سارگن بزرگ

سارگن بزرگ (به اکدی: Šarukinu به معنای پادشاه راستین) پادشاه اکد از ۲۳۳۴ پیش از میلاد تا ۲۲۷۹ پیش از میلاد بود. او بنیادگذار خاندان پادشاهی اکد بود. او را سارگون یکم نیز می‌خوانند در تاریخ نگاشته شده در جهان او سومین کسی است که توانسته است یک پادشاهی بزرگ پدیدآورد.

سارگون بزرگ Šarru-ukīn
شاه اکد، کوش و سومر
تصویر برنزی سارگون
دوران	اواخر قرن ۲۴ پ.م.
نام کامل	سارگون
لقب(ها)	شبان مردم
پیش از	ریموش
همسر	تاشلوتوم
دودمان	اکدیان
پدر	لابیم
فرزندان	ریموش، انهدوآنا، منیشتوشو، شو-انلیل و اِلابریس تکال

افسانه تولد

یک لوح متعلق به دوران امپراتوری آشور (قرن هفتم قبل از میلاد) در چند خط از زبان خود سارگن دوران کودکی او را شرح می‌دهد که شباهت زیادی به زندگی موسی در کودکی دارد. لوح با جمله «منم سارگن، شاه بزرگ، شاه اکد» آغاز می‌شود، سپس به شرح تولد و سال‌های اولیه گوینده داستان می‌پردازد:

مادر یک کاهنه بود. (اما) پدرم را نمی‌شناسم.

برادران پدرم عاشق کوه‌ها بودند.

زادگاه من آزوپیرانوست، که در ساحل فرات قرار دارد.

مادر کاهنه‌ام مرا حامله شد، او مرا در خفا به دنیا آورد.

او مرا در رودخانه انداخت (به‌طوری که) آب مرا غرق نکرد.

آب مرا به سوی اکی آبیار برد.

اکی آبیار مرا به فرزندی پذیرفت و مرا تربیت کرد.

اکی آبیار مرا به باغبانی خود برگزید.

هنگامی که من یک باغبان بودم، ایشتار عشق خود را به من ارزانی داشت، و من برای چهر و … سال پادشاهی کردم.

فرمانروایی اکد

سارگون یکم نخستین فرمانروای نامی اکد است که لوگال‌زاگه‌سی پادشاه سومر را شکست داد. پیش از او این جایگاه از آن پادشاهان سومری لوگال‌آله‌موندو و لوگال‌زاگه‌سی بود. همچنین برپایه تاریخ او نخستین پادشاهی بود که دست به کشورگشایی زد. امپراتوری پهناور او از عیلام تا دریای مدیترانه گسترده بود و دربرگیرنده میانرودان و شاید آناتولی بود. او دستور به ساخت پایتخت تازه‌اش آکاد داد که جایی در کرانه فرات میان کیش و سیپار ساخته شد.

دوران استیلا

از زمان سارگن یکم که زمان استیلای سامی نژادان بر میان رودان است تمدن دیرین سومر نصیب اکدی‌ها گردید، حتی گروهی از خداوندان سومری با نام و نشان ملی (سومری) نزد آنان پرستیده شد. دسته دسته لغات قضایی و کشوری و دینی و بازرگانی و کشاورزی سومری به زبان سامی اکدی راه یافت. خط سومری به دستیاری اکدی‌ها به همه طوایف سامی زبان رسید و پس از سپری شدن روزگار اکد و به دوران رسیدن بابل و آشور که تنها با همدیگر تفاوت لهجه داشتند همین خط برای نوشتن زبان آنان به کار رفت.

نخستین سلسله شاهان بابل که از سال ۲۲۲۵ سر کار آمدند و کشور آشور که در سالهای ۱۸۰۰ تا ۱۵۰۰ پیش از میلاد در شمال به قدرت رسیدند، بابل جانشین سومر و آشور جانشین اکد گردید. دو کشور بابل و آشور نوبهٔ خود از تمدن سومر بهره‌مند شدند از آن جمله خط است که به واسطه اکدی‌ها به آن‌ها رسیده بود. به ناچار با زبان‌های آنان سازش پیدا کرده و با صدها علامت وسیله کتابت زبان آنان گردید.

اکدی‌های سامی‌نژاد همیشه از سوی دیگر هم نژادانشان از سوریه، فلسطین و عربستان تقویت شده و نیرومندتر می‌شدند و بر نفوذ خود در خاک همسایه می‌افزودند. سرانجام اکدیان بدست اقوام شمالی کوت منقرض و یک صد سال میان‌رودان بدست قبایل کوتی افتاد و منجر به ویرانی‌اش شد.

امپراتوری سارگن، در اواخر قرن بیست و چهارم پ. م

جستارهای وابسته

• اکدیان
• سومریان

منابع

• ای.م. دیاکونوف. تاریخ ماد. شابک ‎۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۶