عرش الهی

عَرش الرحمن (به عربی: عرش الرحمن) محل حکومت خدای واحد در ادیان ابراهیمی است. این عرش در بالای هفت آسمان قرار دارد و در دین‌های یهودیت "اربوث" و اسلام "العرش" نامیده می‌شود. در اسلام برای عرش معنایی غیر از یک محل ارائه شده‌است. علامه طباطبایی معتقد است عرش مرحله تکامل یافته‌ای از عوالم وجود بوده و مرکز فرماندهی جهان و محل صدور احکام دینی بوده و نشستن خداوند بر عرش نیز کنایه از تدبیر جهان و علم او به تمام امور است.

رویای حزقیال نبی و دیدن عرش خداوند، نقاشی ماتیاس میران سال ۱۶۷۰ میلادی

یهودیت

پیامبران یهودی مانند میکایا، اشعیا، حزقیال و دانیال همه در مورد عرش الهی صحبت کردند. در بعضی اشارات عرش خداوند به صورت دادگاه الهی بیان شده‌است. در رؤیای حزقیال نبی او عرش خداوند را می‌بیند که توسط چهار موجود حمل می‌شود. این چهار موجود هر یک دارای چهار چهره هستند که یکی به صورت انسان، یکی به صورت شیر، یکی به صورت گاو و یکی به صورت عقاب است. (حزقیال ۱۰:۱۴). هر فرشته حیوط چهار بال دارد. در زیر پاهای این حیوط فرشتگان دیگر هستند که مانند چرخ می‌باشند. این فرشتگان اوفانی‌ها نامیده می‌شوند.

چرخهای رؤیای حزقیال در کلیسای کراتوف مقدونیه

من به نگاه کردن ادامه دادم تا عرشها آماده شد و قدیمی روزها (خداوند) عرش خود را اشغال کرد لباس او مانند برف سفید بود و موی سر او مانند ابریشم خالص. عرش او با آتش احاطه شده بود و چرخهایش آتش سوزان بودند. - دانیال ۷:۹

رویای حزقیال نبی از کتاب مقدس نسخه مارتین لوتر چاپ شده در سال ۱۷۰۲ میلادی.

رؤیای میکایا از دادگاه الهی

رؤیای میکایا از دادگاه الهی (اول پادشاهان ۲۲:۱۹) اولین اشاره به دادگاه الهی است.

میکایا گفت: پس، سخن خداوند را بشنو. من خداوند را دیدم که بر عرش خود نشسته بود و تمامی فرشتگان بهشت در سمت راست و چپ او بودند.

مسیحیت

در عهد جدید چندین بار به عرش الهی اشاره شده‌است. در چندین اشاره از بهشت به عنوان عرش خداوند نام برده شده‌است. در عهد جدید گاهی از کل بهشت به عنوان عرش خداوند نام برده می‌شود و گاهی به محل خاصی از بهشت که در آن عرش خداوند قرار دارد اشاره می‌شود. در عهد جدید معمولاً عرش خداوند دارای صندلی کناری است که عیسی در کنار دست راست خداوند نشسته‌است.

(عیسی گفت) و هر کس که به بهشت سوگند بخورد به عرش خداوند سوگند خورده‌است و به او که در آن می‌نشیند. - انجیل متی، ۲۳:۲۲

خداوند [خطاب به داود هنگام درخواست ساخت معبد] گفت: بهشت عرش من است و زمین چهارپایه پاهای من. چه خانه‌ای برای من خواهی ساخت؟ و محل حضور من کجا خواهد بود؟ - کتاب اعمال ۷:۴۹

من می‌بینم که بهشت بازشده است و پسرآدم (عیسی) در کنار دست راست خداوند ایستاده است. - کتاب اعمال ۷:۵۶

عرش خداوند در نسخه روسی عهد جدید، ۱۶۹۰.

مکاشفه یوحنا

در مکاشفه یوحنا اشاره شده‌است که هفت روح از جانب خداوند عرش او را احاطه می‌کنند و یوحنا از خدا می‌خواهد که هفت کلیسای آسیا را به وسیله روح خود آمرزش کند. یوحنا اشاره می‌کند که در مقابل عرش دریایی از جنس شیشه و مانند کریستال قرار دارد و عرش خداوند به وسیله یک شیر، یک گاو، یک انسان و یک عقاب احاطه شده‌است که هریک دارای شش بال هستند و در حال فریاد زدن

"مقدس مقدس مقدس است خداوند قدرتمند که بود هست و خواهد بود"

هستند. او اشاره می‌کند که از عرش نور و صاعقه و صداهای زیادی ساطع می‌شود.

اسلام

در قرآن نیز به عرش خداوند ۲۵ مرتبه اشاره شده‌است. در قرآن نیز مانند عهد قدیم و عهد جدید عرش خداوند توسط فرشتگانی احاطه شده‌است که او را تسبیح می‌گویند.

کسانی که عرش [خدا] را حمل می‌کنند و آن‌ها که پیرامون آنند به سپاس پروردگارشان تسبیح می‌گویند و به او ایمان دارند و برای کسانی که گرویده‌اند طلب آمرزش می‌کنند پروردگارا رحمت و دانش [تو بر] هر چیز احاطه دارد کسانی را که توبه کرده و راه تو را دنبال کرده‌اند ببخش و آن‌ها را از عذاب آتش نگاه دار - قرآن ۴۰:۷

و فرشتگان را می‌بینی که پیرامون عرش به ستایش پروردگار خود تسبیح می‌گویند و میانشان به حق داوری می‌گردد و گفته می‌شود سپاس ویژه پروردگار جهانیان است. قرآن ۳۹:۷۵

در این آیه وظایف فرشتگان حمل‌کننده عرش خداوند معادل وظیفه آنان در عهد قدیم و عهد جدید است و در حال ستایش کردن خداوند هستند.

علامه طباطبایی معتقد است عرش مرحله تکامل یافته‌ای از عوالم وجود بوده و مرکز فرماندهی جهان و محل صدور دستورات الهی بوده و نشستن خداوند بر عرش نیز کنایه از تدبیر جهان و علم او به تمام امور است.

سدرة المنتهی

در قرآن و روایات

عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى. (به فارسی : نزد سدرة المنتهی.) قرآن ۵۳:۱۴

در باره «سدرة المنتهی» هر چند در قرآن مجید توضیحی نیامده، ولی در اخبار و روایات اسلامی توصیفهای گوناگونی پیرامون آن آمده است این تعبیرات نشان می‏دهد که هرگز منظور درختی شبیه آنچه در زمین می‏بینیم نبود ، بلکه اشاره به سایبان عظیمی است در جوار قرب رحمت حق که فرشتگان بر برگهای آن تسبیح می‏کنند و امتهائی از نیکان و پاکان در سایه آن قرار دارند.

در حدیثى از پیامبر اسلام نقل شده است: «رایت على کل ورقة من اوراقها ملکا قائما یسبح اللَّه تعالى»  من بر هر یک از برگ‌هاى آن فرشته‌‏اى دیدم که ایستاده بود و خداوند را تسبیح می‌کرد.

در حدیث دیگر امام ششم شیعیان از پیامبر اسلام نقل کردند: «انتهیت الى سدرة المنتهى ، و اذا الورقة منها تظل امة من الامم» من به سدرة المنتهى رسیدم و دیدم در سایه‌ی هر برگى از آن امتى قرار گرفته‌‏اند.

در ادبیات فارسی

عطار نیشابوری

چو سوی سدره بیرون تاخت احمد

ز ذات دوست سر افروخت احمد

حافظ

که‌ای بلند نظر شاهباز سدره نشین

نشیمن تو نه این کنج محنت آباد است

جستارهای وابسته

• کروبی‌ها
• اوفانی‌ها
• عرفان مرکابا
• کتاب حزقیال
• معراج

منابع

• مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی،Throne of God، بازدید شده در خرداد ۱۳۹۳.