رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران
رئیس قوه قضائیهٔ جمهوری اسلامی ایران با حکم رهبر این کشور و به مدت پنج سال گمارده می‌شود و این زمان قابل تمدید است. این مقام را باید «یک نفر مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی و مدیر و مدبر» تصدی کند. هم‌اکنون غلامحسین محسنی اژه‌ای از تاریخ ۱۰ تیر ۱۴۰۰ این مقام را برعهده دارد.
| رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران | |
|---|---|
| اقامت‌گاه | تهران |
| گمارنده | رهبر ایران |
| مدت دوره | پنج سال، یک‌بار تمدیدپذیر |
| بنیادگذاری | ۶ مرداد ۱۳۶۸ |
| وبگاه | |
پیش از تغییرات قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، «رئیس دیوان عالی کشور» به‌عنوان «رئیس قوهٔ قضائیه» دانسته می‌شد.
نقش‌های مهم براساس قانون اساسیویرایش
- اصل ۱۲۹: در صورت غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس‌جمهور یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس‌جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس‌جمهور یا موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را بر عهده می‌گیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس‌جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود.
- اصل ۱۴۲: دارایی رهبر، رئیس‌جمهور، معاونان رئیس‌جمهور، وزیران و همسر و فرزندان آنان قبل و بعد از خدمت، توسط رئیس قوه قضائیه رسیدگی می‌شود که بر خلاف حق، افزایش نیافته باشد.
- اصل ۱۲۱: رئیس‌جمهور در مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای که با حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می‌شود سوگند یاد می‌کند و سوگندنامه را امضا می‌نماید.[۱]
- فعالیت سازمان بازرسی کل کشور زیر نظر رئیس قوه قضائیه انجام می‌گیرد.[۲]
- نظارت بر شورای عالی حقوق بشر
- انتخاب رئیس دیوان عدالت اداری
- رئیس دیوان عالی کشور توسط رئیس قوه قضائیه با مشورت قضات دیوان عالی کشور به مدت ۵ سال به این سمت، منصوب می‌شود.
- نظارت بر روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران از طریق معاونت حقوقی قوه قضائیه
- براساس ماده ۲ قانون وظایف و اختیارات رئیس قوه قضائیه مصوب ۱۲ آبان ۱۳۷۸ مجلس شورای اسلامی، «ریاست قوه قضائیه سمتی قضائی است و هر گاه رئیس قوه قضائیه ضمن بازرسی، رأی دادگاهی را خلاف شرع تشخیص دهد آن را جهت رسیدگی به مرجع صالح ارجاع خواهد کرد.»
- وزیر دادگستری از میان کسانی که رئیس قوه قضائیه به رئیس‌جمهور پیشنهاد می‌کند انتخاب می‌گردد.» (اصل ۱۶۰)[۳][۴]
- رئیس قوه قضائیه دادستان کل کشور را منصوب می‌کند.
- عضو شورای عالی امنیت ملی
فهرست رؤسای قوهٔ قضائیهٔ ایرانویرایش
پیش از تغییرات قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، «رئیس دیوان عالی کشور» به عنوان «رئیس قوه قضائیه» دانسته می‌شد.[۵][۶] بر پایهٔ قانون اساسی مصوب ۱۳۶۸، ریاست قوهٔ قضائیه سمتی جدا از ریاست دیوان عالی کشور گردید و از اختیارات رئیس دیوان عالی کشور کاسته شد. همچنین اختیارات شورای عالی قضایی به ریاست قوهٔ قضائیه محول گردید. طول دورهٔ ریاست قوهٔ قضاییه ۵ سال است.
پس از تشکیل دادگستری نوین و پیش از انقلاب اسلامیویرایش
برای فهرست رئیسان قوهٔ قضائیه (رئیسان دیوان عالی کشور) پیش از تشکیل دادگستری نوین (اصلاحات علی‌اکبر داور) به صفحهٔ دیوان عالی کشور مراجعه شود.
| # | رئیس قوهٔ قضائیهٔ ایران
(رئیس دیوان عالی کشور) |
بازه | ||
|---|---|---|---|---|
| از | تا | |||
| ۱ | مهدی‌قلی هدایت (۱۲۴۳-۱۳۳۴) |
|
اردیبهشت ۱۳۰۶ | خرداد ۱۳۰۶ |
| ۲ | رضاقلی هدایت (۱۲۵۰-۱۳۲۴) |
|
۱۳۰۶ | ۱۳۱۵ |
| ۳ | سید نصرالله اخوی (۱۲۵۰-۱۳۲۶) |
|
۱۳۱۵ | ۱۳۲۵ |
| ۴ | سید محمدشفیع جهانشاهی (۱۲۶۰-۱۳۳۲) |
|
۱۳۲۵ | ۱۳۳۱ |
| ۵ | محمد سروری (۱۲۷۱-۱۳۶۹) |
|
۱۳۳۱ | ۱۳۳۲ |
| (۴) | سید محمدشفیع جهانشاهی (۱۲۶۰-۱۳۳۲) (بار دوم) |
|
۱۳۳۲ | ۱۳۳۲ |
| ۶ | علی هیئت (۱۲۶۷-۱۳۴۵) |
|
۱۳۳۲ | ۱۳۳۵ |
| (۵) | محمد سروری (۱۲۷۱-۱۳۶۹) (بار دوم) |
|
۱۳۳۵ | ۱۳۴۶ |
| ۷ | سید عمادالدین میرمطهری (۱۲۷۸-۱۳۷۸) |
|
۱۳۴۶ | ۱۳۵۳ |
| ۸ | ناصر یگانه (۱۳۰۲-۱۳۷۲) |
|
۱۳۵۳ | ۲۷ اسفند ۱۳۵۷[۷] |
پس از انقلاب 1357ویرایش
| # | رئیس دیوان عالی کشور
(رئیس قوهٔ قضائیهٔ ایران) |
بازه | دوره | مدت تصدی | وزیر دادگستری | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| از | تا | ||||||
| ۱ | سید مهدی سجادیان (۱۲۹۱-۱۳۸۱)[۸] |
|
۱۵ فروردین ۱۳۵۸ | ۴ اسفند ۱۳۵۸ | یک دوره ناتمام | ۳۲۶
روز |
اسدالله مبشری |
| # | رئیس دیوان عالی کشور و شورای عالی قضایی
(رئیس قوهٔ قضائیهٔ ایران) |
بازه | دوره | مدت تصدی | رهبر | ||
| از | تا | ||||||
| ۲ | سید محمد بهشتی (۱۳۰۷-۱۳۶۰) |
|
۴
اسفند ۱۳۵۸ |
۷
تیر ۱۳۶۰ |
یک دوره ناتمام[۹] |
۴۹۲
روز |
سید روح‌الله خمینی |
| ۳ | سید عبدالکریم موسوی اردبیلی (۱۳۰۴-۱۳۹۵) |
|
۸
تیر ۱۳۶۰ |
۲۳ مرداد ۱۳۶۸ | دو دوره ناتمام[۱۰] |
۲۹۶۹
روز | |
| # | رئیس قوهٔ قضائیهٔ ایران | بازه | دوره | مدت تصدی | رهبر | ||
| از | تا | ||||||
| ۴ | محمد یزدی (۱۳۱۰-۱۳۹۹) |
|
۲۴ مرداد ۱۳۶۸ | ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ | دو دوره | ۳۶۵۲
روز |
سید علی خامنه‌ای |
| ۵ | سید محمود هاشمی شاهرودی (۱۳۲۷-۱۳۹۷) |
|
۲۴ مرداد ۱۳۷۸ | ۲۳ مرداد ۱۳۸۸ | دو دوره | ۳۶۵۲
روز | |
| ۶ | صادق لاریجانی (۱۳۳۹-) |
_(crop_of_Sadeq_Larijani).jpg)
|
۲۴ مرداد ۱۳۸۸ | ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ | دو دوره ناتمام | ۳۴۹۲
روز | |
| ۷ | سید ابراهیم رئیسی (۱۳۳۹-) |
|
۱۶ اسفند ۱۳۹۷ | ۱۰
تیر ۱۴۰۰ |
یک دوره ناتمام | ۸۴۸
روز | |
| ۸ | غلامحسین محسنی اژه‌ای (۱۳۳۵-) |
|
۱۰
تیر ۱۴۰۰ |
درحال تصدی | _ | ||
منابعویرایش
- ↑ «وظایف و اختیارات». www.president.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۸.
- ↑ www.yjc.ir https://www.yjc.ir/fa/news/4010716/همه-چيز-درباره-سازمان-بازرسي-کل-کشور-دانشنامه. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۸. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ «وظایف و اختیارات رئیس قوه قضائیه». hawzah.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۹.
- ↑ Khamenei.ir (۱۹۸۹-۰۲-۱۵). «وظایف شورایعالی قضایی». farsi.khamenei.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۹.[پیوند مرده]
- ↑ *شریف، علی‌اصغر (۱۳۵۴). «نظام قضائی: زندگینامه رؤسای دیوان عالی کشور». حقوق مردم (۴۲, ۴۳): ۵۰–۵۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۷.
- ↑ *«مراسم جشن سالگرد استقلال کانون وکلای دادگستری». کانون وکلا (۱۴۱): ۸–۱۶. ۱۳۵۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۷.
- ↑ یگانه، ناصر (دسامبر ۱۹۸۲ و آوریل ۱۹۸۳)، مصاحبه توسط اردشیر آق‌اولی، تاریخ شفاهی ایران، بنیاد مطالعات ایران، واشنگتن دی.سی
- ↑ * امین, سیدحسن (1385). "ناصر یگانه: آخرین رئیس دیوان عالی کشور رژیم پهلوی". حافظ (38): 22–23. Retrieved 2019-03-09.
- ↑ ترور شد
- ↑ با بازنگری در قانون اساسی و برچیده شدن شورای عالی قضایی، از اختیارات و اهمیت سمت «ریاست دیوان عالی کشور» کاسته شد و سمتی با نام «ریاست قوهٔ قضائیه» به عنوان بلندپایه‌ترین مقام قضایی ایران ایجاد گردید.