اسرائیل و برنامه هسته‌ای ایران
دولت اسرائیل معتقد است که در صورت دست‌یابی جمهوری اسلامی ایران به ساخت سلاح‌های اتمی، موجودیت کشور یهود در خطر جدی قرار خواهد گرفت و این کشور اولین هدف حمله احتمالی اتمی ایران خواهد بود.[۱] بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر کنونی اسرائیل که از وی به عنوان یکی از موافقان[۲] «حمله پیش‌گیرانه» اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران یاد می‌شود، بارها در سخنرانی‌های رسمی تأکید کرده‌است که «همه خطرها در مقایسه با خطر ناشی از هسته‌ای شدن ایران کوچک و بی‌اهمیت است».[۳] دولت ایران بارها تأکید کرده‌است که برنامه هسته‌ای این کشور برای مصارف صلح آمیز مانند تولید انرژی و مسائل پزشکی است و در پی ساخت سلاح اتمی نیست.[۴]
همچنین دولت ایران در جریان تهدیدات حمله اسرائیل بر این نکته تأکید دارد که به «سناریوی حمله» اسرائیل به ایران «پاسخی سنگین»[۵] خواهد داد و سید علی خامنه‌ای، رهبر حکومت ایران و فرمانده کل قوا نیز گفته است که «هر کس که فکر تجاوز به جمهوری اسلامی ایران در مخیله‌اش خطور کند، باید خود را آماده دریافت سیلی‌های محکم و مشت‌های پولادین ارتش، سپاه و بسیج کند».[۶]
موافقان و مخالفان «حمله پیش‌گیرانه» در اسرائیلویرایش
افراد بانفوذ و عالی‌رتبه‌ای در ارتش و سازمان‌های اطلاعاتی، نظامی و امنیتی اسرائیل و همچنین در میان سیاست‌مداران ارشد و رسانه‌های اسرائیلی، موافق یا مخالف «حمله پیش‌گیرانه» آن کشور به «تأسیسات هسته‌ای ایران» هستند و هر یک از یک از این دو گروه نیز استدلال‌ها و تحلیل‌های خاص خود را دارند.[۷][۸]
طرفداران «حمله پیش‌گیرانه» به تأسیسات هسته‌ای ایران، مذاکرات گروه ۵+۱ برای دست‌یابی به توافق دیپلماتیک برسر برنامه هسته‌ای این کشور را «شکست‌خوره» و «بی‌حاصل» و در جهت سیاست «اتلاف وقت» حکومت ایران ارزیابی می‌کنند. این گروه تأثیرگذاری منفی تحریم‌های اقتصادی غرب بر اقتصاد ایران برای حل بحران هسته‌ای را ناکافی قلم‌داد می‌کنند و معتقدند که برنامه هسته‌ای ایران در طول این مدت به طرز قابل‌توجهی پیشرفت داشته‌است و حکومت ایران در حال رسیدن به نقطه‌ای برگشت‌ناپذیر در چرخه غنی‌سازی اورانیوم و ساخت موشک‌های دارای قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ای است.[۹]
از سویی مخالفان اسرائیلی «حمله پیش‌گیرانه» معتقدند که زندگی روزمره مردم اسرائیل با رفتن به یک «جنگ پُرمخاطره» با خطراتی جدی و مهیب روبرو خواهد شد.[۱۰]
حمله احتمالی اسرائیل به ایران چگونه خواهد بود؟ویرایش
نیروی هوایی اسرائیل ۱۲۵ هواپیمای نظامی پیشرفته اف-۱۵ال و اف-۱۶ال ،تعدادی جنگنده پیشرفته نسل پنجمی اف 35 و ۵۵ موشک هدایت‌شونده لیزری مخصوص تخریب سنگرهای زیرزمینی موسوم به جی‌بی‌یو-۲۸[۱۱] را از ایالات متحده آمریکا خریداری کرده‌است. جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل به وسایل خودکار و مخازن اضافی سوخت مجهزند و برای حملات دوربرد مناسب هستند.[۱۲]
مسیرهای احتمالی برای «حمله پیش‌گیرانه» اسرائیلویرایش
بر اساس تحلیل روزنامه اسرائیلی یدیعوت اخرونوت، چهار مسیر برای رسیدن جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل به ایران وجود دارد: «مسیر جنوبی از فراز عربستان، مسیر شمالی از فراز سوریه و ترکیه، مسیر مرکزی از فراز اردن و عراق و مسیر طولانی‌تر از فراز دریای سرخ که مستلزم ورود به حریم هوایی کشور ثالث نیست».[۱۳]
طرح ادعایی حمله به ایرانویرایش
در تاریخ ۱۵ اوت ۲۰۱۲ میلادی، ریچارد سولیوان، خبرنگار آمریکایی مدعی شد که از طریق یک سیاست‌مدار اسرائیلی مرتبط با یک افسر بلندپایه مخالف جنگ در ارتش اسرائیل، به اسنادی محرمانه در مورد چگونگی حمله اسرائیل به ایران دست‌یافته‌است. بر اساس این طرح ادعایی، اسرائیل خود را برای جنگی ۱ ماهه آماده کرده‌است. به گفتهٔ ریچارد سولیوان، «عملیات نظامی با یک سری حملات سایبری گسترده علیه زیرساخت‌های ایران انجام خواهد شد. به دنبال آن موشک‌های بالستیک هدایت‌شونده به سوی تأسیسات هسته‌ای ایران، مراکز فرماندهی و تأسیسات نظامی، مراکز تحقیقاتی و توسعه مرتبط با سازمان انرژی اتمی و منازل چهره‌های ارشد مرتبط با برنامه هسته‌ای و توسعه موشکی ایران مورد اصابت قرار خواهد گرفت. در آخرین مرحله از جنگنده‌های سرنشین‌دار برای تخریب باقی‌مانده اهدافی که از طریق موشک‌های بالستیک کاملاً نابود نشده‌اند، استفاده خواهد شد».[۱۴]
تلفات انسانیویرایش
پژوهشی در دانشگاه یوتا و مؤسسه امید دربارهٔ تلفات حمله احتمالی اسراییل به ایران انجام شده‌است که می‌گوید در صورت حمله به مراکز هسته‌ای ایران (در اصفهان، اراک، نطنز و بوشهر) ممکن است بین پنج تا هشتاد هزار نفر کشته شوند. به گفتهٔ نویسندهٔ این تحقیق، خسرو سمنانی، کارشناس مدیریت صنعتی زباله‌های اتمی، سخنانی که از این جنگ احتمالی می‌شود همیشه همجوار مسائل سیاسی و در محیط سیاسی و اقتصادی مطرح شده ولی در مورد مردم ایران که هزینه اصلی این اتفاقات را می‌دهند هیچ صحبتی نشده‌است.[۱۵]
بر اساس این گزارش، بین سه هزار تا ده هزار نفر در دم کشته خواهند شد و علاوه بر آن، افراد زیادی در معرض تشعشعات اتمی قرار می‌گیرند و آمار کشته‌شدگان بسیار بیشتر خواهد بود. تنها در اصفهان ممکن است موجب کشته یا مجروح شدن بین هفتاد تا سیصد هزار نفر شود. همچنین این تحقیق نشان می‌دهد ایران آمادگی کمک به شهروندانی که در معرض تشعشعات اتمی قرار می‌گیرند را ندارد و «فاجعه‌ای خواهد بود در مقیاس بوپال و چرنوبیل».[۱۵][۱۶]
واکنش احتمالی ایران به حمله اسرائیل چگونه خواهد بود؟ویرایش
به باور برخی از تحلیل‌گران نظامی، نیروی هوایی ایران با جنگنده‌های رهگیر میگ-۲۹ و اف 14 توان مقابله مستقیم با جنگنده‌های بمب‌افکن نیروی هوایی اسرائیل را دارد.[۱۷] این کشور برای مقابله با حملات جنگنده‌های متخاصم، دارای پدافند ضدهوایی است و ۲۹ سیستم متحرک تور-ام۱و اس ۳۰۰ ساخت روسیه را در خدمت دارد.[۱۸]
مقام‌های نظامی ارشد ایران اعلام کرده‌اند که در صورت حمله به ایران، تمام خاک اسرائیل و پایگاه‌های نظامی ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه، هدف موشک‌های ایران قرار خواهد گرفت.[۱۹] ایران می‌تواند با استفاده از موشک‌های بالستیک شهاب ۳، سجیل ۲ و قدر ۱ که توان رسیدن به خاک اسرائیل را دارند، ضرباتی را به آن کشور وارد کند.
ترور دانشمندان مرتبط با برنامه هسته‌ای ایرانویرایش
اسرائیل به ترور چند دانشمند هسته‌ای ایران مانند اردشیر حسین پور، مسعود علی‌محمدی، مجید شهریاری، فریدون عباسی و مصطفی احمدی روشن از سوی دولت ایران متهم شده‌است.[۲۰] چند منبع اروپایی دست داشتن موساد در این ترورها را تأیید کرده‌اند.[۲۱][۲۲] از جمله روزنامه انگلیسی زبان ایندیپندنت در مقاله‌ای تحت عنوان «کشنده‌ترین ترورکنندگان جهان» از موساد با نام «ماشین قاتل بی‌رحم اسرائیل» نام برده‌است و با برشمردن ترورها گفته‌است که «در همه این ترورها امضای سرویس مخفی اسرائیل دیده می‌شود».[۲۳]
به دنبال ترور مصطفی احمدی روشن سخنگوی ارتش اسرائیل در این باره گفت «ما برای این قتل اشکی نمی‌ریزیم». به نوشته اورشلیم پست، فرمانده ارتش اسرائیل، روز قبل از این حمله گفته بود، سال ۲۰۱۲ سالی بحرانی برای ایران خواهد بود و اتفاقاتی غیرطبیعی برای این کشور رخ خواهد داد.[۲۴]
مجله اشپیگل به نقل از یک مقام اطلاعاتی اسرائیل ترور داریوش رضایی‌نژاد را اولین اقدام جدی رئیس جدید موساد تامیر پاردو اعلام کرد.[۲۵]
شبکه ان‌بی‌سی از ترور ۴ دانشمند هسته‌ای از سال ۲۰۰۷ نام برد و به نقل از یک مقام آمریکایی، بدون فاش کردن هویت او، نوشت که حملات علیه دست‌اندرکاران برنامه اتمی ایران توسط اعضای سازمان مجاهدین خلق و با حمایت مالی، آموزشی و تسلیحاتی سرویس اطلاعاتی اسرائیل انجام شده‌است. مقام آمریکایی مذکور به ان‌بی‌سی گفته است که دولت آمریکا از عملیات ترور مطلع است، اما نقشی در آن ندارد.[۲۶][۲۷]
به دنبال پخش اعترافات مجید جمالی فشی در تلویزیون ایران مجله تایم نوشت: «وزارت اطلاعات ایران، تیمی را که توسط موساد مجهز شده و آموزش داده شده نابود کرده است. مقامات اطلاعاتی غربی، تأیید نمودند که جزئیات اعتراف مجید جمالی فشی در مورد ترور واقع شده در ژانویه ۲۰۱۰ که توسط موتور سیکلت بر روی دانشمند هسته‌ای ایران، مسعود علی محمدی انجام شد، صحیح بوده است. مقامات اطلاعاتی غربی کشور ثالثی را عامل لو دادن این تیم اعلام کردند.»[۲۸]
واکنش ایرانویرایش
وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران مدعی شده‌است که مأموران این وزارت‌خانه پس از وقوع اولین موج ترور دانشمندان هسته‌ای، «پایگاه‌های اطلاعاتی و عملیاتی اسرائیل را زیر نظر گرفته و عده‌ای از افسران اطلاعاتی اسرائیل و تروریست‌های مزدور» آنها را شناسایی و دستگیر کرده‌اند.[۲۹]
در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۱ خورشیدی، مجید جمالی فشی که در ارتباط با ترور مسعود علی‌محمدی در دادگاه انقلاب محاکمه و به جرم «جاسوسی برای موساد و آمریت در ترور مسعود علی‌محمدی» محکوم به اعدام شده بود، در زندان اوین اعدام شد.[۳۰]
بعدها سردار حسین سلامی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۹۳ اعلام کرد که ایران پاسخ اسرائیل را داده‌است. وی گفت: «شما دیدید یک دوره، صهیونیست‌ها دانشمندان هسته‌ای ما را ترور کردند، اما فقط خود آنها می‌دانند که پاسخ این اقدام را ما کجا دادیم، ما اعلام نمی‌کنیم اما خود آنها می‌دانند، بعد از آن (از ترور دانشمندان هسته‌ای) دست کشیدند.»[۳۱]
اعتراف تلویزیونی متهمان به همکاری با سرویس اطلاعاتی اسرائیلویرایش
در دی‌ماه ۱۳۸۹ تلویزیون دولتی ایران، فیلم اقرار تلویزیونی مجید جمالی فشی را پخش کرد که در آن وی خود را «مأمور و تعلیم‌دیده توسط موساد معرفی کرد و مسئولیت ترور مسعود علی‌محمدی را پذیرفت.[۳۰]
در مردادماه ۱۳۹۱ شبکه ۱ سیمای جمهوری اسلامی ایران با پخش برنامه‌ای ویژه به نام کلوب ترور، اعترافات تلویزیونی برخی از متهمان به دست‌داشتن در قتل افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را پخش کرد که در آن از اسرائیل به عنوان «ستاد فرماندهی عملیات ترور دانشمندان هسته‌ای ایران» یاد شد.[۳۲]
فهرست کشته‌شدگانویرایش
- در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۸۸ خورشیدی، مسعود علی‌محمدی، استاد فیزیک دانشگاه تهران بر اثر انفجار یک بمب مغناطیسی کشته شد.[۳۳]
- در تاریخ ۸ آذر ۱۳۸۹ خورشیدی، مجید شهریاری، استاد فیزیک دانشگاه شهید بهشتی هدف سوء قصد با بمب مغناطیسی قرار گرفت و به قتل رسید.[۳۳]
- در تاریخ ۸ آذر ۱۳۸۹ خورشیدی، فریدون عباسی دوانی، استاد فیزیک دانشگاه شهید بهشتی در منطقه ولنجک تهران، هدف سوء قصد با بمب مغناطیسی قرار گرفت، اما جان سالم به در برد.[۲۹]
- در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۰ خورشیدی، مصطفی احمدی روشن، معاون بازرگانی تأسیسات غنی‌سازی نطنز بر اثر انفجار یک بمب مغناطیسی در منطقه سیدخندان تهران کشته شد.[۳۴]
- در تاریخ ۱ مرداد ۱۳۹۰ خورشیدی، داریوش رضایی‌نژاد، متخصص وزارت دفاع به ضرب گلوله در تهران به قتل رسید.[۳۳]
اتهام حمله به دیپلمات‌ها و شهروندان اسرائیلیویرایش
در واکنش[۳۵] به ترور دانشمندان مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، دولت آن کشور مظنون به طراحی و اجرای یک رشته حملات تلافی جویانه است که در تاریخ ۱۳ فوریه ۲۰۱۲ میلادی، در کشورهای هندوستان، تایلند و گرجستان علیه وابسته‌های دیپلماتیک اسرائیل به وقوع پیوست.[۳۶] همچنین ایران از سوی مقامات اسرائیلی متهم به تلاش برای بمب‌گذاری علیه منافع اسرائیل در کشورهای کنیا و قبرس شده‌است.[۳۷]
پلیس بین‌الملل در این رابطه دستور بازداشت چند نفر از شهروندان ایران که مظنون به مشارکت در این عملیات‌ها بودند را صادر کرده‌است.[۳۸]
در تاریخ ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۲ میلادی، حمله انتحاری به یک اتوبوس حامل توریست‌های اسرائیلی در شرق بلغارستان منجر به مرگ ۵ نفر از شهروندان اسرائیل شد.[۳۹]
واکنش اسرائیلویرایش
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در واکنش به این حملات گفت: «ایران بزرگ‌ترین صادرکننده تروریست در جهان است و رد پای این کشور را در پس این حملات می‌توان دید».[۳۶] دولت ایران این اتهامات را رد کرده‌است.[۴۰]
بدافزارها و ویروس‌های رایانه‌ایویرایش
در تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۱ میلادی، روزنامه نیویورک تایمز در مقاله‌ای تحقیقی نوشت که «اسرائیل کرم رایانه‌ای استاکس‌نت را ابتدا در مرکز هسته‌ای دیمونا و بر روی سانتریفیوژهای مشابه‌ای که در ایران از آنها در تأسیسات غنی‌سازی نطنز استفاده می‌شود، آزمایش کرده بوده است». این در حالی‌ست که دولت اسرائیل یا آمریکا هیچ‌گاه به‌طور رسمی دست‌داشتن در انتشار ویروس استاکس‌نت را تأیید نکرده‌اند.[۴۱]
در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۱۲ میلادی، روزنامه واشینگتن پست در یک مقاله تحقیقی نوشت که بدافزار شعله که ساختار بسیار پیچیده‌ای داشت[۴۲] با هدف «جاسوسی از شبکه‌های رایانه‌ای و کسب اطلاعات لازم برای ایجاد اخلال در پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران» توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، آژانس امنیت ملی ایالات متحده و ارتش اسرائیل تولید و علیه ایران مورد استفاده قرار گرفته‌است.[۴۳] شرکت کاسپرسکی لب، تاریخ آغاز حملات بدافزار موسوم به «فلیم» را از اوت ۲۰۱۰ میلادی ارزیابی کرده‌است.[۴۴]
در سال 2016 میلادی، دکتر مانی محرابی عضو هیات علمی اندیشکده روابط بین‌الملل ایران در گفتگو با بخش جهانی خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده امریکا موسوم به سیا به همراه سازمان اطلاعات و وظایف ویژه اسرائیل، موساد را مسئول این بدافزار معرفی و هدف آن را آسیب رسانی به ساختار برنامه هسته ای ایران معرفی کرد.[۴۵] این ادعا با واکنش مسئولان دولت اسرائیل مواجه شد.[۴۶]
اتهام خرابکاریویرایش
در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۲ میلادی، فریدون عباسی دوانی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران از وقوع انفجار عمدی در خطوط برق مجتمع غنی‌سازی فردو در تاریخ ۱۷ اوت ۲۰۱۲ میلادی، خبر داد و افزود که «قطع برق یکی از راه‌های آسیب‌رساندن به ماشین‌های سانتریفیوژ» است.[۴۷][۴۸]
در تاریخ ۳۰ اکتبر ۲۰۱۳ میلادی، محمود علوی، وزیر اطلاعات ایران گفت: «در واقع این افراد دزد بودند و نه خرابکار هسته‌ای و از اهالی روستای همان اطراف نیروگاه بودند و سابقه این کارها را هم داشتند».[۴۹]
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
- ↑ Robert Grenier (۲۹ نوامبر ۲۰۱۰). «Nuclear dilemma: Israel vs. Iran». english aljazeera. دریافت‌شده در ۲۱ آوریل ۲۰۱۱.
- ↑ Netanyahu on Iran: 'None of us can afford to wait much longer', The Guardian
- ↑ گزارش رسانه‌های اسرائیلی از شنیده‌شدن «صدای پای جنگ» علیه ایران، رادیو فردا
- ↑ «احمدی‌نژاد: تندروی سبب زایش بیشتر تندروها می‌شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ مهر ۱۳۹۱.
- ↑ رئیس پیشین موساد: «خطر حمله اسرائیل به ایران جدی است»، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ رهبر ایران به آمریکا و اسرائیل در مورد حمله احتمالی هشدار داد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Most Israeli citizens don't want a war with Iran, The Guardian
- ↑ Netanyahu, Obama divided on price of Israeli strike against Iran, The Haaretz
- ↑ Israeli Asks Nations to Say Diplomacy on Iran Has Failed, The New York Times
- ↑ تظاهرات اسرائیلی‌ها علیه جنگ با ایران، رادیو فردا
- ↑ چرا آمریکا بمب‌های سنگرشکن به اسرائیل فروخت؟، رادیو فردا
- ↑ حمله احتمالی اسرائیل به ایران چگونه خواهد بود؟، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ هشدار عربستان به اسرائیل در مورد مسیر حمله به ایران، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Israel 'prepared for 30-day war with Iran', BBC News
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ گلناز اسفندیاری (۱ مهر ۱۳۹۱). ««قمار هسته‌ای آیت‌الله»؛ تحقیقی دربارهٔ تلفات احتمالی حمله به ایران». رادیوفردا. دریافت‌شده در ۱۱ مهر ۱۳۹۱.
- ↑ آزاده معاونی (۹ مهر ۱۳۹۱). «تلفات احتمالی حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران». هفته نامه تایم (بازنشر در صدای آمریکا). دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۷/۱۰. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ایران چگونه به حمله احتمالی اسرائیل پاسخ خواهد داد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Iran Gets Lethal Russian Missile System, ABC News
- ↑ رئیس پیشین موساد: شمشیر ایران هنوز به گلوی ما نرسیده، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «گزارشی از نقش موساد در ترور دو دانشمند هسته‌ای ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۱۷.
- ↑ "The assassination carried the signature of Israel's Mossad"مجله تایم
- ↑ روزنامه ایندیپندنت
- ↑ "The attacks have all the hallmarks of Israel's secret service, which has carried out many such assignations in foreign countries over the decades"روزنامه ایندیپندنت
- ↑ سی ان ان
- ↑ Sabotaging Iran's Nuclear Program: Mossad Behind Tehran Assassinations, Says Source
- ↑ «پایگاه شبکه (ام اس) ان بی سی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۱۷.
- ↑ بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Report: Israel's Mossad scales back covert operations in Iran
- ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ وزارت اطلاعات ایران: عوامل ترور سه «دانشمند هسته‌ای» را دستگیر کردیم، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ «قاتل فیزیک‌دان ایرانی» اعدام شد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «سردار سلامی: انتقامی ویژه در انتظار اسرائیل است/ پاسخ ترور دانشمندان را داده‌ایم، خودشان بهتر می‌دانند». تسنیم. ۴ بهمن ۱۳۹۴.
- ↑ پخش « اعتراف‌های» متهمان به ترور دانشمندان اتمید، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ ۳۳٫۲ حیدر مصلحی از دستگیری ۳۰ نفر به اتهام ترور متخصصان ایرانی خبر داد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ پیام رهبر ایران به مناسبت ترور مصطفی احمدی روشن، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Iran Signals Revenge Over Killing of Scientist, The New York Times
- ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ حمله به سفارتخانه‌های اسرائیل در هند و گرجستان؛ ایران در مظان اتهام، دویچه‌وله فارسی
- ↑ Bulgaria Says Bombing Was Likely a Suicide Attack, Der Spiegel
- ↑ پلیس هند پاسداران را مسئول حمله به دیپلمات‌های اسرائیلی دانست، دویچه‌وله فارسی
- ↑ Israel names five victims of Bulgaria terror attack, The Haaretz
- ↑ بمب‌گذاری انتحاری بلغارستان و اتهامات اسرائیل علیه ایران، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Israeli Test on Worm Called Crucial in Iran Nuclear Delay، The New York Times
- ↑ کشف بدافزار جاسوسی جدید با نام «مهدی»، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «همکاری آمریکا و اسرائیل در تولید بدافزار فلیم»، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ کشف یک حمله گسترده سایبری علیه ایران و اسرائیل، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Sputnik. "Stuxnet, the CIA/Mossad 'Worm of the Apocalypse' No Longer Threatens Iran". sputniknews.com. Retrieved 2018-01-28.
- ↑ «THE STUXNET "WORM OF THE APOCALYPSE": NO LONGER THREATENS IRAN | Gary Franchi's Next News Network». nextnewsnetwork.com (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۸.
- ↑ ایران از انفجار یک ماه پیش کابل‌های برق در مسیر قم و کارخانه غنی‌سازی اورانیوم خبر داد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ ایران از «خرابکاری» در خطوط برق تأسیسات فردو در ماه اوت خبر داد، رادیو فردا
- ↑ اختلاف مقامات ایران درباره بازداشت‌شدگان تأسیسات هسته‌ای، رادیو بین‌المللی فرانسه