درگاه:قطارها/نوشتار برگزیده
ساختمان ایستگاه راه‌آهن بنایی مربوط به دوره پهلوی اول است که در جنوب میدان راه‌آهن در تهران جای گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۶۳۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کلنگ ساختمان ایستگاه راه آهن تهران در ۲۳ مهر ماه سال ۱۳۰۶، با حضور رضا شاه پهلوی در اراضی جنوبی تهران، که تمامی آن بیرون از دروازه گمرک به همین منظور در نظر گرفته شده بود، به زمین زده شد. وسعت ایستگاه راه آهن تهران بطور تقریبی ۱۷۴ هکتار می‌باشد که محدود است به خیابان‌های شوش – کشتارگاه (بهمن) بزرگراه بعثت و خیابان ری (شهید رجایی).
راه آهن سراسری ایران نام راه آهنی است که در زمان پادشاهی رضا شاه پهلوی از جنوب تا شمال ایران کشیده شد. این راه آهن بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) در ساحل خلیج فارس را به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) در ساحل دریای مازندران وصل می‌کرد. در طول اصلاحات ارضی محمد رضا شاه در سال ۱۹۶۳ به عنوان بخشی از «انقلاب سفید» راه آهن سراسری برای پیوند تهران به مشهد، تبریز و اصفهان ادامه داده شد.
روز چهارم اسفند ۱۳۰۵ شمسی لایحه تأسیس راه‌آهن سراسری ایران به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید. در ۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ اولین کلنگ ساختمان راه آهن سراسری در تهران محل فعلی ایستگاه تهران برزمین زده شد و از همان وقت رسماً ساختمان راه آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال توسط کشور آلمان آغاز شد؛ که بعده‌ها در زمان جنگ جهانی دوم توسط متفقین سلاح برای روسیه ارسال می‌کرد.
لوکوموتیو ماشینی کشنده یا وسیله نقلیه ریلی است که واگن‌ها یا قطار به آن متصل می‌شوند و نیروی محرکه برای آنها ایجاد می‌کند. واژه لوکوموتیو از واژهٔ لاتین لوکو به معنای از جایی به جای دیگر به‌علاوه واژه قرون وسطایی موتیووس به معنای ایجاد کردن حرکت ساخته شده‌است؛ بنابراین از ترکیب این دو واژه، واژه موتور لوکوموتیو به‌وجود آمده‌است. لوکوموتیوها نیروی حرکتی خود را به دو طریق عمده به دست می‌آورند. یا با سوخت فسیلی (دیزل) یا با جریان برق کار می‌کنند. لوکوموتیو خودش باری بر دوش ندارد و وظیفه آن کشیدن قطار بر روی ریل است.
راه‌آهن در افغانستان به طور رسمی از طریق پروژه‌های خط آهن شوروی و بریتانیا که در سال ۱۸۸۵ میلادی طرح‌ریزی شده بود، آغاز شد. به غیر از دو خط کوتاه-مرزی از سمت شمال، در حال حاضر خط راه‌آهن فعال در افغانستان امروز وجود ندارد. راه‌آهن‌هایی طرح‌ریزی شده بودند، و حداقل یکی از آنها نیز ساخته شده بود اما در حال حاضر از کار افتاده‌اند.
در دهه ۱۹۲۰، شاه امان‌الله سه لوکوموتیو بخاری کوچک را از هنشل، کاسل از آلمان خریداری نمود و آنها را در مسیری ۷ کیلومتری واگن برقی از سمت کابل به قصر دارالامان به کار انداخت. واگن برقی در تاریخی نامشخص بسته شد اما لوکوموتیوها هنوز در موزه کابل نگهداری می‌شوند.
راه آهن یا ترابری ریلی یک روش ترابری هدایت شده بر روی زمین است. راه آهن برای قطارها طراحی شده تا بدینوسیله بتوان مسافر و کالا جا به جا کرد. راه آهن دو ریل همراستا دارد که معمولاً از فولاد است. این ریل‌ها با ریل‌بند (تراورس)های چوبی یا بتنی (و در گذشته فولادی) به هم پیوسته می‌شوند که این ریل‌بندها، ریل‌ها را در بازه‌ای یکسان از همدیگر نگه می‌دارد.
ترابری ریلی یکی از روش‌های ترابری بر روی زمین است که در مصرف انرژی بسیار به صرفه عمل می‌کند. ریل‌ها رویه‌ای بسیار صیقلی و محکم فراهم می‌کنند که چرخ‌های قطار می‌توانند با کمترین اصطکاک ممکن بر روی آنها بغلتند. این روش با خود راحتی و صرفه‌جویی در انرژی مصرفی به همراه دارد. معمولاً بخش پیشین قطارها هم با شکلی خمیده و هواپویا (آیرودینامیک) ساخته می‌شود تا در مصرف انرژی صرفه‌جویی شود. روی همرفته، تحت شرایط مناسب، قطار برای بردن حجم مشخصی از کالا یا مسافر، ۵۰ تا ۷۰ درصد کمتر انرژی نیاز دارد تا ترابری جاده‌ای.
افزون بر این، ریل‌ها و ریل‌بندها باهم وزن قطار را به طور یکسان پخش می‌کنند که در پی آن با هر محور/چرخ بار بیشتری می‌توان حمل کرد تا در ترابری جاده‌ای.
ادامه ...
برقی کردن راه‌آهن در ایران در چند مرحله صورت گرفته است. شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران بر اساس آمار سال ۲۰۰۷ اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها (UIC) دارای ۷۳۰۰ کیلومتر شبکه می‌باشد که ۱۷۰۰ کیلومتر آن دو خطه و ۱۴۶ کیلومتر نیز برقی است.
برقی کردن راه آهن (برقی‌کردن راه‌آهن در ایران)، بکرا، یکی از مراحل ارتقاء راه آهن برای حمل و نقل بیشتر و سریعتر بار و مسافر به صورت اقتصادیتر است.
بصورت کلی راه آهنهای معمولی در مرحله احداث اولیه یک خطه و غیر برقی ساخته می‌شوند. با افزایش تقاضا راه آهن برقی یا دو خطه می‌گردد.
از این نکته نباید غفلت نمود، مطالب فوق بصورت کلی بوده و در هر مورد باید گزینه‌های مختلف از حیث نتایج بهره‌برداری و اقتصادی مقایسه گردند.
بعنوان مثال برخی با حفظ مسیر یک خطه به افزایش طول قطار اقدام می‌کنند مانند راه آهن دیزلی بی اچ پی استرالیا که سنگینترین قطارهای دنیا به وزن ۳۲۰۰۰ تن را حمل می‌کند. در مقابل در آفریقای جنوبی با عرض خط متریک(۱۰۶۷) در مسیر ارملو ریچاردزبی با دو خطه کردن مسیر، افزایش بار محوری، کاهش فراز در مسیر باردار و برقی کردن، و حمل قطارهای ۲۰۰۰۰ تنی ظرفیت خط را به حدود ۱۰ برابر رساندند.
ادامه ...
درگاه:قطارها/نوشتار برگزیده/۷
برخورد قطار در محور سمنان–دامغان به حادثه برخورد دو قطار مسافربری در حوالی «ایستگاه هفت خوان» در محور سمنان-دامغان اشاره دارد. در این حادثه که در ساعت ۷:۲۲ صبح روز جمعه ۵ آذر ۱۳۹۵ به وقوع پیوست، قطار سمنان به مشهد از پشت به قطار تبریز به مشهد که در همان ریل متوقف بود، برخورد کرد. در پی برخورد دو قطار، چهار واگن از ریل خارج و پنج واگن نیز دچار حریق شدند. در این حادثه ۴۷ نفر کشته و ۱۰۳ نفر نیز مصدوم شدند. این حادثه یکی از مرگبارترین حوادث ریلی در ایران پس از حادثه قطار نیشابور به شمار می‌رود.
ادامه ...
ت ژ و (به انگلیسی: TGV) نام سامانه قطار تندرو فرانسه است. این نام کوتاه شده عبارت قطار با سرعت زیاد (به فرانسوی: Train à Grand Vitesse) است. نخستین نمونه این نوع قطارها در سال ۱۹۸۱ بین پاریس و لیون بکار گرفته شد. این یکی از افتخارات فناوری کشور فرانسه است که قطار تندرو مسیر بین دو شهر بزرگ فرانسه را با سرعتی بیش از ۳۰۰ کیلومتر در ساعت طی می‌کند. ت ژ و در ۳ آوریل ۲۰۰۷ رکورد سریعترین قطار ریلی چرخدار جهان را با سرعت ۵۷۴،۸ کیلومتر در ساعت شکست. این قطار همچنین سریعترین قطار موجود در جهان برای ترابری عمومی مردم محسوب می‌شود.
«ال ژ و»ها (LGV) خطوطی هستند که سرعت بیش از ۲۵۰ کیلومتر در ساعت را امکان پذیر می‌کنند. قطارهای ت ژ و روی خطوط معمولی تا بالاترین سرعت ایمن حدود سرعت ۲۲۰ کیلومتر در ساعت نیز حرکت می‌کنند. این برای ت ژ و مزیتی است چون با این قابلیت مسافتهای بیشتری را طی می‌کنند و همچنین به ایستگاه‌های داخل شهر نیز می‌توانند آمد و شد کنند. جدیدترین خطوط پر سرعت قابلیت سرعت ۳۵۰ کیلومتر در ساعت را دارند.
ادامه ...
اثر پیستونی (به انگلیسی: Piston effect)، پدیده‌ای است که در اثر خروج قطارهای با سرعت بالا از تونل‌ها ایجاد می‌شود. هنگامی که قطار از تونل خارج می‌شود، قطارهای با سرعت بالا یک توده هوا را به جلو هل می‌دهند. این فشار، حجم عظیمی از باد و همچنین صدایی بلند شبیه به انفجار تولید می‌کند.
ادامه ...