درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۱ مثنوی قالبی است که در آن هر بیت قافیه جداگانهای دارد که بین دومصراع همان بیت مشترک است. اما وزن تمام ابیات یک مثنوی مساوی است. مثنوی بیشتر درونمایهٔ حماسه یا داستانهای غنایی دارد. فردوسی، رودکی و نظامی از بزرگترین مثنویسرایان ادب فارسی هستند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۲ قصیده معمولاً بیش از پانزده بیت دارد و مصراع نخست با مصراعهای زوج همقافیه hست. درونمایه قصیده معمولاً مدح، ذم، سوگواری، بزم، وصف طبیعت و موعظه را شامل میشود. عنصری، فرخی سیستانی، منوچهری، انوری ابیوردی، خاقانی شروانی، ناصرخسرو و از برجستهترین قصیدهسرایان ادب فارسی به شمار میروند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۳ غزل در ساختار مانند قصیده است با این تفاوت که ابیات آن بین پنج تا چهارده بیت است. غزلها بیشتر حاوی درونمایه عشق و عرفان و غنا هستند. سعدی، خواجوی کرمانی و حافظ را میتوان بهعنوان غزلسرایان بزرگ ادبیات فارسی برشمرد.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۴ مسمط به نوعی از قصاید یا اشعاری اطلاق میشود که وزن یکسان داشته و از تلفیق و ترکیب بخشهایی کوچک موسوم به رشتهها یا لختها فراهم آمده باشند. قافیهٔ رشتهها متفاوت است و در هر رشته تمام مصراعها جز مصراع آخر همقافیه است. در مسمط، مصراع آخر هر رشته را بند میگویند. بندها همقافیه و حلقهٔ اتصال همهٔ رشتهها به یکدیگر است. منوچهری دامغانی ابداعکنندهٔ مسمط در شعر فارسی است.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۵ مستزاد قالب شعری کماستفاده در ادبیات فارسی که در حقیقت غزلی است که کلمه یا جمله موزون و هماهنگی به آخر تمامی مصرعها اضافه شدهاست. مسعود سعد سلمان نخستین مستزادسرا است. میرزاده عشقی و مهدی اخوان ثالث نیز این قالب را در اشعارشان به کار بردهاند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۶ ترجیع بند مجموعهای است از غزلهای چند بیتی که هموزن هستند و برای اتصال این غزلها به یکدیگر از یک بیت تکراری استفاده مینماید. بیت ترجیع با قافیهای ویژه و لفظ و معنی یکتا تکرار میگردد. سعدی و هاتف اصفهانی ترجیعبندهایی دارند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۷ ترجیع بند مجموعهای است از غزلهای چند بیتی که هموزن هستند و برای اتصال این غزلها به یکدیگر از یک بیت تکراری استفاده مینماید. بیت ترجیع با قافیهای ویژه و لفظ و معنی یکتا تکرار میگردد. سعدی و هاتف اصفهانی ترجیعبندهایی دارند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۸ قطعه شعری است حاوی داستان یا پند اخلاقی و نیز مدح و هجو که در آن ابیات هموزن و همقافیهاند. از دوبیت آغاز میشود. رودکی، انوری، ابن یمین و پروین اعتصامی مهمترین قطعهسرایان ادبیات فارسی هستند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۹ دو بیتی مانند رباعی است اما از آن قدیمیتر و کهنتر است. ریشه آن به دوران پیش از اسلام بازمیگردد. تفاوت رباعی و دوبیتی در وزن آنهاست و نیز اینکه دوبیتی برای بیان احساسات درونی شاعر بکار میرود. دوبیتیهای فارسی از دوبیتیهای محلی و فهلوی ریشه گرفتهاست. باباطاهر، صفیالدین اردبیلی، ماماعصمت تبریزی و فایز دشتی از بزرگترین دوبیتیسرایان ایران به شمار میروند.
درگاه:ادبیات فارسی/ردهها و موضوعات/قالبها/۱۰ رباعی از دو بیت تشکیل شده و مصراعهای یک و دو و چهارم با یکدیگر همقافیهاند. وزن تمام رباعیها یکسان است و برای بیان افکار و اندیشههای شاعر استفاده میشدهاست. این قالب کاملاً یارانی بوده و از زبان فارسی به سایر زبانها رسیدهاست. رودکی را مخترع این قالب میدانند. بجز او خیام و مولوی نیز از رباعیسرایان بنام هستند.