پیش‌نویس:انجمن ایران‌شناسی ایران

لوگوی رسمی انجمن ایران شناسی ایران

انجمن ایران‌شناسی نخستین انجمن علمی غیر دولتی تاریخ ایران است که به‌همت ابراهیم پورداود (۱۲۶۴-۱۳۴۷) در سال ۱۳۲۴ بنیان نهاده شد. پورداود نخستین دانشجوی ایرانیِ زبان و ادبیات اوستایی و پهلوی در کشور آلمان، قطب اصلی شرق‌شناسی علمی جهان در آن زمان، بود و در پی سالها تحصیل، مبارزات ملی‌گرایانه، آزادیخواهانه و ضدّ استعماری، و فعالیت فرهنگی در پیوند با ایران‌شناسی در کشورهای فرانسه، آلمان، هند و عثمانی، در سال ۱۳۱۶ به ایران بازگشت و استاد دانشگاه تهران و سپس مؤسس گروه علمی فرهنگ و زبانهای باستانی در دانشگاههای ایران شد. وی که از نخستین ایران‌شناسان ایرانیِ دوران جدید و پایه‌گذار این رشتۀ علمی در ایران است، آموزشگاه ایران‌شناسی را در سال ۱۳۲۳ با برگزاری کلاسهایی در این زمینه در تهران دایر ساخت، گروهی از دوستداران ایران از اهل فرهنگ را گرد خود آورد و در روز آدینه ششم مهرماه ۱۳۲۴ با تصویب اساسنامه، انجمن ایران‌شناسی را بنیاد نهاد. آگهی تأسیس انجمن در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ به روزنامۀ رسمی کشور تسلیم و در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۲۵ منتشر شد.

آگهی تأسیس انجمن ایران شناسی

از همراهان پورداود در بنیانگذاری انجمن ایران‌شناسی (اعضای هیأت مؤسس اولیه)، می‌توان ارباب رستم گیو، یحیی ماهیار نوابی، محمد معین، محمد دبیرسیاقی، محمدجواد مشکور، منوچهر ستوده، مصطفی مقربی، احمد افشار شیرازی و ذبیح‌الله صفا را نام برد که امضای همگی پای اساسنامۀ اولیۀ انجمن دیده می‌شود.

صفحۀ دوم اساسنامۀ اولیۀ انجمن ایران شناسی

بعداً بزرگان دیگری چون هانری کُربَن، احسان یارشاطر، بهرام فره‌وشی، محمدامین ریاحی و ایرج افشار نیز به انجمن پیوستند و به همکاری با آن پرداختند. فعالیتهای انجمن، پژوهش در فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، برگزاری کلاسهایی در این زمینه در دبیرستان فیروز بهرام، انتشار نشریۀ ایران‌شناسی و کتابهایی دربارۀ فرهنگ ایران باستان را در بر می‌گرفت.

تأسیس دورۀ جدید

در پی درگذشت پورداود و پراکنده شدن یاران نخستینِ او، فعالیت انجمن ایران‌شناسی در دهۀ ۱۳۴۰ کم‌کم متوقف شد؛ تا اینکه پس از شکل‌گیری انجمنهای علمی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) و سپس راه اندازی رشتۀ ایران‌شناسی در دانشگاههای ایران در آغاز دهۀ ۱۳۹۰، محمود جعفری دهقی، استاد تمام، عضو هیأت علمی و مدیر وقت گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و از بنیانگذاران این رشته در این دانشگاه، به فکر احیای انجمن ایران‌شناسی و پیگیری راه بزرگان گذشته افتاد. بدین منظور و به‌دعوت جعفری دهقی، «هیأت مؤسس انجمن ایران‌شناسی ایران» از ۲۴ تن از اعضای برجستۀ هیأت علمی دانشگاهها و مؤسسات علمی و پژوهشی ایران بدین شرح شکل گرفت (به‌ترتیب الفبا و با تقدم بانوان): مژگان اسماعیلی، ژاله آموزگار، زهره زرشناس، مرضیه یحیی‌پور، آذرتاش آذرنوش، ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق، محمود جعفری دهقی، فرخ حاجیانی، حسن رضایی باغ‌بیدی، مرتضی رضوانفر، طهمورث ساجدی‌ صبا، آندرانیک سیمونی (سیمونیان)، سید سعید فیروزآبادی، غلامحسین کریمی دوستان، جان‌اله کریمی مطهر، مجدالدین کیوانی، فتح‌الله مجتبایی، میر سید احمد محیط طباطبایی، حکمت‌الله ملاصالحی، مجتبی مقصودی و محمدباقر وثوقی. در نشست کمیسیون انجمنهای علمی وزارت عتف در تاریخ ۱۱ امرداد ۱۳۹۶ با درخواست این هیأت برای تأسیس [دورۀ جدید] انجمن ایران‌شناسی ایران موافقت شد.

انتخابات نخستین هیأت مدیره

در پی موافقت با تأسیس و فعالیت انجمن، در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۹۶، مجمع عمومی برای انتخابات هیأت مدیره برگزار گردید و محمود جعفری دهقی به‌عنوان رئیس؛ طهمورث ساجدی صبا به‌عنوان نایب رئیس؛ زهره زرشناس، محمدرضا سحاب، ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق، سید سعید فیروزآبادی، جان‌اله کریمی مطهر، امید مسعودی‌فر و مهدی شایان راد به‌عنوان اعضای اصلی هیأت مدیره؛ و مجتبی مقصودی و علی شهیدی به‌عنوان بازرسان؛ صادق رحمت سمیعی، سهیلا فرجی و نسیم محمدی به‌عنوان اعضای علی‌البدل هیأت مدیره؛ و محمدمهدی اسماعیلی به‌عنوان بازرس علی‌البدل برگزیده شدند. در آغاز کارِ نخستین هیأت مدیرۀ دورۀ جدید انجمن ایران‌شناسی ایران، سید سعید فیروزآبادی به‌عنوان خزانه‌دار و مهدی شایان راد به‌عنوان دبیر انجمن برگزیده شدند. ‌ سپس پروانۀ تأسیس انجمن ایران‌شناسی ایران و مجوز فعالیت آن در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۹۷ از سوی وزارت عتف صادر گردید و فعالیت رسمی‌اش آغاز شد.

انتخابات دومین هیأت مدیره

انتخابات دومین دورۀ انجمن ایران‌شناسی ایران در مجمع عمومی مورخ پنجم آبان‌ماه ۱۴۰۰ برگزار شد و در نتیجه؛ محمود جعفری دهقی به ریاست؛ زهره زرشناس به‌عنوان نایب رئیس؛ و محمدرضا سحاب، آندرانیک سیمونی، جان اله کریمی مطهر، سید سعید فیروزآبادی و محمدعلی عزت‌زاده به‌عنوان اعضای اصلی؛ و سیما فولادپور و اکبر محمدی به‌عنوان اعضای علی‌البدل هیأت مدیره؛ مجتبی مقصودی و هرمز خسرویانی به عنوان بازرسان؛ و آمنه ساعت‌ساز جدی به‌عنوان بازرس علی‌البدل برگزیده شدند. همچنین محمدعلی عزت‌زاده با تصویب هیأت مدیره، به‌عنوان خزانه‌دار برگزیده و در سمت دبیر انجمن نیز ابقا گردید.

فعالیتهای علمی در دورۀ جدید

فعالیتهای دورۀ جدید انجمن ایران شناسی ایران

منابع و مآخذ

۱) وبگاه روزنامۀ رسمی کشور.

۲) بایگانی سازمان ثبت شرکتها و مؤسسات غیر تجاری.

۳) پروندۀ انجمن ایران‌شناسی ایران در کمیسیون انجمنهای علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران (عتف).

۴) بایگانی انجمن ایران‌شناسی ایران.

۵) آموزگار، ژاله؛ «خدمتگزاران فرهنگ ایران: پورداود»، در از گذشته‌های ایران، تهران: انتشارات معین، ۱۳۹۶، ص‌ص ۳۱۱-۳۳۹.

۶) عباسی، هوشنگ؛ استاد ابراهیم پورداود و ایران‌شناسی، تهران: نشر آوای کلار، چاپ نخست، ۱۳۹۵.