را به دیوان بغداد می‌دادند. در سال ۵۸۰ هجری قمری یکی از رؤسای لر کوچک که شجاع‌الدین‌خورشید نام داشت منطقه لرستان و ایلام امروزی را تحت امر خود درآورد و بر قلعه معتبر مانرود که از قلعه‌های مستحکم لرستان بود تسلط پیدا کرد.[۲] اسکار مان و مردوخ کردستانی برخی ایلات لرکوچک را از مردمان کرد معرفی می‌کند.[۳] اما یاسنت لویی رابینو اکثر همین ایلات را اصالتاً عرب دانسته‌است.[۴] یه گفته هنری راولینسون دو طایفه از طوایف لر کوچک در قرن دوازده هجری شمسی از موصل عراق به لرستان مهاجرت نمودند.[۵]
محتویات
اتابکان لر کوچکویرایش
اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از اتابکان لرستان هستند که در فاصلهٔ سال‌های ۵۸۰ تا ۱۰۰۶(ه. ق) در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از اعتاب شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلطنت لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس یکم صفوی کشته و سلسله اتابکان لر منقرض گردید.[۶][۷][۷][۸] طوایف لر کوچک قبایلی بودند مخلوط از کردان آسیای صغیر و لران ایرانی که در حدود بین عراق عجم و عراق عرب ییلاق و قشلاق می‌کردند و خراج خود را به دیوان بغداد می‌دادند و به بسیار کم حکومتی مستقل داشتند. سرزمین لرستان به دو قسمت لر کوچک و لر بزرگ تقسیم می‌شود. در کتاب تاریخ مغول در صفحه ۴۴۲ و در کتاب مجمل التواریخ گلستانه در صفحه ۲۰۴ به این شرح در خصوص نواحی لر کوچک و بزرگ آمده‌است:
لر کوچک همان است که حالیه هم آن را لرستان می‌گوییم و غرض از این قسمت اخیر که در آن ایام لر کوچک خواند می‌شده بیشتر ناحیه فیلی یعنی اطراف خرم‌آباد و اراضی پشت کوه بوده‌است. مراد از لرکوچک، ایلات لرستان، حالیه و مراد از لر بزرگ، ایلات بختیاری دانسته شده‌است یعنی به خلاف تقسیم فوق.[۹]
تاریخویرایش
لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر[۱] واژه‌ای است که به سرزمین‌های لرنشین اطلاق می‌گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد.[۱۰] گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.[۱] این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد.[۱] امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تا کنون آورده شده‌است.[۱۱]
| لرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| لر کوچک | لر بزرگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| لرستان فیلی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پیشکوه | پشتکوه | بختیاری | بویراحمدی | شولستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| استان لرستان | استان ایلام | چهارمحال و بختیاری | کهگیلویه و بویراحمد | شهرستان ممسنی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ پشتدار، علی‌محمد. لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. ج. ۷. علوم انسانی «ایران شناخت»، ۱۳۷۶. ۱۶۰ تا ۱۸۳. بازبینی‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ اتابکان لرستان در لغت‌نامه دهخدا
- ↑ «KURDISH TRIBES». Encyclopædia Iranica، ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
- ↑ F. Towfīq. «ʿARAB iv. Arab tribes of Iran». دانشنامه ایرانیکا، ۱۵ دسامبر ۱٩٨۶٧. بازبینی‌شده در ۱۰ آگوست ۲۰۱۱.
- ↑ راولینسون، سرهنری، سفرنامه راولینسون:گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمه سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران:ترجمه1362. ص152
- ↑ دائرةالمعارف فارسی، ج. ۲، ص. ۲۴۹۲
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «اتابکان لر کوچک» (فارسی). میبو سرچ. بازبینی‌شده در ۶ آبان ۱۳۸۹.
- ↑ «لرستان در دوره اتابکان لر کوچک» (فارسی). تبیان لرستان. بازبینی‌شده در ۶ آبان ۱۳۸۹.
- ↑ «اتابکان لر کوچک» (فارسی). میبو سرچ. بازبینی‌شده در ۶ آبان ۱۳۸۹.
- ↑ «LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori» (انگلیسی). Iranica. بازبینی‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ امان‌اللهی بهاروند، سکندر. قوم لر. آگه، ۱۳۹۱. ۷۷. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۹۱۳۵۸.