پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهٔ اسلامی پژوهشگاهی است با هویت حقوقیِ مستقل و در حکم نهادِ عمومی و غیردولتی و غیرانتفاعی که طبق اساس‌نامه و سایر ضوابط و مقررات و مصوباتِ مربوط فعالیت می‌کند. پژوهشگاه در سال ۱۳۷۳ تأسیس شده و مدت فعالیت آن از تاریخ تأسیس، نامحدود است. اساس‌نامهٔ پژوهشگاه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده‌است.

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

تأسیس	۱۳۷۳ خورشیدی
نوع	نهاد عمومی و غیردولتی و غیرانتفاعی
بنیانگذار	علی‌اکبر رشاد
رئیس	علی‌اکبر رشاد
معاون پژوهشی	مهدی عباس‌زاده
هیئت علمی	۷۱
دانشجویان	۱۵
مکان	تهران، ایران
وب‌گاه	[۱]

محل و اقامتگاه

مقر سازمان مرکزی پژوهشگاه، در کلان‌شهر تهران (تهران خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر، کوچه پژوهشگاه (دوم)، پلاک ۲) است. اگر چه عمده گروه‌های علمی آن در دفتر قم (قم، بلوار ۱۵ خرداد، کوی شهید میثمی) مستقر هستند.

وظایف کلی پژوهشگاه

• تحقیق، تصنیف، تألیف، تدوین و ترجمه، در حوزه و قلمرو اهداف پژوهشگاه.
• تولید و انتشار دانشنامه، فرهنگنامه، کتب و مجلات علمی و نشریات فرهنگی و دیگر فراورده‌های مورد نیاز مخاطبان پژوهشگاه، به صورت چاپی، دیجیتالی و چندرسانه‌ای، و توزیع آن‌ها در داخل و خارج کشور، با بهره‌گیری از انواع امکانات و روش‌های مناسب.
• مشارکت و مساعدت با نهادها و مؤسسات علمی و فرهنگی در داخل و خارج، و دستگاه‌های اجرایی کشور، در جهت هم‌افزایی یا تأمین نیازهای آنها، در حوزه و قلمرو اهداف پژوهشگاه.
• فعالیت در فضای مجازی و راه‌اندازی مؤسسات، سایت‌ها و سامانه‌های محتوایی و اطلاع‌رسانی مورد نیاز.
• مطالعه، پژوهش و فعالیت‌های علمی ـ فرهنگی در راستای اعتلای عقیدتی، اخلاقی، علمی و فرهنگی طبقات نخبه و نسل جوان.
• تشکیل دوره‌های آموزش عالی و برگزاری رشته‌های تخصصی در مقاطع تحصیلات تکمیلی و دکتری، طبق مقررات مربوط و با مجوز مراجع ذی‌صلاح از قبیل شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شورای عالی و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور.
• برنامه‌ریزی و برگزاری همایش‌ها، جشنواره‌ها، هم‌اندیشی‌ها، نشست‌های علمی و فکری، کرسی‌های نظریه‌پردازی، نوآوری، نقد، مناظره و آزاداندیشی، و اعطای جوایز و نشان‌های علمی ـ فرهنگی در سطوح ملّی، منطقه‌ای و جهانی.
• ایجاد ارتباط و همکاری با سازمان‌ها، تشکل‌ها و شخصیت‌های علمی، فرهنگی و عضویت در مجامع و انجمن‌های معتبر ملّی، منطقه‌ای و بین‌المللی.
• فراهم آوردن امکانات و فناوری‌های مورد نیاز و مناسب اهداف و فعالیت‌های پژوهشگاه.
• تأسیس مؤسسات و مراکز وابسته و تابعه، برای تحقق اهداف و فعالیت‌های پژوهشگاه.
  

مؤسس و رئیس

این پژوهشگاه با ابتکار و پی‌گیری علی‌اکبر رشاد در سال ۱۳۷۳ تأسیس شده‌است. او، از ابتدای تأسیس تاکنون، به‌عنوان رئیس، بالاترین مقام اجرایی پژوهشگاه را نیز بر عهده داشته‌است.

جایگاه، وظایف و فعالیت‌های ارکان علمی پژوهشگاه

هم‌اکنون چهار پژوهشکده و شش مرکز علمی وابسته، در مجموع شانزده گروه علمی و یک قطب علمی (قطب علمی فلسفه دین اسلامی)، در رشته‌های مختلف پژوهشی فعالیت دارند. محور اصلی فعالیت‌های پژوهشگاه در گروه‌های علمی ساماندهی می‌شود. وظیفه اصلی گروه‌های علمی طراحی و اجرای تحقیقات مشتمل بر انجام اموری چند است: تهیهٔ ساختار منطقی مباحث و موضوعات تحقیق، تهیه فهرست حوزه‌های تمحض علمی و عنوان‌های مطالعاتی و تحقیقاتی، اولویت‌گذاری، تعریف و تهیه پیش‌طرح، تأیید صلاحیت محققان، ارزیابی و تصویب طرح‌های تحقیقاتی، نظارت بر حسن جریان اجرای تحقیقات، و ارزیابی و تأیید نهایی حاصل تحقیق. گذشته از اجرای تحقیقات، مجموعه‌ای از برنامه‌ها و فعالیت‌های علمی برای گروه‌ها تعریف شده‌است، که عبارتند از: تهیه مقاله برای مجلات علمی و مجلات ISI و ISC و دانشنامه‌ها و همایش‌ها، برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی کوتاه مدت، طراحی و اجرای همایش در سطوح بین‌المللی، فرا ملی و ملی، برگزاری هم‌اندیشیها و نشستهای علمی و جلسات نقد کتاب، اجرای گفتگوهای علمی انتقادی با مبادی تفکرات جهانی رقیب و مرابطه‌های علمی با تفکرات جهانی همسو، تهیه مجلات و مجموعه مقالات علمی، تأسیس انجمن‌های علمی و قطب‌های علمی و…

در حال حاضر حدوداً دویست محقق حوزوی و دانشگاهی به صورت عضویت تمام‌وقت و پاره وقت در هیئت‌های علمی گروه‌ها و حدود سیصد و پنجاه محقق حوزوی و دانشگاهی در اجرای تحقیق و تألیف مقاله به صورت پروژه‌ای با بخش‌های تحقیقاتی پژوهشگاه همکاری می‌کنند.

مخاطبان

مخاطبان پژوهشگاه برحسب حدود سنی و علمی، به دو گروه زیر تقسیم می‌شوند:

• دانشوران و نخبگان فکری، علمی و اجتماعی.
• جوانان و دانشجویان.

پژوهشکده نظام های اسلامی

این پژوهشکده دارای پنج گروه علمی با عنوان‌های: «فقه و حقوق»، «سیاست»، «اقتصاد اسلامی»، «اخلاق» و «مدیریت اسلامی» است. ریاست پژوهشکده نظام های اسلامی بر عهده حجت الاسلام دکتر سید سجاد ایزدهی می باشد.

اهداف و برنامه‌های کلی

• بازپژوهی و پیراست و تنسیق فقه غنی و قویم اسلامی و دانش‌های وابسته (فلسفه فقه، قواعد فقه، اصول فقه، فقه سیاست و فقه اقتصاد) با لحاظ دستاورد‌ها و روش‌های علمی نوین و نیازهای کنونی امت.
• کشف و طراحی نظام‌های حقوقی، سیاسی و اقتصادی اسلام.
• تحقیق و تبیین عالمانۀ مبانی و مباحث اساسی نظامات اجتماعی اسلام، و ارایۀ الگوهای کاربردی در قلمرو آن.
• آسیب‌شناسی نظری و کارکردی نظام جمهوری اسلامی و مدد‌رسانی به متولیان امور و بسترسازی برای تحقق کامل‌تر نظام‌های اسلامی.
• تحقیق در باب مسایل مستحدثه به انگیزۀ گره‌گشایی در زمینۀ نیازهای نوپیدای فقهی.
• پاسخ‌گویی به شبهات مطرح در باب فقه و نظام‌های حقوقی، سیاسی و اقتصادی اسلام.
• شناخت و نقد علمی مکاتب و نظامات معارض.

گروه‌های علمی

گروه علمی اقتصاد اسلامی

اهداف و برنامه‌های کلی

ـ کشف و تبیین نظام اقتصادی اسلام در قلمرو مبانی بینشی، فلسفی، و ارزشی، اهداف، الگوهای رفتاری افراد، گروه‌ها و دولت در حوزۀ اقتصاد، منطق و ساختار حاکم بر سه عنصر فوق.

ـ طراحی نظری سازمانها و موسسات نظام اقتصادی اسلام با توجه به مقتضیات زمان و مکان.

ـ بسترسازی علمی جهت تحقق نظام اقتصادی اسلام.

ـ تحقیق در زمینه مسایل مستحدثۀ فقهی و نیازهای نوپیدا در حوزۀ اقتصاد.

ـ شبهه‌شناسی و پاسخگویی به شبهات مطرح در قلمرو اقتصاد اسلامی.

ـ مطالعه تطبیقی و نقد سایر مکاتب و نظام‌های اقتصادی.

ـ مطالعات علمی و کاربردی و آسیب‌شناسی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران

اعضای گروه علمی اقتصاد اسلامی

در حال حاضر مدیریت این گروه را احمدعلی یوسفی بر عهده دارد. سید عباس موسویان، سیدحسین میرمعزی، علی‌اصغر هادوی‌نیا و ناصر جهانیان اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی مدیریت

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ کشف و تبیین نظام تربیتی و نظام اخلاقی اسلام.
• ـ آسیب شناسی تعلیم وتربیت و اخلاق در جامعه ایران.
• ـ شناخت و نقد مکاتب و نظامهای اخلاقی و تربیتی.
• ـ جمع‌آوری، تحلیل و نقد تجارب تربیتی و اخلاقی در ایران، جهان اسلام و سایر جوامع بشری.
• ـ طراحی الگوهای فردی، اجتماعی و نهادی، سازمانی اخلاقی و تربیتی.
• ـ تبیین مبادی و مبانی نظام اخلاقی و تربیتی اسلام.
• ـ بازشناسی، نقد و احیاء، باز‌پژوهی و باز پیرایی تراث اخلاقی و تربیتی اسلام.

اعضای گروه علمی

در حال حاضر مدیریت این گروه را علی‌ آقاپیروز بر عهده دارد و حسین بابایی مجرد عضو این گروه علمی می‌باشد.

گروه علمی اخلاق

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ کشف و تبیین نظام تربیتی و نظام اخلاقی اسلام.
• ـ آسیب شناسی تعلیم وتربیت و اخلاق در جامعه ایران.
• ـ شناخت و نقد مکاتب و نظامهای اخلاقی و تربیتی.
• ـ جمع‌آوری، تحلیل و نقد تجارب تربیتی و اخلاقی در ایران، جهان اسلام و سایر جوامع بشری.
• ـ طراحی الگوهای فردی، اجتماعی و نهادی، سازمانی اخلاقی و تربیتی.
• ـ تبیین مبادی و مبانی نظام اخلاقی و تربیتی اسلام.
• ـ بازشناسی، نقد و احیاء، باز‌پژوهی و باز پیرایی تراث اخلاقی و تربیتی اسلام.

اعضای گروه علمی

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمد جداری عالی بر عهده دارد. امیر غنوی و محمدرضا جباران اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی سیاست

اهداف و برنامه‌های کلی

ـ تبیین زیرساخت‌های نظری و مسایل اساسی نظام سیاسی اسلام.

ـ نظریه‌پردازی و تبیین نهادهای ثابت و ارایه الگوهای مناسب در زمینه سازوکارهای متغیر نظام سیاسی اسلام.

ـ بازپژوهی، نقد و ارایه آراء متفکران اسلامی در حوزه حکومت و سیاست.

ـ آسیب‌شناسی در زمینه مباحث نظری کلام سیاسی اسلام و ارزیابی کارآمدی سازوکار و عملکرد‌های کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران و ارایه راه‌کارهای مناسب.

ـ زمینه‌سازی علمی ـ فرهنگی جهت تحقق کامل نظام سیاسی اسلام و تحکیم اساس حکومت دینی در جامعه.

ـ مطالعه تطبیقی و نقد مکاتب و نظام‌های سیاسی معاصر.

اعضای گروه علمی

در حال حاضر مدیریت این گروه را سید کاظم سید باقری بر عهده دارد. سید سجاد ایزدهی، محسن مهاجرنیا،مسعود پورفرد، عبدالوهاب فراتی و محمد ملک‌زاده اعضای این گروه علمی هستند.

گروه فقه و حقوق

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ شناخت نظام حقوقی اسلام و ارایه مدل‌های کاربردی آن.
• ـ ارایه راه‌های علمی و عملی جهت تحقق نظام حقوقی اسلام.
• ـ شناخت و نقد سایر مکاتب و نظام‌های حقوقی.
• ـ بازپژوهی، بازپیرایی و تنسیق علوم فقهی (فقه، فلسفه فقه، فلسفه احکام، اصول فقه، قواعد فقه…) با توجه به دستاورد‌های نوین علمی پژوهش‌شناختی.
• ـ تعمیق و توسعه علوم فقهی و پژوهش در زمینه مسایل نوپیدا و نیازهای آینده جوامع اسلامی.
• ـ آسیب‌شناسی و پاسخ به شبهات مطرح در حوزه علوم فقهی.
• ـ آسیب‌شناسی ابعاد نظری و عملی سیستم حقوقی جمهوری اسلامی ایران.

اعضای گروه علمی

در حال حاضر مدیریت این گروه را غلامرضا پیوندی بر عهده دارد. محمود حکمت‌نیا، ابوالقاسم علیدوست، حسینعلی بای، علی محمدی جورکویه ، فرج‌الله هدایت‌نیا و محمد حسنی اعضای این گروه علمی هستند.

پژوهشکده حکمت و دین پژوهی

پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی یکی از چهار پژوهشکده پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که به پژوهش در حوزه دین، فلسفه، قرآن و روایات، کلام اسلامی و سایر موضوعات حول محور اسلامی می‌پردازد. در حال حاضر ریاست این پژوهشکده را محمد عرب صالحی بر عهده دارد.

اهداف و برنامه‌های کلی

• بازپژوهی و بازتولید در متون حکمت، کلام و معارف اسلامی.
• ترسیم صحیح از زیرساخت‌های اندیشه دینی متناسب با وضعیت و نیازهای روز.
• زمینه‌سازی در جهت ارتقای اندیشه دینی با توجه به اقتضائات این عصر
• رفع شبهات مربوط به عرصه عقاید و کلام اسلامی
• نقد و بررسی آراء و افکار دیدگاه‌های مخالف با مبانی اندیشه دینی

این پژوهشکده دارای شش گروه علمی می‌باشد.

گروه‌های علمی

گروه علمی منطق فهم دین

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ پیگیری و توسعۀ تحقیق کلیدی مبانی و منطق اکتشاف دین و تصنیف روشگان‌های تخصصی آن
• ـ تحلیل، آسیب‌شناسی و نقد و نوسازی میراث غنی و قویم اسلامی در ساحت روش‌شناسی تفهم و تحقق دین
• ـ مطالعه و نقد مبانی و آراء جدید و معاصر در زمینۀ روش‌شناسی فهم دین، بویژه نظرات مطرح شده در حوزه‌های هرمنوتیک، معناشناسی، نشانه‌شناسی، زبان‌شناسی، و دانش‌های مشابه، و اصطیاد دست‌آوردهای ‌معتبر و مقبول این علوم برای بهر‌ه‌برداری در دین‌پژوهی
• ـ مطالعۀ تطبیقی و مقارن علوم و آراء مطرح در قلمرو منطق تفهم و تحقق دین، و پاسخ‌گویی به شبهات مطرح شده در این زمینه

اعضای گروه منطق فهم دین

در حال حاضر مدیریت این گروه را حمیدرضا شاکرین بر عهده دارد. علی‌اکبر رشاد، محمد عرب صالحی، رمضان علی‌تبار، مسعود فیاضی، عبدالحمید واسطی و ابوالقاسم رحیمی بالویی اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی قرآن‌پژوهی

مطالعاتی در حوزه‌های گوناگون فکری، اعتقادی، رفتاری و ارزشی با لحاظ علوم، دیدگاه‌ها و مسایل نوپدید مورد توجه این گروه قرار دارد. همچنین این گروه می‌کوشد تا در حیطهٔ دانسته‌های گوناگون بینشی و ارزشی قرآن، با توجه به آراء و اندیشه‌های مختلف و متناسب با نیازهای زمانه، آموزه‌های قرآنی را به وسیلهٔ نقد و بازپژوهش به صورت یک ساختار هدفمند کند. از دیگر اهداف این گروه آسیب‌شناسی مطالعات قرآنی و مقابله با برداشت‌های ناصحیح از آموزه‌های قرآن و ارائه پاسخ به شبهات موجود در این زمینه را می‌توان برشمرد.

اهداف و برنامه‌های کلی

ـ اهتمام ویژه به احیا و توسعۀ مطالعات درون دینی در حوزه‌های گوناگون فکری، اعتقادی، رفتاری و ارزشی با لحاظ علوم، دیدگاه‌ها و مسایل نوپدید

ـ نقد و بازپژوهی، تنسیق و ارایۀ ساختارمند معارف قرآنی ناظر به اندیشه‌ها و نیازهای زمان در قلمرو معارف گوناگون بینشی و ارزشی قرآن

ـ آسیب‌شناسی مطالعات قرآنی و نقد برداشت‌های نادرست از معارف معصوم و وحیانی و پاسخ به شبهات القایی در قلمرو معارف قرآن

اعضای گروه علمی قرآن‌پژوهی

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمد علی اسدی نسب بر عهده دارد. عبدالکریم بهجت پور، سید محمدحسن جواهری، سعید داودی لیمونی و محمد عابدی اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی کلام

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ بازپژوهی کلام اسلامی و بازنگری تحلیل آثار و آراء متکلمان بزرگ مسلمان
• ـ تبیین و تنسیق عقاید اسلامی به زبان زمان
• ـ اهتمام در جهت تعمیق و ایجاد پویایی و بالندگی در کلام و دین‌پژوهی اسلامی با توجه به نظرها و نیازهای جدید
• ـ پاسخگویی به شبهات القایی در قلمرو عقاید و کلام اسلامی
• ـ نقد مکاتب و دیدگاه‌های معارض

اعضای گروه کلام

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمدباقر پورامینی بر عهده دارد. قاسم ترخان، قاسم اخوان نبوی، محمدصفر جبرئیلی، محمدحسن قدردان قراملکی، محمدتقی سهرابی‌فر و محمدکاشی زاده اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی معرفت‌شناسی

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ اهتمام ویژه به احیا و توسعۀ مطالعات درون دینی در حوزه‌های گوناگون فکری، اعتقادی، رفتاری و ارزشی با لحاظ علوم، دیدگاه‌ها و مسایل نوپدید
• ـ نقد و بازپژوهی، تنسیق و ارایۀ ساختارمند معارف قرآنی ناظر به اندیشه‌ها و نیازهای زمان در قلمرو معارف گوناگون بینشی و ارزشی قرآن
• ـ آسیب‌شناسی مطالعات قرآنی و نقد برداشت‌های نادرست از معارف معصوم و وحیانی و پاسخ به شبهات القایی در قلمرو معارف قرآن

اعضای گروه معرفت‌شناسی

در حال حاضر مدیریت این گروه را ابوالحسن غفاری بر عهده دارد. مهدی عباس‌زاده، ابراهیم دادجو و علیرضا قائمی‌نیا اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی فلسفه

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ بازپژوهی و بازپیرایی فلسفه اسلامی.
• ـ تبیین و تنسیق فلسفه اسلامی به زبان زمان.
• ـ اهتمام در جهت تعمیق و ایجاد پویایی و بالندگی در فلسفه اسلامی با توجه به نظرها و نیازهای جدید.
• ـ پاسخگویی به شبهات القائی در قلمرو حکمت و فلسفه اسلامی.
• ـ نقد مکاتب و دیدگاه‌های معارض فلسفی

اعضای گروه فلسفه

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمدجواد رودگر بر عهده دارد. حسین عشاقی، مسعود اسماعیلی و محمدعلی اردستانی اعضای این گروه علمی هستند.

گروه علمی عرفان

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ بازپژوهی و نقادی میراث معرفتی اسلامی در زمینه‌های فلسفۀ عرفان، عرفان نظری، عرفان عملی و مکاتبات عرفانی، دعا و مباحث مرتبط
• ـ بازآرایی و ارایۀ مناسب معارف اسلامی به زبان زمان با لحاظ نظرها و نیازهای نو پدید در حوزه‌های یاد شده
• ـ استنباط معارف عرفانی از منابع حجت، بویژه تعالیم اهل بیت‌(ع) و نوآوری و نظریه‌پردازی در حوزه‌های موضوعی گروه
• ـ بررسی های مقایسه‌ای مکاتب و آراء و مطالعات بینا رشته‌ای در قلمرو موضوعی گروه
• ـ نقد مسلک‌ها و آراء انحرافی و معارض، و پاسخ‌گویی به شبهات القایی در قلمرو عرفان و معنویت اسلامی

اعضای گروه عرفان

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمدجواد رودگر بر عهده دارد. بهرام دلیر، علی فضلی و حسین روحانی‌نژاد اعضای این گروه علمی هستند.

گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی

اهداف و برنامه‌های کلی

• «دستیابی» به مبانی، اصول، مفاهیم و روش‌های حل مسائل بر اساس آموزه‌های وحیانی در خصوص علوم انسانی؛
• «پاسخ‌یابی» جهت نیازها و پرسش‌های روزآمد در حیطه علوم انسانی با بهره‌گیری از آیات قرآن و آموزه‌های وحیانی؛
• «داوری» نسبت به مبانی، اصول، تک گزاره‌ها و روش‌های حل مسائل طرح شده از سوی صاحبان علوم بشری با محک قرآن و آموزه‌های وحیانی در خصوص علوم انسانی؛
• « نظریه‌پردازی‌» در موضوعات و روش‌های حل مسئله در خصوص علوم انسانی بر اساس آموزه‌های وحیانی؛
• «ارائه نظام‌واره» در خصوص علوم انسانی بر اساس آموزه‌های وحیانی.

اعضای گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی

در حال حاضر مدیریت این گروه را قاسم ترخان بر عهده دارد.

پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی

دکتر فرشاد مهدی‌پور هم‌اکنون رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. مهدی‌پور دکترای سیاستگذاری فرهنگی را از دانشگاه باقرالعلوم گرفته‌است. وی از روزنامه نگاران و مدیر مسوول و سردبیر روزنامه صبح نو است.

اهداف و برنامه‌های کلی

این پژوهشکده ۶ هدف کلی را دنبال می‌کند که این اهداف عبارتند از:

1. شناسایی و باز تولید منابع در حوزه‌های تاریخ، تمدن، فرهنگ و هنر ایران و اسلام.
2. انجام پژوهش‌های مختلف دربارهٔ تحولات، مبانی و مسایل تمدن، فرهنگ و هنر اسلامی ایرانی.
3. بررسی نقایص موجود، آسیب‌شناسی وضعیت فعلی، آینده‌پژوهی چشم‌انداز و چالش‌های پیش روی فرهنگ و تمدن اسلامی، ارائه راهکارها در جهت احیا، حفظ و ارتقای فرهنگ و هنر اسلامی ایرانی و تقویت و تعمیق ارتباط نسل امروز با آن
4. تحلیل و تبیین نظری پیشینه، مبانی، اهداف و فرایند تحقق انقلاب اسلامی، مسئله‌شناسی و شناخت موانع انقلاب و راه‌های تحکیم اصول و توسعه اهداف و ارزش‌های متعالی آن، مصون‌سازی طبقات اجتماعی در مقابل تهاجم فرهنگی بیگانگان.
5. شناسایی دوباره چیستی و ویژگی‌های تفکر و فرهنگ غرب، نقد و ارزیابی علمی محصولات تمدن نوین، واکاوی روش‌های بسط اندیشه اسلامی و راه‌های بدست آوردن عناصر انسانی و عقلانی فرهنگ و تمدن ملل دیگر.
6. نقد آثار و آراء موجود در حوزه‌های مطالعاتی پژوهشکده

این پژوهشکده دارای پنج گروه علمی با شرح زیر می‌باشد:

گروه‌های علمی

فرهنگ‌پژوهی

اهداف و برنامه‌های کلی این گروه عبارتند از:

ـ مطالعه و تحقیق در زمینه مبانی، ماهیت و کارکردهای فرهنگ، عوامل و قواعد تکون و تطور آن، مؤلفه‌های فرهنگ، و نیز نظریه‌پردازی و نوآوری علمی در این زمینه‌ها با بهره‌گیری از منابع و مدارک دینی.

ـ بررسی نسبت و مناسبات فرهنگ با مقولاتی همچون دین، اندیشه، تمدن، فناوری، تاریخ، هنر، علم، تمدن، اخلاق، سیاست، قدرت، ارزش‌ها و…

ـ بازپژوهی و مطالعه انتقادی و نیز ارائه روزآمد میراث علمی ایرانی و اسلامی دربارهٔ فرهنگ و مباحث و موضوعات مرتبط بدان.

ـ اجرای مطالعات بین‌رشته‌ای فرهنگی.

ـ بررسی مبانی، مؤلفه‌ها و نمادهای فرهنگ ملی و فرهنگ اسلامی، و بررسی نقاط ضعف و قوت فرهنگ کنونی ایران و نیز راه‌ها و روش‌های تصحیح، تعمیق و تقویت آن.

ـ مطالعه مقایسه‌ای و نقد نظرات معارض در قلمرو فرهنگ‌پژوهی و پاسخ‌گویی به شبهات القایی در زمینة فرهنگ دینی و وجه فرهنگی اسلام.

ـ زمینه‌سازی برای تقویت و توسعه فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در جهت تحقق چشم‌انداز بیست ساله نظام.

ـ مطالعه وجه فرهنگی جهانی شدن و فراهم نمودن امکان مواجهه فعال و عالمانه با تهاجم فرهنگی غرب.

ـ زمینه‌سازی برای ارتقاء سطح کیفی برنامه‌ریزی و مدیریت فرهنگی و مطالعات مهندسی فرهنگی در کشور.

ـ فراهم‌شدن فرصت شناخت و تحلیل روشمند مسایل و آسیب‌های فرهنگی و همچنین شناسایی جریان‌های فرهنگی داخل و خارج کشور.

اعضای گروه علمی فرهنگ‌پژوهی:

در حال حاضر علی رمضانی دبیر این گروه علمی می باشد. علی ذوعلم، حسین خزائی(متوفای ۱۳۹۶)، فرشاد مهدی‌پور و مهدی جمشیدی اعضای هیئت علمی این گروه هستند.

ادبیات اندیشه

«گروه ادبیات اندیشه »، یکی از پنج گروه علمی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی است.این گروه هم چنین دارای دو حلقه تخصصی «ادبیات داستانی» و «شعر» است. حلقه « ادبیات داستانی» در سال ۱۳۸۲، حلقه «شعر» در سال ۱۳۹۰ تاسیس شده و شروع به فعالیت نموده اند.

اهداف و برنامه‌های کلی

• بستر سازی برای شکل‌گیری جریان ادبی معطوف به معرفت و حکمت اسلامی، و ترغیب نویسندگان ادبیات به خلق آثار شایسته با درون‌مایه‌های فکری دینی،
• مواجهه‌ی علمی و نقادانه با جریان‌ها و مکاتب رقیب و معارض در حوزه‌ی ادبیات،
• مطالعه‌ی تطبیقی مکاتب و نظریه‌های ادبی غربی و اسلامی،
• تبیین مبانی نظری ادبیات دینی و نظریه‌پردازی و نوآوری در این حوزه و زمینه‌سازی برای شکل‌گیری جبهه‌ی خودباور و برخاسته از مبانی اسلامی در عرصه‌ی نقد ادبی.

اعضای گروه ادبیات اندیشه

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمدرضا سنگری بر عهده دارد. احمد شاکری، احمدرضا معتمدی و حامد رشاد اعضای این گروه علمی هستند.

تاریخ و تمدن

اهداف و برنامه‌های کلی

• مطالعۀ توصیفی، تحلیلی و تطبیقی تاریخ تمدن ایران و اسلام، سیرۀ پیشوایان دینی و زندگی و آثار برجستگان علمی، فکری و اجتماعی جهان اسلام؛ و همچنین ارایۀ نتایج مطالعات به منظور افزایش و گسترش آگاهی و علایق اقشار فرهیخته و حفظ و تحکیم هویت ملی ـ دینی نسل جوان
• نظریه‌پردازی در قلمرو تاریخ و علوم مرتبط با آن براساس مبانی و قواعد اندیشۀ دینی و با بهره‌گیری از منابع اسلامی
• نقد و ارزیابی علمی ـ فکری آراء و آثار ارایه شده و همچنین پاسخگویی به شبهات مطرح در قلمرو علمی گروه
• آسیب‌شناسی فرهنگ و تمدن اسلامی و ارایه نظرات و راه‌کارهای عملی برای تصحیح و احیای فرهنگ و تمدن، هنر و علوم اسلامی و همچنین همکاری علمی با دستگاه‌ها و مراکز در این زمینه

اعضای گروه تاریخ و تمدن

در حال حاضر مدیریت این گروه را حسین احمدی بر عهده دارد و غلامحسن محرمی تنها عضو این گروه علمی می‌باشد.

غرب‌شناسی

اهداف و برنامه‌های کلی

• شناخت، ارزیابی و شناساندن زوایای مختلف اندیشه، راهبردها و سیاست‌ها و نیز آثار و مظاهر جامعه غربی
• شناسایی راه‌های تعامل و مفاهمه فرهنگی و اندیشه‌ای بین جهان اسلام و غرب و ساخت‌شکنی و اصطیاد عناصر انسانی و عقلانی دستاوردهای علمی آن
• شناسایی زمینه‌ها و اقتضایات مختلف تبادل فرهنگی و علمی
• مطالعه روش‌ها و سازوکارهای سلطه فکری و فرهنگی غرب در جهت ایجاد مصونیت فکری در جامعه اسلامی
• شناسایی علم و فناوری غربی و نحوه تعامل با آن.

اعضای گروه غرب‌شناسی

در حال حاضر مدیریت این گروه را مرتضی روحانی بر عهده دارد.

مطالعات انقلاب اسلامی

اهداف و برنامه‌های کلی

• ـ تبیین مبانی نظری، علل و پیشینه‌های تاریخی و اجتماعی و فرآیند تحقق انقلاب اسلامی.
• ـ تحلیل و تبیین وقایع، مسائل و دستاوردهای انقلاب اسلامی.
• ـ نقادی مطالعات انقلاب اسلامی و ارزیابی عملکرد متولیان امور.
• ـ بررسی موانع، آفات و ارائه راهبردهای مناسب در جهت تحکیم، تداوم و تکامل انقلاب و نظام اسلامی.

اعضای گروه مطالعات انقلاب اسلامی

در حال حاضر مدیریت این گروه را محمود مهام بر عهده دارد و محسن ردادی تنها عضو این گروه علمی می‌باشد.

پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی

دانشنامه امام علی

دانشنامه امام علی به‌عنوان گام اول این پروژه از ابتدای سال ۱۳۷۹ تا اواخر سال ۱۳۸۱ در کمتر از بیست ماه طراحی، نگارش و به طبع رسید. این دانشنامه در زمینه شخصیت، سیره و اندیشه‌های علی‌بن ابیطالب، و پدیده‌های معاصر و پس از آن که دارای پیوند با شخصیت و مکتب است در شش هزار صفحه و دوازده جلد سامان یافته و شامل یکصد و سی مدخل اصلی، و حدود سه‌هزار مدخل فرعی بوده که با همکاری بیش از دویست تن از دانشوران و استادان حوزه و دانشگاه تألیف شده‌است. این اثر ضمن دریافت نشان برتر علمی از اکثر جشنواره شده‌است.

دانشنامه قرآن‌شناسی

دانشنامه قرآن‌شناسی، با ساختار موضوعی و تحت سرپرستی علی اکبر رشاد، مشتمل بر متجاوز از هشتصد مدخل کلان در مورد قرآن است. طراحی و تحقیق مرحله نخستین دانشنامه از ابتدای تابستان سال ۱۳۸۱ شمسی و سفارش و تدوین مقالات آن از سال ۱۳۸۲ شمسی آغاز شده‌است. مجلدات ۱ و ۲ (قرآن شناخت) از بخش اول این دانشنامه در حال آماده‌سازی نهایی است.

دانشنامه فاطمی

دانشنامه‌ای است ساختار موضوعی و مشتمل بر یک‌صد و هفده مدخل اصلی در دو محور: ۱. تبیین زندگانی، سیره و تعالیم فاطمه زهرا ۲. تحلیل مباحث مربوط به زن، خانواده و موضوعات اساسی معطوف به این دو مقوله با استناد به منابع اندیشهٔ دینجه به آرای جدید و نظرها و نیازهای معاصر. این دانشنامه در شش جلد به چاپ رسیده‌است.

دانشنامه نبوی

دانشنامه نبوی، گسترده نگاشته‌ای است که با نگرش نظام مند، مباحث مربوط به نظام‌های مطلوب فقهی –حقوقی، اخلاقی و رفتاری در حوزه‌های مختلف را با بهره‌گیری از سیره و سنت نبوی مورد مطالعه قرار می‌دهد. این دانشنامه که مقدمات آن از سال ۱۳۸۶ آغاز شد قصد دارد، با رویکردی راهبردی، افزون بر استفاده از یافته‌های علمی موجود، افق‌های نوین حوزه‌های دانش را بگشاید.

قطب علمی فلسفه دین اسلامی

با توجه به فعالیت‌های گسترده در رشته فلسفه دین و عنایت خاص به توسعه و تأسیس فلسفه دین اسلامی، پژوهشگاه به تأسیس قطب علمی فلسفه دین همت گماشت و مجوز آن از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صادر شد.

قطب علمی فلسفه‌ی دین اسلامی، بر اساس اهداف مصوب در پژوهشگاه و مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۱ تأسیس شده است. به موجب درخواست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از وزارت محترم علوم برای تاسیس «قطب علمی فلسفه دین» در گروه علوم انسانی، شورای قطب های علمی کشور در تاریخ 1391/04/20 طی نامه شماره ۸۶۱۸۶/۳ موافقت اصولی یک ساله خود را جهت تشکیل این قطب علمی اعلام نمود. و پس از آن قطب علمی فلسفه دین با تمدید این مجوز از سوی وزارت علوم به فعالیت خود ادامه داده است. مجوز فعالیت قطب در سال 97 مجددا برای دوره ای 5 ساله تمدید شده است.

فلسفه‌‌ دین به عنوان موضوع اصلی فعالیتهای قطب به حوزه‌ای از فعالیت‌های علمی اطلاق می‌شود که به تحلیل عقلانی درباره‌ی دین و آموزه‌های بنیادین دین می پردازد، و به عبارت دیگر: فلسفه‌ی دین دانشی است که بارویکرد فلسفی و فرانگر «درباره‌ی دین» و «در دین» مطالعه می‌کند. با توجه به بافتار و ساختار فرهنگی و فلسفی خاص غرب ‌این حوزه تحت تأثیر افکار غیر دینی یا ضددینی قرارگرفته و بیش از سایر حوزه‌های فلسفی و دین‌پژوهانه دستاویز نقد ادیان و رفتار جوامع دینی قرار گرفته است.

با عنایت به تأثیر افکار غیر دینی یا ضد دینی در این حوزه، اهداف قطب علمی فلسفه دین در دو حوزه اهداف راهبردی و کاربردی به شرح زیر تعریف شده است:

اهداف راهبردی

• نقد مکاتب و آراء معارض در قلمرو فلسفه دین .
• تأسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی .
• بسط مرزهای معرفت در حوزه فلسفه دین و ورود به نقاط کشف ناشده در‌این قلمرو معرفتی.
• احراز مرجعیت علمی در زمینه فلسفه دین، در مقیاس ملی و فرامرزی.
• ایجاد جبهه فکری و نخبگانی جهانی فیلسوفان دین همسو .

اهداف کاربردی

• پشتیبانی نظری از مبانی نظام اسلامی و کاربردی کردن مسائل فلسفه دین اسلامی از ‌این رهگذر.
• توسعه تحقیقات در عرصه کارکردها و کاربرد دین در عرصه های فرهنگ، مدیریت، حقوق، اقتصاد، سیاست، اجتماع، محیط زیست، اخلاق، تعلیم و تربیت و خانواده
• تبیین تأثیر دین در پارادایم‌های علوم طبیعی و انسانی .
• تبیین نسبت و مناسبات دین با مقولات حیات انسان معاصر از جمله: هنر، رسانه، ارتباطات، فناوری، و …
• تغذیه و جهت دهی فعالیت های علمی حوزه ها و دانشگاه‌ها در دو ساحت آموزش و پژوهش فلسفه دین .
• پاسخ به سوالات و شبهات مطرح در زمینه مبانی و مسائل فلسفه دین اسلامی.
• پیشگیری از گسترش خرافه‌گرایی در جامعه
  

قطب علمی فلسفه دین در راستای تولید و تدوین فلسفه‌ی دین اسلامی و مواجهه با جریانهای ضددینی و پاسخ‌گویی به معضلات فکری جامعه در زمینه‌ی فلسفه‌ی دین با تأکید بر استفاده از ظرفیت علمی کشور و همکاری مراکز آموزشی و پژوهشی به خصوص حوزه‌های علمیه و با مشورت و مشارکت نخبگان علمی برنامه‌های خود را ساماندهی و اجرا می‌نماید.

بر اساس ارزیابی وزارت علوم تحقیقات و فناوری در سال ۹۳ قطب علمی فلسفه دین به عنوان تنها قطب برتر علمی کشور معرفی و از آن تقدیر به عمل آمده است. تاکنون بیش از دهها عنوان کتاب،نشست و همایش علمی و کرسی‌های ترویجی توسط قطب علمی فلسفه دین برگزار و به مجامع علمی کشور ارائه شده است.

اعضای هسته اصلی

علی‌اکبر رشاد، عبدالحسین خسروپناه، ابوالفضل ساجدی، حمیدرضا شاکرین، علیرضا قائمی‌نیا، محمدحسن قدردان قراملکی و محمد محمدرضایی.

هم اکنون علیرضا قائمی نیا به عنوان مدیر و دکتر حمیدرضا امیرچقماقی نیز به عنوان دیبر قطب فلسفه دین اسلامی فعالیت دارند.

پژوهش‌های کلیدی

اهمّ این پژوهش‌ها عبارتست از:

1. توسعه منطق فهم دین و متدلوژی‌های پنج‌گانه، محقق محوری: علی‌اکبر رشاد، گروه منطق فهم دین.
2. فلسفه فلسفه اسلامی، محقق: عبدالحسین خسروپناه، گروه فلسفه.
3. ساماندهی و توسعه مطالعه فلسفه فقه، ابوالقاسم علیدوست، گروه فقه و حقوق.

مجلات علمی

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مؤسسات علمی وابسته در حال حاضر هفت مجله با عنوان‌های: «قبسات» (از تاریخ ۱۳۷۹/۰۳/۰۱ تا تاریخ ۱۳۸۶/۰۲/۳۱ دارای رتبه علمی-ترویجی و از تاریخ ۱۳۸۶/۰۳/۰۱ دارای رتبه علمی-پژوهشی است.)، «اقتصاد اسلامی» (علمی پژوهشی و ISC)، «حقوق اسلامی» (علمی ـ پژوهشی)، «ذهن»، «کتاب نقد»، «زمانه» و «حاشیه» را تهیه و منتشر می‌کنند. سه مجله نخست دارای درجه علمی – پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مجله چهارم دارای درجه علمی- پژوهشی از حوزه علمیه می‌باشند.

موسسات وابسته

کانون اندیشه جوان

کانون اندیشه جوان موسسه‌ای فرهنگی هنری وابسته به پژوهشگاه است که مأموریت تبیین، تبلیغ و ترویج گفتمان انقلاب اسلامی را برای جوانان ۱۶ تا ۲۸ سال برعهده دارد. ضرورت پرداخت علمی ـ کاربردی به مباحث فکری و بایستگی تبیین زیرساختهای اندیشه دینی و نظامات اجتماعی اسلام برای آینده‌سازان کشور، و نیز لزوم آسیب‌شناسی در حوزه فرهنگ و باورداشت‌های دینی و پاسخگویی به شبهات مطرح به منظور صیانت از هویت فرهنگی و سلامت عقیدتی نسل جوان، از دلایل تأسیس کانون در سال ۱۳۷۷ بوده‌است.

مرکز پژوهش‌های جوان

پژوهش کار‌آمد برای نسل جوان در گرو شناخت واقعیت‌ها و اقتضایات فکری، ادبی و هنری این طبقه از یک سو و معارف عمیق دین مبین اسلام به عنوان متقن‌ترین آموزه‌های وحیانی و اساسی ترین مؤلفه فرهنگ ایرانی از سوی دیگر است. از این‌رو آگاهی دقیق و عمیق از معارف اسلامی و تولید متناسب با نیازهای فکری و فرهنگی مخاطبان جوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. توجه به این حقیقت راهبردی، زمینه شکل‌گیری مرکز پژوهش‌های جوان شده که با اهدافی چون تعمیق و ارتقای معرفت دینی، نخبه‌پروری، ارایه نظام ‌واره فکری و معرفی الگو‌های رفتاری برای نسل نو و با رهگیری اصول وسیاست های زیر، فعالیت خود را آغاز کند:

۱. التزام نظری و عملی به تدابیر و دغدغه‌های فرهنگی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) با تأکید بر جوانان؛

۲. تثبیت و تقویت جایگاه مولدی مرکز در گفتمان انقلاب اسلامی؛

۳. توجه به الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت متناسب با اهداف، ظرفیت و توان‌مندی مرکز؛

۴. توجه به اقتضایات و نیازهای فکری و فرهنگی روزآمد مخاطب جوان؛

۵. نیازسنجی فکری و فرهنگی مخاطب جوان در موضوعات مختلف؛

۶. خلاقیت محوری و اعمال اصل نوآوری و ابتکار در قالب و محتوا؛

۷. شبهه‌شناسی و مواجهه نقادانه با اندیشه ها، مکاتب و جریان‌های معارض؛

۸. اولویت‌دهی به تولید آثار فکری به اقتضاء شرایط ، بحران‌ها و پیشامدهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی روز؛

۹. جذب حداکثری مخاطب ضمن پایبندی بر اصول؛

۱۰. پرهیز از پرداختن به موضوعات و مطالب حساسیت‌زا و تفرقه برانگیز؛

۱۱. گرایش به قالب های نوشتاری نو، متنوع، مجموعه‌ای جوان‌پسند؛

۱۲. توجه ویژه در تولید آثار مکتوب به مسایل دختران و بانوان جوان؛

۱۳. تأکید بر پاسخگویی بهنگام به دغدغه‌ها و شبهات؛

۱۴. نخبه پروری و پرورش نویسندگان توانمند در حوزه جوان؛

گروه‌های علمی

گروه اخلاق، تربیت و روانشناسی

گروه ادب و هنر

گروه سنت‌های حوزوی و آداب طلبگی

گروه بینش و اندیشه

گروه نظام‌ها و مطالعات انقلاب اسلامی

مرکز مطالعات و فعالیت‌های فضای مجازی

با توجه به خطورت مسائل فضای مجازی و ضرورت ورود موثر پژوهشگاه در این عرصه نظری و راهبردی مهم مرکز مطالعات فضای مجازی شهریور ماه ۹۶ با هدف اهتمام مضاعف برای پیگیری دغدغه ها و رهنمودهای رهبر فرهیخته‌ انقلاب اسلامی(دام ظله الوارف) درزمینه ی مواهب و مخاطرات فضای مجازی، توسعه همکاری ها و تامین منابع مطمئن برای اجرای برنامه ها و فعالیت های مرکز، تاسیس و راه اندازی گردید.

اهداف و برنامه‌های کلی

• تهیه ی راهبردها، رویکردها و اولویت‌های‌ فعالیتی مرکز، براساس اهداف، اصول راهبردی، و چشم‌انداز پژوهشگاه و تدابیر راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی(دام ظله)، و ارائه به مراجع تصمیم گیر برای تصویب.
• تدبیر و تلاش پیوسته برای روزآمدسازی راهبردها، رویکردها و اولویت‌ها، تهیه ی طرح های مناسب در جهت تحقق اهداف و وظائف مرکز و توسعه و ارتقای فعالیت های آن.
• اداره امور جاری مرکز و نظارت بر عملکرد واحدها و نیروی انسانی همکار آن.
• به کارگیری ظرفیت های پژوهشکده‌ها و مؤسسات تابعه برای تحقق اهداف و وظائف مرکز، همچنین مدیریت حضور مؤثر واحدها و همکاران علمی پژوهشگاه در فضای مجازی.
• برقراری ارتباط فعال با دستگاهها و مؤسسات ذی دخل، در جهت هم افزایی و توسعه ی همکاری ها، افزایش اثربخشی فعالیت ها، بهره برداری از ظرفیت های ملی و تامین منابع لازم برای اجرای برنامه ها و طرح های مصوب مرکز.
• تهیه و ارائه ی برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت و سالانه ی مرکز بر اساس اهداف و وظائف آن، و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها پس از تصویب‌ در مراجع ذی‌صلاح.
• شناسایی و معرفی افراد واجد صلاحیت های لازم برای تصدی اجرای برنامه‌های مرکز، ونظارت بر حسن جریان وظائف همکاران علمی و اجرایی.
• دبیری شورای عالی مرکز و هدایت جلسات شوراهای تخصصی و کارشناسی، و ارجاع تصمیمات اتخاذشده به مراجع ذی‌صلاح برای تصویب برحسب مورد.
• پیگیری سایر امور ارجاعی از سوی ریاست پژوهشگاه و شوراهای مرجع.
• تهیه و ارائه ی گزارش متناوب و سالانه ی پیشرفت برنامه‌ها و طرح‌های مصوب و نتایج حاصل از فعالیت‌های مرکز.

در حال حاضر ریاست این مرکز را مهدی جهان‌پرور بر عهده دارد.

مرکز رشد علوم انسانی اسلامی

با توجه به اهداف و رسالت علمی ـ فکری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و ظرفیت های درخور توجه واحدها و آحاد پژوهشگاهی برای ایفای نقش کارساز و گرهگشا در پیشبرد امور نظام مقدس جمهوری اسلامی و وظائف دستگاهها و نهادهای مختلف کشور، مرکز رشد علوم انسانی اسلامی آبان ماه سال ۱۳۹۶ تاسیس شد.

ماموریت های اساسی

• تهیه ی طرح تاسیس، تنظیم شرح وظائف، سازمان نما، دستورالعمل ها و برنامه ی فعالیت مرکز و ارائه جهت تصویب و ابلاغ.
• شناسایی و پیشنهاد افراد صاحب صلاحیت های لازم برای عضویت در ارکان سازمانی مرکز جهت تایید و انتصاب.
• پیگیری فرایند درون سازمانی و تشریفات قانونی تاسیس مرکز، با توجه به مفاد اساسنامه و مقتضیات اسناد فرادستی پژوهشگاه و مقررات و قوانین جاری کشور.
• راه اندازی و تمشیت امور مرکز و مدیریت برنامه ها و فعالیت های مرکز.
• اتخاذ تدابیر لازم در راستای خوداتکایی مرکز نسبت به نیازمندیها و هزینه های جاری آن.

در حال حاضر ریاست این مرکز را محمود حکمت‌نیا بر عهده دارد.

مرکز پیشرفت و تمدن

اهداف و برنامه‌های کلی

• مطالعه و تدبیر پیوسته برای روزآمدسازی راهبردها و اولویت‌های فعالیت مرکز، و ارائه راهکارهای مناسب برای توسعه و ارتقای کیفی واحدهای علمی آن، براساس اهداف، اصول راهبردی و چشم‌انداز پژوهشگاه، اهداف مصوب مرکز و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی(دام ظله) و برنامه‌ریزی در جهت حسن تحقق آنها پس از تصویب در مراجع ذی‌صلاح؛
• تهیه و تدوین برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت مرکز و تنظیم تغییرات بینادوره‌ای برنامه‌ها و واحدهای آن، و تصویب‌خواهی از مراجع ذی‌ربط و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها؛
• برنامه‌ریزی و اتخاذ تدابیر لازم برای بهره‌برداری از استطاعت علمی پژوهشکده‌ها و مؤسسات وابسته به پژوهشگاه در جهت اجرای برنامه‌های مرکز؛
• شناسایی و معرفی افراد صاحب صلاحیت برای تصدی مدیریت واحدهای علمی، و پیشنهاد عزل و نصب دبیران، و اتخاذ تدابیر مناسب جهت جذب نیروی انسانی متخصص و متعهد برای اجرای برنامه‌های علمی مرکز؛
• حضور منظم در شوراهای علمی مرکز، تشکیل جلسات شورای مرکز و پی‌گیری مصوبات آن و ارجاع مسائل مطرح شده به مراجع ذی‌صلاح جهت تصمیم‌گیری لازم و نظارت بر حسن اجرای تصمیمات متخذه؛
• بررسی و تأیید نهایی گزارش پیشرفت برنامه‌ها و طرح‌های مرکز، و نیز نظارت بر حسن اجرای وظایف دبیران و کارکنان و تأیید کارکردسنجی آنها و ارجاع به مراجع ذی‌ربط؛
• نظارت بر حسن اجرای ابلاغیه‌ها، مصوبات شوراهای مرجع پژوهشگاه و موارد ارجاعی از سوی ریاست پژوهشکده و گزارش پیشرفت آن‌ها به ریاست و دیگر مصادر مربوطه؛
• همکاری با دیگر حوزه‌های سازمانی پژوهشگاه در راستای تحقق اهداف، وظایف و برنامه‌های مصوب؛
• وارسی و تأیید نهایی مدارک و پرونده جذب اعضای علمی مرکز (برای درخواست موافقت اصولی و قطعی و تبدیل وضعیت)، ترفیع پایه و ارتقای مرتبه اعضای هیأت علمی آن و ارجاع به مراجع ذی‌ربط؛
• تهیه و تنظیم برنامه و بودجه سالیانه مرکز بر اساس اهداف و برنامه‌های بلندمدت و ارائه به ریاست پژوهشکده جهت تصویب آنها در مراجع مربوطه؛
• نقادی متناوب وضعیت واحدهای مرکز و تهیه گزارش دوره‌ای پیشرفت برنامه‌ها و نتایج فعالیت‌های مرکز و ارائه به ریاست پژوهشکده.
• تهیه و تنظیم مقررات اعم از نظام‌نامه‌ها، آیین‌نامه‌ها، دستورنامه‌های لازم در زمینه امور پژوهشی و ارائه به ریاست پژوهشکده جهت تصویب در مراجع مربوطه؛
• ارزیابی روند کمی و کیفی طرح‌ها، آسیب‌شناسی و ارائه راهکارهای مناسب برای اصلاح و ارتقاء؛
• تجمیع و تحلیل آمار و اطلاعات پژوهشی در حوزه وظایف مرکز به منظور استفاده در برنامه‌ریزی‌ها.

مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر (فام)

موسسه‌ای است وابسته به پژوهشگاه که با هدف نشر آثار برگزیده مؤلفان و مترجمان حوزه‌های مرتبط با فعالیت پژوهشگاه تأسیس شده‌است. چاپ و نشر ده‌ها کتاب، رساله، جزوه تحقیقی و پژوهشی و انتشار ماهنامه زمانه، از جمله فعالیت‌های این مؤسسه به‌شمار می‌آید.

سازمان انتشارات پژوهشگاه

از دیگر موسسات تابعه پژوهشگاه است که در راستای اهداف کلان پژوهشگاه به فعالیت‌های انتشاراتی می‌پردازد. «سازمان» متصدی آماده‌سازی، چاپ و توزیع آثار پژوهشگاه و موسسات وابسته می‌باشد.

منابع

• پاتوق کتاب
• دانشگاه فردوسی مشهد

پیوند به بیرون

• وبگاه پژوهشگاه
• دربارهٔ پژوهشگاه
• وبگاه پژوهشکدهٔ دانشنامه‌نگاری
• وبگاه کانون اندیشهٔ جوان
• وبگاه شخصی علی‌اکبر رشاد
• وبگاه مجلات پژوهشگاه
• قطب علمی فلسفهٔ دین