داریوش آشوری

متفکر، نویسنده، مقاله‌نویس، مترجم و منتقد ادبی ایرانی

داریوش آشوری (زادهٔ ۱۱ مرداد ۱۳۱۷ در تهران) نویسنده، اندیشمند، زبان‌شناس و مترجم ایرانی است. عمدهٔ آثار او در زمینهٔ علوم سیاسی، علوم اجتماعی، سخن‌سنجی، فلسفه، و زبان‌شناسی است. داریوش آشوری سال‌هاست که با خانواده‌اش در فرانسه زندگی می‌کند.

داریوش آشوری
داریوش آشوری در کارگاه زبان فارسی، نیویورک، ۲۰۱۳
زادهٔ۱۱ مرداد ۱۳۱۷ ‏(۸۵ سال)
تهران
محل زندگیفرانسه
ملیتایرانی
محل تحصیلدانشگاه تهران (لیسانس اقتصاد)
پیشه
کارهای برجسته
وبگاه

زندگی سیاسی و فرهنگی ویرایش

آشوری دانش‌آموختهٔ دبیرستان‌های البرز و دارالفنون است و هم‌درسِ نوجوانیِ بهرام بیضایی و عبدالمجید ارفعی. در دوران نوجوانی با مطالعهٔ نشریات حزب توده به آن مکتب گرایش پیدا کرد، و پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مدتی عضو سازمان جوانان حزب توده بود. پس از چندی در سال ۱۳۳۶ به حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) پیوست. آشوری در سال ۱۳۳۷ از دارالفنون دانش‌آموخته و وارد دانشکدهٔ حقوق و علومِ سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران شد و لیسانس اقتصاد[۱] خود را در سال ۱۳۴۲ گرفت. در همان سال در دورهٔ دکترای اقتصاد در همان دانشکده پذیرفته شد ولی آن را نیمه‌کاره رها کرد. کار تألیف کتاب، ترجمه، و نوشتن مقالات را از همین دوران شروع کرد. در دوران دانشجویی عضوِ هیئت اجراییهٔ «جامعهٔ سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران» به رهبری خلیل ملکی نیز بوده‌است. نخستین کتاب او، به نام فرهنگ سیاسی، در روزگار دانشجویی از او منتشر شد که هنوز هم، با نام دانشنامهٔ سیاسی، در ایران در زمینهٔ علوم سیاسی کتاب مرجع است و تاکنون بیش از سی چاپ از آن منتشر شده‌است. در همان دوران آشوری در مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین به‌عنوانِ ویراستار در دائرةالمعارف فارسی و سپس در بخش انتشارات به کار مشغول بوده‌است.

فعالیت‌ها و تحقیقات ویرایش

آشوری از بنیان‌گذاران کانون نویسندگان ایران و عضو انتخاب‌شدهٔ نخستین هیئت دبیران آن بوده‌است (۱۳۴۸). در دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی، دانشکدهٔ علوم اجتماعی، دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در مؤسسهٔ شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد در بریتانیا، و دانشگاه زبان‌های خارجی توکیو تدریس کرده، و عضوِ هیئت مؤلفان لغت‌نامهٔ فارسی در مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا (وابسته به دانشگاه تهران)، عضو هیئت ویراستاران دانشنامهٔ ایرانیکا (دانشگاه کلمبیا در نیویورک) و از نویسندگان آن بوده‌است. همچنین سردبیری چند مجلهٔ ادبی و نیز نامهٔ علوم اجتماعی را در مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات اجتماعی (وابسته به دانشگاه تهران)، به عهده داشته‌است.

 
از راست: علی‌اشرف صادقی، سعید حمیدیان و داریوش آشوری، سمینار نگارش فارسی، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۱

دستاوردها و آثار ویرایش

آشوری روشنفکر است؛ به این معنی که جامعه خود را بیمار و گرفتار می‌بیند و در صدد تشخیص این بیماری است. اما بر خلاف بسیاری از روشنفکران دیگر، این بیماری را تنها سیاسی نمی‌داند و چاره ساده ای برای آن سراغ ندارد. . . .

حسین معصومی همدانی، بهار ۱۳۹۷[۲]

آشوری در قلمروی علوم اجتماعی و فلسفهٔ مدرن به توسعهٔ زبان فارسی از نظر دامنهٔ واژگان و بهبود سبک نگارش یاری فراوان کرده‌است. آشوری در آثار خود واژگان نوترکیبی چون گفتمان، همه‌پرسی، آرمان‌شهر، رهیافت، هرزه‌نگاری، درس‌گفتار و مانند آن را به‌کار برد که معادلی برای آن در زبان فارسی وجود نداشت. فرهنگ علوم انسانی او شامل صدها ترکیب و واژهٔ اشتقاقی تازه برای گسترش زبانِ فارسی در زمینهٔ علوم انسانی و فلسفه است. از میان آثار او می‌توان به بازاندیشی زبان فارسی، شعر و اندیشه، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، و فرهنگ علوم انسانی اشاره کرد. ما و مدرنیّت نام مجموعه مقاله‌هایی از اوست که در آن به تحلیل بحران فرهنگی جامعهٔ ایران در مواجهه با مدرنیّت می‌پردازد. وی نویسندهٔ عرفان و رندی در شعر حافظ است که تفسیری هرمنوتیکی از بنیادهای اندیشگی دیوان حافظ بر پایهٔ پژوهش متن‌شناسانهٔ تاریخی‌ست.

کتاب‌شناسی ویرایش

آثار تألیفی ویرایش

آثار ترجمه ویرایش

در گفتگو با دیگران ویرایش

آثار در دست تهیه ویرایش

نام مستعار ویرایش

به استناد کتاب نام‌های مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران به قلم عباس مافی داریوش آشوری با امضای «مهرداد رهسپار» هم به نویسندگی پرداخته‌است.[نیازمند منبع]

پانویس ویرایش

پیوند به بیرون ویرایش

منابع ویرایش

  • معصومی همدانی، حسین (بهار ۱۳۹۷). «داریوش آشوری: روشنفکر تک رو». نگاه نو (۱۱۷): ۱۳-۱۷.
  • گفتگوی رهایی با داریوش آشوری ۲۰ مرداد ۱۳۸۳، سایت آینده سازان
  • گفتگوی سیروس علی‌نژاد با داریوش آشوری، سایت بی‌بی‌سی
  • سایت آفتاب
  • گفتگوی فصلنامه تلاش شماره ۲۰ با داریوش آشوری (کامیابی فرهنگستان اول، دگرگون ساختن نگاه به زبان فارسی)
  • مافی، عباس. نامهای مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران. تهران:انتشارات دائره المعارف بزرگ اسلامی. ۱۳۹۶.