نشانه‌گذاری (زبان‌شناسی)

نشانه‌ها و علامت‌هایی برای خواندن درست، فهم آسان و دقیق متن و مطالب
(تغییرمسیر از نشانه‌های سجاوندی)

نشانه‌گذاری به معنای استفاده از نشانه‌ها یا علامت‌هایی است که برای روشن کردن معنی و مشخص کردن آغاز و پایان عبارت‌ها، جمله‌ها و بندها در نگارش به‌کار می‌روند.

چند نشانهٔ از نشانه‌های سجاوندی به‌همراه توضیح و کاربرد آن‌ها.

این نشانه‌ها، که نشانه‌های نوشتاری یا نشانه‌های نگارشی هم نامیده می‌شوند، برای آسان‌تر و دقیق‌تر خواندن یک نوشته، بیان یک احساس، فرمول‌نویسی در ریاضیات و غیره یا ایجاد دگرگونی در تلفظ واژه‌ها به‌کار می‌روند.

تاریخچه

ویرایش

در قدیمی‌ترین متن‌هایی که در دست است، اثری از نشانه‌های سَجاوندی دیده نمی‌شود. در متن‌های باستانیِ زبان یونانی و رومی، برخی نمونه‌های نشانه‌گذاری، مانند «دو نقطه روی هم»، دیده می‌شود. قرآن‌های نخستین بدون نشانهٔ سَجاوندی نوشته می‌شد.

محمدبن ابی‌یزید طیفور ملقب به شمس‌الدین و مکنی به ابوالفضل السَجاوندی القاری[۱] در قرن ششم ه‍. ق، برای راهنمایی قاریان، نخستین نشانه‌ها را در نگارش قرآن به‌کار برد.[۲][۳] واژهٔ سجاوَندی از نام ابوالفضل سجاوندی (نخستین کسی که نشانه‌های وقف را برای راهنمایی درست خواندن قرآن به‌کار برد)[۴] گرفته شده است.

با اختراع چاپ، گرایش به استاندارد کردن نشانه‌گذاری متن‌ها بیشتر شد. آلدوس مانوتیوس و نوه‌اش نخستین کوشش‌ها را در استاندارد کردن نشانه‌گذاری متن‌ها انجام دادند.

کاربرد علامت سؤال «؟» و کاما «،» و بسیاری از علائم دیگر در رسم‌الخط فارسی و عربی و اردو امری جدید است و سابقه تاریخی زیادی ندارد.

نشانه‌گذاری به شکل امروزی آن، در زبان فارسی، سابقه چندانی ندارد و در یکی دو قرن اخیر، به پیروی از نوشته‌های غربیان در زبان فارسی نیز رایج شده است. اصول نشانه‌گذاری در زبان فارسی، برگرفته از زبان‌های اروپایی، به خصوص فرانسوی و انگلیسی است. هیچ نوع نشانه‌گذاری شاخصی در کتابت زبان فارسی تا پیش از آشنایی ایرانیان با زبان و خط ملت‌های غربی وجود نداشته است.[۵]

فهرست نشانه‌ها

ویرایش
نشان/علامت [۶] نام
در فارسی در انگلیسی فارسی فرانسوی انگلیسی عربی
. نقطه Point Full stop / Period النقطه / نقطة نهایة
، , ویرگول یا درنگ‌نما Virgule Comma الفاصلة / الشَّوْلَة
؛ ; نقطه‌ویرگول Point-virgule Semi-colon / Semicolon الفاصلة المنقوطة
: دونقطه Deux-Points Colon النقطتان الرأسیتان
سه‌نقطه یا تعلیق Points de Suspension Suspension points ثلاث نقطه
خط فاصله یا پیوند Le Tiret Dash الشطه
؟ ? علامت سؤال Point Interrogant Question mark علامة الاستفهام
! علامت تعجب Point d'exclamation Exclamation mark علامة التعجب
«» " " گیومه یا علامت گفتاورد/نقل‌قول Les Guillemet Guillemet علامة التنصیص
() پرانتز یا کمانَک Parenthèse Parentheses القوسان
[ ] قلاب یا کروشه Crochet Square brackets المعقوفتان
{ } آکولاد (آکُلاد) Les accolades Curly brackets
/ خط مورب یا اِسلش Barre oblique Slash الخط المائل
" ایضاً یا تکرار Dito Ditto mark علامة التکرار
* ستاره Astérisque Asterisk المُنجَّمة/النُّجیمة
_ زیرخط Tiret bas Underscore / Underline شرطة سفلیة
یا ' آپاستروف Apostrophe Apostrophe الفاصلة العلیا/ الحذاف
° درجه Degree الدرجة
\ بَک‌اِسلَش یا خط اُریب وارو Barre oblique inversée Backslash المائلة المعاکسة
| خط عمودی Barre verticale/Tube Pipe/Vertical bar الشریط العمودی/ القناة
~ مَدَک Tilde Tilde المدة / التلدة
' پریم Prime Prime
@ اَت ساین Arobase At sign آت
|| دو خط عمودی Double barre verticale Double vertical line

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. «بررسی امپراطوری غور و تمدن اسلامی در این دوره». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۲-۲۱.
  2. "معنی سجاوندی | لغت‌نامه دهخدا" (به انگلیسی). Retrieved 2017-02-09.
  3. افشاری، رحمان. ویرگول گذاری و مبانی نظری آن. Ketab.com. شابک ۹۷۸۶۰۰۶۳۹۵۱۳۵.
  4. http://www.ensani.ir/storage/Files/20101201175324-258.pdf
  5. «نشانه‌گذاری و کاربرد نشانه نقطه در نوشتار – پانویس». دریافت‌شده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۹.[پیوند مرده]
  6. نیکوبخت و قاسم‌زاده ۱۳۹۳، ص. ۲۱ و ۲۲.

منابع

ویرایش
  • همایون‌فرد، مهسا، نشانه‌گذاری و اهمیت آن در نگارش، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸
  • فاریابی، پویا، روش املای زبان دری، پذیرفتهٔ اتحادیهٔ نویسندگان ج.د.ا. (جمهوری دموکراتیک افغانستان)، کابل: ۱۳۶۳
  • نیکوبخت و قاسم‌زاده، ناصر و سید علی (۱۳۹۳). دانش نشانه‌گذاری در زبان فارسی. چشمه شابک =۱_۱۲۷_۲۲۹_۶۰۰_۹۷۸. ص. ۲۱ و ۲۲.