بانه

برای روستایی با همین نام بانه (شازند) را ببینید.

بانه شهری در استان کردستان و از شهرهای مرزی بین ایران و عراق است. شهر بانه مرکز شهرستان بانه در ۲۰ کیلومتری نوار مرزی ایران با اقلیم کردستان عراق و ۶۰ کیلومتری جنوب غربی سقز و ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی سردشت قرار گرفته‌است.

بانه
کشور	ایران
استان	کردستان
شهرستان	بانه
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	به‌ڕۆژه (رو به آفتاب) بانە مەڕ
سال شهرشدن	۱۳۰۸ شمسی
مردم
جمعیت	۱۱۰,۲۱۸(۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۵۸۴٫۵ کیلومتر مربع
ارتفاع	۱۵۵۴ متر
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه	۶۵۰
روزهای یخبندان سالانه	۷۱
اطلاعات شهری
شهردار	سروه قادرخانزاد
ره‌آورد	شال و گیوه محلی پوشاک محلی کیف و کفش لبنیات محلی لوازم خانگی و کالای خارجی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۷–۳۴۲
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۶۱ د، ه
کد آماری	۱۴۵۴
بانه روی نقشه ایران ۳۵٫۹۸۹۴°شمالی ۴۵٫۸۹۵۳°شرقی / 35.9894; 45.8953

بانه با شهرستان‌های مریوان، سردشت، سقز و اقلیم کردستان هم‌مرز و دارای ارتباط جاده‌ای می‌باشد؛ این شهر دارای جنگل‌های طبیعی و بزرگ بلوط می‌باشد. شهر بانه و برخی از آبادی‌های اطراف آن در دوران جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراقی در روز ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۳، ساعت ۱۰:۰۵ صبح روز سه‌شنبه، بمباران هوایی شد. پارکی به نام همین روز (۱۵ خرداد) در این شهر وجود دارد.

در شهر بانه، زبان کردی سورانی به‌عنوان زبان گفتاری و زبان فارسی به‌عنوان زبان آموزش و مکاتبات رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نام

نام بانه را از واژهٔ کردی (مثال نردبان یا نردبام)، به معنی «بام» و بلندی و متأثر از ارتفاعات و نحوهٔ استقرار و موقعیت شهر بانه می‌دانند. ارتفاع ۱۵۵۴ متری شهر از سطح دریا و چشم‌انداز بلندی‌های پیرامون آن موجب شده‌است که مردم (در محلهٔ بانه کۆن) برای رسیدن به شهر مسیر زیادی را به طرف سربالایی طی کنند. نام بانه را به معنی خانه (منظور اقامتگاه و آبادی و مسکن است) و اردو (منظور اردوگاه سربازان است) و پادگان (شهر دو قلعهٔ بزرگ داشته) نیز تفسیر کرده‌اند. در جنگ جهانی اول که سپاه عثمانی بانه را به مدت چند ماه تسخیر کرد، نام آنرا قشله (از کلمه ترکی قشلاق به معنی گرمسیر) گذاشت.

رویدادها

در ۱۳۲۳ خورشیدی شهر بانه توسط محمدرشید خان داروخانی یا مرّانی (از کردهای روستای داروخان و مرّان عراق) که بر ضد دولت مرکزی ایران دست به شورش زده بود، به آتش کشیده شد، ولی با حملهٔ نیروهای دولتی و فرار او به عراق بازسازی شهر آغاز شد و طی ۱۰ سال ادامه یافت.

شهر بانه و پارک شهر آن (پارکی شار)، در دوران جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراقی در روز ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۳ (روز راهپیمایی ۱۵ خرداد)، ساعت ۱۰:۰۵ بمباران هوایی شد که طی آن ۶۰۵ نفر شامل ۳۹۰ نفر پرسنل نظامی و ۲۱۵ نفر بومی جان باختند.

مردم

زبان

زبان مردم بانه کردی و گویش سورانی با لهجه سلیمانیه ای می‌باشد، همچنین شهرستان بانه تنها منطقه‌ی بابان‌نشین در کردستان ایران می‌باشد، به نحوی که تفاوت در لهجه مردم آن با شهرهای مُکریان و اردلان‌نشین کاملاً قابل لمس است و مطابق با لهجهٔ شهر سلیمانیه در عراق است که به افزودن پسوند «وانهٔ» به آخر کلماتشان معروفند. از شهرهای بانه و سلیمانیه به عنوان منطقه بابان یاد می‌شود، تمام منطقهٔ بابان تا سال ۱۲۲۴ هـ.ش و در زمان محمدشاه قاجار که سلیمانیه به خاک عثمانی ملحق گردید، همواره جزء ایران بوده‌اند.

دین و مذهب

مردم بانه مسلمان و اهل‌سنت و جماعت و پیرو مذهب امام شافعی هستند.

در بانه یک اقلیت یهودی وجود داشت که تعدادشان بالغ بر چهل خانوار می‌شد. آن‌ها بعد از اعلام استقلال اسرائیل در سال ۱۹۴۸م و تقسیم فلسطین، در سال ۱۳۲۷هـ. ش به فکر مهاجرت به فلسطین افتادند و در اواخر سال ۱۳۲۸ هـ.ش به کلی بانه را ترک نموده و به فلسطین مهاجرت کردند. هم‌زمان با مهاجرت یهودیان بانه، یهودیانِ سردشت، سقز، بوکان و مریوان و قسمتی از یهودیان پیرانشهر و سنندج و مهاباد نیز مهاجرت کردند. دو نظریه دربارهٔ سکونت یهودیان در غرب ایران وجود دارد: اولی بیان می‌دارد که سکونت یهودیان در بانه از سال ۱۳۶م در زمان شورش بارکوشباس بر ضد حکومت روم و پراکنده‌شدن یهودیان در اطراف جهان اتفاق افتاده و دومی این موضوع را به زمان تیگلات پلاسر پادشاه آشور ۷۴۱ تا ۷۴۹ق. م نسبت می‌دهد که بعد از فتح اورشلیم به دست پلاسر بالغ بر شصت هزار یهودی به بخش‌های غرب ایران، سرزمین ماد و جنوب دریای مازندران و دامنهٔ کوه‌های قفقاز تبعید شدند.

موقعیت جغرافیایی

بانه از شمال به شهرستان سردشت، از شرق به شهرستان سقز، از جنوب و غرب به سلیمانیه اقلیم کردستان و کشور عراق محدود می‌گردد. این شهرستان از نظر جغرافیایی در ۳۶ درجه و ۶۰ دقیقهٔ عرض شمالی همچنین در ۴۵ درجه و ۵۳ دقیقهٔ طول شرقی قرار گرفته و ۱۵۴۰ متر از سطح دریا فاصله دارد. بانه سومین شهر بزرگ استان کردستان است.

جاذبه‌های گردشگری

• روستای دول ارزن: این روستا در ۳۰ کیلومتری شهرستان بانه واقع است و با داشتن جنگل‌های انبوه و زیبا، یکی از زیباترین روستاهای شهرستان بانه می‌باشد.

• پارک دوکانان و پیر مراددر دامنهٔ کوه آربابا: پارک دوکانان دارای شهر بازی است که خانواده‌ها می‌توانند روزهای تعطیل را در کنار همدیگر، به شادی بگذرانند همچنین توسط شهرداری بانه در پارک دوکانان یک ایستگاه سلامت ایجاد شده‌است که ابزارهای ورزشی برای ورزش‌های همگانی را در آن نصب کرده‌اند و افراد می‌توانند در ساعات مختلف روز به تمرین و ورزش در آنجا بپردازند. پارک پیرمراد، که در دامنهٔ کوه جنیره (جنێره) قرار دارد قبلاً به عنوان زیارتگاه بیشتر مشهور بود تا پارک جنگلی اما امروزه به عنوان یک پارک در میان اهالی و جوانان شناخته شده‌است. این پارک یکی از مکان‌هایی است که شهرداری بودجهٔ خاصی را به آن اختصاص داده و عملیات عمرانی برای بهتر کردن نما و ظاهر این پارک هنوز هم ادامه دارد.

• دریاچه سد کیله

• دریاچهٔ سد سبدلو

• قرآن تاریخی شوی

• غار شْوِی (غاری شْوێ)این غار در ۱۲ کیلومتری بانه در نزدیکی روستائی به همین نام قرار دارد. بنا به گفته باستان‌شناسان دارای طول ۲۶۷ متر است و در انتهای آن دریاچهٔ کوچکی قرار دارد. طبق گفتهٔ سازمان گردشگری بازدید از این غار فقط با تجهیزات فنی میسر است اما در آینده برای بازدید عموم آماده خواهد شد.
• تفریح‌گاه سورین: این تفریح‌گاه در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر بانه قرار دارد و پوشش جنگلی و چشم‌انداز طبیعی آن در فصل بهار و حتی تابستان نیز بسیار جلب توجه می‌کند.

مراکز علمی

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد بانه https://web.archive.org/web/20161110221800/http://iaubaneh.ac.ir/
• دانشگاه علمی کاربردی بانه https://web.archive.org/web/20191024201738/http://b-uast.ir/
• دانشگاه پیام نور مرکز بانه https://web.archive.org/web/20161120005656/http://www.banehpnu.ac.ir/

فهرست هتل‌های بانه

ردیف	نام	درجه	آدرس
۱	هتل بین‌المللی هاله	۵ ستاره	میدان فرمانداری
۲	هتل VIP داوینکو	۳ ستاره ممتاز	بلوار دانشگاه (بلوار سقز)
۳	هتل آریان	۳ ستاره	میدان شورا
۴	هتل شار	۳ ستاره	بلوار حبشی
۵	هتل زانا	۳ ستاره	بلور سقز
۶	هتل سامان	۲ ستاره	بلوار سردشت
۷	هتل ستاره طلایی	۲ ستاره	نزدیک به میدان ۱۵ خرداد

پلاک خودرو

کدهای استان کردستان برای شماره‌گذاری خودرو ۵۱ و ۶۱ است که کد ۵۱ برای شهرستان سنندج و کد ۶۱ برای شهرستان‌های آن می‌باشد. پلاک خودروهای بانه (ایران ۶۱-د) و (ایران ۶۱-ه) است.

شهرهای خواهر

مقالهٔ اصلی: فهرست شهرهای دارای خواهرخوانده در ایران

پرچم	نام کشور	شهر خواهرخوانده
	ایران	آستارا

پیوند به بیرون

• پایگاه اینترنتی فرمانداری شهرستان بانه بایگانی‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
• پایگاه اینترنتی رسمی شهرداری بانه