صفرا یا زَرداب[۱] (به انگلیسی: gall یا bile) مایعی سبز-زرد رنگ قلیایی با PH بین ۷٫۶ - ۸٫۶ به عنوان یکی از خلط‌های چهارگانه است. توسط هپاتوسیت‌ها ترشح می‌شود که روزانه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌لیتر صفرا تولید می‌کنند.این مایع در کیسه صفرا ذخیره شده و به هنگام عبور غذا از دوازدهه بر روی آن ریخته می‌شود و موجب امولسیون چربی و در نهایت گوارش آن می‌شود. صفرا در اغلب مهره‌داران ترشح می‌شود. از دلایل قلیایی بودن صفرا داشتن مقادیری بی کربنات (HCO3 یک بار منفی)به منظور کاهش اسیدیته و حفاظت از دیواره دوازدهه است.

صفرا (لکه‌های زرد رنگ) در بافت‌برداری از کبد فردی مبتلا به کلستاز.

ترکیبات صفرا ویرایش

تولید و عملکرد ویرایش

صفرا پس از ترشح توسط هپاتوسیت‌ها وارد کانالیکول‌های صفراوی شده و از طریق مجرای سیستیک از کبد خارج می‌شود. صفرا از طریق مجرای کیسه‌ای به کیسه صفرا انتقال می‌یابد. هنگامی که غذا از دوازدهه عبور می‌کند، کیسه صفرا منقبض شده و مایع درون خود را از طریق مجرای مشترک صفراوی به روده هدایت می‌کند و با غذا مخلوط می‌شود. ماده ای که صفرا تولید می‌کند، خاصیت بازی یا قلیایی دارد که باعث خنثی کردن کیموس می‌شود.

نمک‌های صفراوی موجب امولسیون چربی‌ها (پراکنده شدن قطرات ریز چربی) می‌شوند و به این ترتیب، آنزیم‌ها و به خصوص لیپاز می‌توانند عمل گوارش لیپیدها را شروع کنند.

نمک‌های صفراوی همچنین باعث تولید میسل می‌شوند. میسل‌ها گروه‌هایی ریز متشکل از ملکول‌های تجزیه شدهٔ لیپید (تری‌گلیسیرید) هستند که در جذب فراورده‌های نهایی تجزیهٔ لیپیدها (توسط لیپاز لوزالمعده) از طریق غشای سلول‌های لایه مخاطی روده نقش اساسی دارند. صفرا در دفع بیلی روبین و کلسترول نقش دارد.

آسیب‌شناسی ویرایش

از جمله بیماری‌های مرتبط به صفرا می‌توان به زردی، کله سیستیت و سنگ کیسه صفرا اشاره کرد.

پانویس ویرایش

^  واژگان برگزیده فرهنگستان زبان پارسی (واژه‌نامه پارسی سره)

منابع ویرایش

  1. «معنی زرداب | لغت‌نامه دهخدا». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۵-۰۷.