لر کوچک
لُر کُوچَک نامی است تاریخی برای منطقه‌ای که امروزه لرستان نام دارد. طوایف لر کوچک قبایلی بودند از کردان آسیای صغیر و لران ایرانی که در حدود بین عراق عجم و عراق عرب ییلاق و قشلاق می‌کردند و خراج خود را به دیوان بغداد می‌دادند. در سال ۵۸۰ هجری قمری یکی از رؤسای لر کوچک که شجاع‌الدین‌خورشید نام داشت منطقه لرستان و ایلام امروزی را تحت امر خود درآورد و بر قلعه معتبر مانرود که از قلعه‌های مستحکم لرستان بود تسلط پیدا کرد.[۱] دانشنامه ایرانیکا برخی ایلات لرکوچک را از مردمان کرد معرفی می‌کند.[۲] بسیاری از طوایف لر کوچک در قرن دوازده هجری شمسی از منطقه کردنشین عراق به لرستان مهاجرت نمودند.[۳]
اتابکان لر کوچکویرایش
اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از اتابکان لرستان هستند که در فاصلهٔ سال‌های ۵۸۰ تا ۱۰۰۶(ه. ق) در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از اعتاب شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلطنت لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس یکم صفوی کشته و سلسله اتابکان لر کوچک منقرض گردید.[۴][۵][۵][۶] طوایف لر کوچک قبایلی بودند مخلوط از کردان آسیای صغیر و لران ایرانی که در حدود بین عراق عجم و عراق عرب ییلاق و قشلاق می‌کردند و خراج خود را به دیوان بغداد می‌دادند و به بسیار کم حکومتی مستقل داشتند. سرزمین لرستان به دو قسمت لر کوچک و لر بزرگ تقسیم می‌شود. در کتاب تاریخ مغول در صفحه ۴۴۲ و در کتاب مجمل التواریخ گلستانه در صفحه ۲۰۴ به این شرح در خصوص نواحی لر کوچک و بزرگ آمده‌است:
لر کوچک همان است که حالیه هم آن را لرستان می‌گوییم و غرض از این قسمت اخیر که در آن ایام لر کوچک خواند می‌شده بیشتر ناحیه فیلی یعنی اطراف خرم‌آباد و اراضی پشت کوه بوده‌است. مراد از لرکوچک، ایلات لرستان، حالیه و مراد از لر بزرگ، ایلات بختیاری دانسته شده‌است یعنی به خلاف تقسیم فوق.[۷]
تاریخویرایش
لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر[۸] و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد.[۹] گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.[۸] این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد.[۸] امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تا کنون آورده شده‌است.[۱۰]
| لرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| لر کوچک | لر بزرگ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| لرستان فیلی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پیشکوه | پشتکوه | بختیاری | کوهکیلویه | شولستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| استان لرستان | استان ایلام | چهارمحال و بختیاری | کهگیلویه و بویراحمد | شهرستان ممسنی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
- ↑ اتابکان لرستان در لغت نامه دهخدا
- ↑ «KURDISH TRIBES». Encyclopædia Iranica. ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
- ↑ راولینسون، سرهنری، سفرنامه راولینسون:گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمه سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران:ترجمه۱۳۶۲. ص۱۵۲
- ↑ دائرةالمعارف فارسی، ج. ۲، ص. ۲۴۹۲
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «اتابکان لر کوچک». میبو سرچ. دریافت‌شده در ۶ آبان ۱۳۸۹.[پیوند مرده]
- ↑ «لرستان در دوره اتابکان لر کوچک». تبیان لرستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۶ آبان ۱۳۸۹.
- ↑ «اتابکان لر کوچک». میبو سرچ. دریافت‌شده در ۶ آبان ۱۳۸۹.[پیوند مرده]
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ پشتدار، علی‌محمد (۱۳۷۶). لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. ۷. علوم انسانی «ایران شناخت». ص. ۱۶۰ تا ۱۸۳. دریافت‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ "LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori". Iranica. Retrieved 6 August 2014.
- ↑ امان‌الهی بهاروند، قوم لر، ۷۷.
منابعویرایش
- امان‌الهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۳). قوم لر. تهران: نشر آگه. شابک ۹۶۴-۳۲۹-۱۳۵-۹.