استیلای روسیه بر قفقاز

استیلای روسیه بر قفقاز (انگلیسی: Russian conquest of the Caucasus) مجموعه‌ای از اقدامات امپراتوری روسیه در قرن‌های هجدهم و نوزدهم میلادی برای گسترش قلمروی خود بر سرزمین‌های مابین دریای سیاه و دریای خزر است که شامل کشورهای امروزیِ گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، و بخش‌هایی از ایران و ترکیه، و نیز منطقهٔ قفقاز شمالی در خاک روسیه می‌باشد. بخش اصلی اقدامات نظامی امپراتوری روسیه در فاصلهٔ سال‌های ۱۸۰۰ تا ۱۸۶۴ میلادی رخ داد که علاوه بر جنگ با ایران قاجاری و امپراتوری عثمانی، شامل نبردهای متعددی با حاکمان مستقل و نیمه‌مستقل محلی نیز بود.

استیلای روسیه بر قفقاز
بخشی از توسعهٔ سرزمینی روسیه
Battle Between Persians and Russians - State Hermitage Museum.jpg
January Suchodolski - Akhaltsikhe siege.jpg

سمت راست: صحنه‌ای از نبرد سلطان‌آباد. سمت چپ: صحنه‌ای از نبرد آخِسْقه
تاریخدسامبر ۱۸۰۰ – ژوئن ۱۸۶۴
موقعیت
نتایج
  • ضمیمه شدن قفقاز به خاک روسیه
  • سرکوب شورش‌های محلی
تغییرات
قلمرو
  • مناطق داغستان، شرق گرجستان و خان‌نشین‌های قفقاز براساس عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از پادشاهی ایران جدا شد
  • مناطق غرب گرجستان و جنوب غربی قفقاز براساس عهدنامه‌های بخارست و ادرْنه از امپراتوری عثمانی جدا شد
  • طرف‌های درگیر

    امپراتوری روسیه امپراتوری روسیه

    پشتیبانی توسط:
    امپراتوری فرانسه (۱۰–۱۸۰۷)


    پادشاهی کارتیل-کاخت (۰۱–۱۸۰۰)

    ایران قاجاری (۱۳–۱۸۰۴؛ ۲۸–۱۸۲۶)

    پشتیبانی توسط:
    امپراتوری فرانسه (۱۸۰۷)
    امپراتوری بریتانیا امپراتوری بریتانیا (۱۳–۱۸۰۹؛ ۲۸–۱۸۲۶)

    امپراتوری عثمانی امپراتوری عثمانی (۱۲–۱۸۰۶؛ ۲۹–۱۸۲۸؛ ۵۶–۱۸۵۴)

    پشتیبانی توسط:
    امپراتوری بریتانیا امپراتوری بریتانیا (۵۶–۱۸۵۴)

    امامت قفقاز (۵۹–۱۸۲۸)
    چرکسیه (۶۴–۱۸۰۰)
    کاباردیه (۲۵–۱۸۰۰)


    سوانتی (۵۷–۱۸۵۴)
    آبخاز (۵۶–۱۸۵۵)
    فرماندهان و رهبران

    امپراتوری روسیه پاول یکم (۰۱–۱۸۰۰)
    امپراتوری روسیه الکساندر یکم (۲۵–۱۸۰۱)
    امپراتوری روسیه نیکلای یکم (۵۵–۱۸۲۵)
    امپراتوری روسیه الکساندر دوم (۶۴–۱۸۵۵)


    گیورگی دوازدهم (۱۸۰۰)
    دیوید دوازدهم (۰۱–۱۸۰۰)

    فتحعلی‌شاه (۱۳–۱۸۰۴؛ ۲۸–۱۸۲۶)

    امپراتوری عثمانی سلیم سوم (۰۷–۱۸۰۰)
    امپراتوری عثمانی مصطفی چهارم (۰۸–۱۸۰۷)
    امپراتوری عثمانی محمود دوم
    (۱۲–۱۸۰۸؛ ۲۹–۱۸۲۸)
    امپراتوری عثمانی عبدالمجید یکم (۵۵–۱۸۵۳)

    غازی ملا  (۳۲–۱۸۲۹)
    حمزه بیگ  (۳۴–۱۸۳۲)
    شیخ شاملتسلیم شده (۵۹–۱۸۳۴)
    قز بیگ شارالوقا (کبج) (۴۰–۱۸۳۷)
    صفر بیگ ظن‌زاده (۵۶–۱۸۵۴)


    کنستانتین دادشکلیانی (۵۷–۱۸۵۴)
    حمید بیگ شرواشیدزه (۵۶–۱۸۵۵)
    واحدهای درگیر

    ارتش امپراتوری روسیه

    قشون ایران

    ارتش عثمانی ن/م

    جستارهای وابستهویرایش

    منابعویرایش

    مطالعه بیشترویرایش

    • Atkin, Muriel (1980). Russia and Iran, 1780–1828. Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 978-0816609246.
    • Baddeley, John F. (1908). The Russian Conquest of the Caucasus. London: Longmans, Green and Co.