سرودهای ملی افغانستان

کشور افغانستان در درازای تاریخ چندین سرود ملی داشته‌است، نخستینشان در دوره شاه امان‌الله ساخته شد که سرودی بی‌کلام بود و خالد رجب بیگ آن را کمپوز و تنظیم کرد.

تاریخچه

سرود ملی افغانستان در دوره پادشاهی امان‌الله

مقالهٔ اصلی: سرود ملی پادشاهی افغانستان (۱۹۲۶–۱۹۴۳)

اولین سرود ملی افغانستان در زمان سلطنت امان‌الله شاه، پس از استقلال افغانستان در ۱۹۱۹ در سال ۱۹۲۶ میلادی ساخته شد. این سرود فقط یک قطع موسیقی بدون کلام بود. این سرود به «سرود امانی» معروف بود و آهنگساز آن رجب بیگ ترکی بود.

دوره حبیب‌الله کلکانی و محمد نادر

در زمان سلطنت حبیب‌الله کلکانی در سال ۱۹۲۹ سرود ملی تازه‌ای ساخته نشد ولی پس از به سلطنت رسیدن محمد نادرشاه، در سال‌های ۱۹۳۳ در افغانستان مارش عسکری‌ای ساخته شد که به مثابهٔ سرود ملی در مراسم سلطنتی از آن کاربرد می‌شد.

دورهٔ پادشاهی محمدظاهر شاه

مقالهٔ اصلی: سرود ملی پادشاهی افغانستان (از ۱۹۴۳)

در زمان پادشاهی محمدظاهر شاه نغمه‌ای به زبان فارسی به نام «سلام شاهی» به گونهٔ سرود ملی کاربرد داشت. این سرود میان سال‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۷۳ رسمیت داشت. محمد مختار شعر آن را سرود و محمد فرخ آهنگ آن را ساخت.

ای شاهِ غیور و مهربانِ ما

هستیم از جان مطیعِ شما

ما فرزندانِ توییم

ما فداکارِ توییم

ای شاهِ ما

ای شاهِ ما

ای شاهِ ملت‌خواهِ ما

در دورهٔ داود خان

مقالهٔ اصلی: سرود ملی جمهوری افغانستان

سرایندهٔ این سرود عبدالرئوف بینوا و آهنگساز آن عبدالغفور برشنا می‌باشد. متن آن این چنین است:

سرود ملی
به پشتو (نسخه رسمی)	به پارسی (نسخه غیررسمی
څو چی ده ځمکه او آسمان وی څو چی دا جهان ودان وی څو چی ژوندی په دی جهان وی څو چی پاتی یو افغان وی تل به دا افغان وی تل دی وی افغان ملت تل دی وی جمهوریت تل دی وی ملی وحدت تل دی وی افغان ملت جمهوریت تل دی وی افغان ملت جمهوریت ملی وحدت ملی وحدت	تا که باشد این زمین و آسمان تا که آبادان باشد این جهان تا که باشد زندگی اندرجهان تا که یک افغان باشد در میان همیشه باشد افغانستان همیشه باشد ملت افغان جاودان باشد وحدت ملی

دوران حکومت‌های کمونیستی

مقالهٔ اصلی: سرود ملی جمهوری دموکراتیک افغانستان

پس از کودتای هفت ثور ۱۳۵۷، سرود ملی تغییر کرد. سرودِ ملی این دوره به زبان پشتو بود که توسط سلیمان لایق سروده شده بود و آهنگساز آن جلیل زلاند بود. متن این سرود از این قرار است:

گرم شه، لا گرم شه

ته‌ای مقدس لمره!

ای د آزادی لمره

ای د نیکمرغی لمره

موږ په توپانونو کی

پری کړه د بری لاره

هم د تورو شپو لاره

هم د رڼایی لاره

سره د سربازی لاره

پاکه د وروری لاره

دا انقلابی وطن

اوس د کارگرانو دی

دغه د زمرو میراث

اوس د بزگرانو دی

تیر شو د ستم دور

وار د مزدورانو دی

موږ په نړیوالو کی

سوله او وروری غواړو

موږه زیارایستونکو ته

پراخه اّزادی غواړو

موږ ورته ډوډی غواړو

کور غواړو، کالی غواړو!

این سرود ملی تا پایان حکومت نجیب‌الله در سال ۱۳۷۱ استفاده می‌شد.

زمان حکومت مجاهدین

مقالهٔ اصلی: قلعه اسلام قلب آسیا

پس از سقوط کمونیستان و با به قدرت رسیدن مجاهدین، سرود ملی افغانستان تغییر نمود. سرود ملی افغانستان در زمان حکومت مجاهدین به زبان فارسی بود که شعر آن را داود فارانی سروده بود.

سرود ملی افغانستان در زمان مجاهدین:

قلعهٔ اسلام قلب آسیا جاودان، آزاد خاک آریا

زادگاه قهرمانان بزرگ سنگر رزمنده مردان خدا

الله اکبر الله اکبر الله اکبر

تیغ ایمانش به میدان جهاد بند استبداد را از هم گسست

ملت آزادهٔ افغانستان در جهان زنجیر محکومان شکست

الله اکبر الله اکبر الله اکبر

هر خط قرآن نظام ما بود پرچم ایمان به بام بود

هم‌صدا و همنوا و همزبان وحدت ملی مرام ما بود

الله اکبر الله اکبر الله اکبر

شاد زی آزاد زی آباد زی ای وطن در نور قانون خدا

مشعل آزادگی را برفراز مردم برگشته را شو رهنما

الله اکبر الله اکبر الله اکبر

دوران جمهوری اسلامی

مقالهٔ اصلی: سرود ملی جمهوری اسلامی افغانستان

قانون اساسی پیشین افغانستان که در سال ۲۰۰۴ توسط لویه جرگه به تصویب رسید، حکم کرد که سرود ملی باید به زبان پشتو که یکی از دو زبان‌های رسمی کشور و زبان قوم پشتون‌ها تشکیل می‌دهند باشد، همین‌طور در قانون اساسی آمده‌است که ضمن نام‌های قومیت‌های بزرگ باید واژگان «الله اکبر» نیز در سرود ملی نو گنجانیده شود.

سرود ملی پیشین افغانستان که تَصنیف آن بدست عبدالباری جهانی سروده شده و آهنگ آن را ببرک وسا که اکنون رهبر ارکستر سمفونی کشور آلمان است ساخته و در ماه مه سال ۲۰۰۶ میلادی در شهر برلین ثبت شد که خوانندگان آن عبدالوهاب مددی، صادق فطرت (ناشناس) پیکر افسانه، حسین ارمان، مشعل ارمان، شهنا و دو، سه هنرمند جوان دیگر بودند. اصل متن این سرود به زبان پشتو سروده شده بود که در آن اسامی برخی از اقوام باشندهٔ افغانستان چون بلوچ‌ها، ازبک‌ها، پشتون‌ها، هزاره‌ها، ترکمن‌ها، تاجیک‌ها، عرب‌ها، گوجرها، پامیری‌ها، نورستانی‌ها، براهویی‌ها، قزلباش‌ها، ایماق‌ها، و پشه‌ای‌ها ذکر گردیده‌است.

سرود ملی
به پشتو (نسخه رسمی)	به پارسی (نسخه غیررسمی)
دا وطن افغانستان دیدا عزت د هر افغان دیکور د سولی، کور د توریهر بچی یی قهرمان دی	این وطن افغانستان استاین عزت هر افغان است میهن صلح، جایگاه شمشیرهر فرزندش قهرمان است
دا وطن د ټولو کور دید بلوڅو، د ازبکو د پښتون او هزاره وود ترکمنو، د تاجکو	این وطن میهن همه استاز بلوچ، از ازبکها از پشتون، هزاره‌هااز ترکمن و تاجیکها
ور سره عرب، ګوجر دیپامیریان، نورستانیانبراهوی دی، قزلباش دیهم ایماق، هم پشه یان	هم عرب و گوجرهاپامیری، نورستانیها براهویی است و قزلباشهم ایماق و پشه‌ایان
دا هیواد به تل ځلیږیلکه لمر پر شنه اسمانپه سینه کی د آسیا بهلکه زړه وی جاویدان	این کشور همیشه تابان خواهد بودمثل آفتاب در آسمان کبوددر سینهٔ آسیا مثل قلب جاویدان
نوم د حق مو دی رهبروایو الله اکبروایو الله اکبروایو الله اکبر	نام حق است ما را رهبرمی‌گوییم الله اکبر می‌گوییم الله اکبرمی‌گوییم الله اکبر

سرود ملی افغانستان در دورهٔ طالبان

مقالهٔ اصلی: این‌جا سرزمین دلیران است

پس از روی کار آمدن حکومت طالبان در کابُل آنان سرود ملی را تغییر دادند. متن زیر بخشی از این سرود است.

باتور

ساتو یی په سرو وینو

دا د باتورانو کور…

منابع

• بر گرفته از قسمت‌هایی از مصاحبهٔ رادیویی داکتر اسدالله شعور با رادیو همبستگی افغان‌های کانادا