مذحج

مَذْحج یکی از بزرگ‌ترین قبیله‌های عرب است که تا پیش از اسلام در یمن می‌زیستند. بسیاری از ایشان در دوران حیات محمد به اسلام گرویدند. در روزگار خلفای راشدین تیره‌های بزرگی از این قبیله به سوی مرزهای ایران کوچیدند و بخشی از سپاه مسلمانان را در جنگ با ارتش شاهنشاهی ساسانی شکل دادند. مذحجیان رفته رفته در عراق ساکن شدند و شهر نوبنیاد کوفه میهن ایشان شد. در روزگار خلافت علی بن ابی‌طالب، برجسته‌ترین یاران ش از مذحجیان بودند و تیره‌های بزرگ مذحج، چون بنی نخع و بنی مراد در شمار شیعیان آورده می‌شدند. پس از واقعه کربلا و شهادت شیخ هانی و شهادت شیخ ابراهیم در شمال بغداد بخشی از مذحجیان به منطقه خوزستان آمدند. مشعشعیان با کمک مذحجیان، نخستین حکومت شیعی جهان در را در هویزه تشکیل دادند. ایشان اکنون در همه شهرهای خوزستان به‌ویژه اهواز، شوش، هویزه، بستان، سوسنگرد، شادگان و آبادان ساکن اند. در کهنوج و بیرجند نخعیان بسیاری بیش از هزار سال ساکت اند

پیشینه

مذحجیان، عرب جنوبی و باشنده عربستان خوشبخت یا یمن بودند و فرزندان مذحج اند که نسب شناسان عرب، نسب او را مذحج بن أُدد بن زید بن یشجب بن عریب بن زید بن کهلان بن سبأ بن یشجب بن یعرب بن قحطان آورده‌اند. از این رو مذحجیان از قحطانیان اند و افزون بر آن از پشت سبأ بن یشجب و میراث‌دار تمدن سبا.مسعودی آورده که از محمد پیامبر اسلام روایت کرده‌اند که از او معنی سبأ را پرسیدند. گفت مردی بود که ده فرزند آورد و چهار نفر ایشان به سوی شام رفتند و شش نفر راه یمن گرفتند … آن‌ها که راه یمن گرفتند حمیر و ازد و مذحج و کنانه و اشعریان و انمار بودند.

قوم مذحج تا ظهور اسلام در یمن باشنده بودند. ابن سعد آورده که رسول خدا در سال دهم، سریه‌ای را به فرماندهی علی پسر ابی‌طالب به یمن فرستاد. علی در برخورد با مذحج آنان را به اسلام فراخواند. مذحجیان پس از درگیری‌ای گردن نهادند. نشانه‌هایی هست که آشنایی و گرایش بسیاری از مذحجیان به علی از همین سفرها بوده‌است.

طایفه‌های مذحج

بنی مراد، بنی نخع، بنی جعفه، سعد العشیره (زبید) نیسی

مذحجیان در خوزستان و خراسان جنوبی

بیش‌تر مذحجیان در خوزستان از بنی نخع و از فرزندان نیس پسر ابراهیم پسر مالک پسر حارث نخعی اند و از همین رو خاندان نیس خوانده می‌شوند. مسکن این قبیله در همه شهرهای خوزستان از جمله هویزه بستان سوسنگرد اهواز شوش شوشتر شادگان و آبادان است. از دیگر عشایر مذحج حمودی، هویشم، آلبو عطوی، بنی سکین، زبید، جبور، عیدان، بتران، قنواتیها بنی مالک و البوصالح و.... در سایر شهرهای ایران هم مردم قبیله مذحج به صورت بومی صدها سال است که زندگی می‌کنند. زبانشان در مناطق غیر خوزستان به جز بخش عربخانه شهر شوسف نهبندان در استان خراسان جنوبی فارسی است. از جمله این شهرها اصفهان کرمان قم تهران بیرجند و حتی بندر عباس و زاهدان و مشهد را می‌توان نام برد. تیره بنی مراد نیز در خوزستان و خراسان جنوبی از صدر اسلام سكنی گزیدند. بنی مراد متعلق به بخش عربخانه شهر شوسف نهبندان، ابتدا در روستای گندرگو، زینیه(زین آباد) و در ادامه در روستاهای خسروی، سایه سنگان، رمنجان(رامنگان)، مرزه و... گسترش یافتند. از نشانه‌های رفتاری بنی مراد خوی اشرافی، پاك دستی، تفكر، هنر و خلاقیت بوده‌است.