تاجیک‌های افغانستان

قوم تاجیک پس از پشتون‌ها بزرگ‌ترین گروه قومی در افغانستان هستند که بزرگ‌ترین گروه فارسی دری یا پارسی زبان را در این کشور تشکیل می‌دهند. تاجیک‌های افغانستان پارسی‌زبان، نزدیک‌ترین گروه قومی به فارسی‌زبانان تاجیکستان و ایران هستند. بیشتر تاجیک‌ها در مناطق شمال، شمال شرقی و غرب افغانستان زندگی می‌کنند.

تاجیک‌های افغانستان

کل جمعیت
۱۲ تا۱۴ میلیون نفر
مناطق با جمعیت چشمگیر
تاجیک‌ها اکثریت باشندگان استان‌های کابل، بلخ، هرات، کاپیسا، پروان، بدخشان، پنجشیر، بادغیس، بغلان، تخار، غور، سمنگان، فراه را تشکیل می‌دهند ودر استان‌های کهندژ، بامیان، فاریاب، جوزجان، لغمان و سرپل اقلیت‌های ۳۰ تا ۴۰ درصدی را تشکیل می‌دهند. همچنین شمارزیادی از تاجیک‌ها در استان‌های شرقی زندگی می‌کنند که پشتوزبان و برخی آنها پارسی‌زبان هستند
زبان‌ها
پارسی، زبان‌های پامیری، زبان پشتو
دین
اسلام (سنی، اسماعیلی و شیعه)
قومیت‌های وابسته
پشتون‌ها، نورستانی‌ها، پشه‌ای‌ها، پراچی‌ها

بود و باش

بیشتر تاجیک‌ها در مناطق شمال، شمال شرقی و غرب افغانستان زندگی می‌کنند. بدخشان، تخار، کاپیسا، بلخ، جوزجان، پروان، کابل، بغلان، پنجشیر، کندز، غزنی، غور، فراه و هرات مناطقی در افغانستان هستند که بیشتر تاجیک‌ها در آن زندگی می‌کنند. همچنان مناطق شمالی و مرکزی لغمان، سرخرود در ننگرهار، گردیز در پکتیا، اورگون در پکتیکا و نواحی توپخانه در قندهار مناطق تاجیک نشین فارسی‌زبان در افغانستان هستند. در ولایات لوگر، وردک و غزنی این کشور نیز کم و بیش، یک یا دو سوم جمعیت را تاجیک‌ها تشکیل می‌دهند.

شمال شرق

تاجیک‌ها اکثریت جمعیت را در ولایات: بدخشان، تخار، بغلان، پنجشیر، کاپیسا، کابل و پروان تشکیل می‌دهند. و در ولایت کندز اقلیت بزرگی هستند.

شمال

تاجیک‌ها در ولایات: بلخ، سمنگان اکثریت جمعیت را تشکیل می‌دهند. و در استان‌های سرپل و فاریاب(ولسوالی کوهستان، ولسوالی گرزیوان، ولسوالی بلچراغ بیشتر تاجیک‌ها هستند) اقلیت بزرگ ۳۰ تا ۴۰ درسدی را تشکیل می‌دهند.

مرکز

تاجیک‌ها در استان غور اکثریت و ۴۰٪ از باشندگان استان بامیان هستند. همچنین تاجیک تباران در برخی روستاها و مناطق دایکندی حضور گسترده‌ای دارند و شیعه مذهب هستند.

تاجیک‌های بامیان

اکثریت باشندگان ولسوالی‌های کهرد و سیغان و ۵۰٪ درسد مرکز بامیان تاجیک‌ها هستند. از روستاهای تاجیک‌نشین مرکز بامیان می‌توان: خم‌کلک، زرگران، دهن آهنگران، تَی بوتی، تاجیکان، سرِ خدر، جگره‌خیل، شش پل، تولواره، داوودی، سنگ چسبان و … را نام برد.

تاجیک‌های دایکندی

دو گروه از تاجیک‌ها در ولایت دایکندی زندگی می‌کنند. که اصالت کابلی و هراتی دارند و از کابل و هرات به این استان مهاجرت کردند.

تاجیک‌تباران کابلی: تاجیک‌تباران لزیر، دشت، نیلی، کورگاه، تمران و سنگموم از نسل دوست محمد خان هستند. دوست محمد خان بعد از چند پشت به محمد کلان کابلی می‌رسد. محمدکلان، یکی از سرسلسله داران تاجیکان گلدره کابل می‌باشد. دوست محمد خان پس از نزاع با اقوام خویش گلدره را به قصددایکندی (ارزگان آن زمان) ترک می‌کند و در لزیر سکنی گزین می‌شود. اما ترک وطن سبب قطع رابطه او با اقوامش نمی‌شود هرچند در دوران انقلاب و به خاطر شرایط حاکم مدت‌ها این مراوده قطع می‌شود ولی هرگز سبب فراموشی نمی‌شود.

تاجیک‌تباران هراتی:

تاجیک تباران مناطق ولسوالی پاتو چون روستای قُخور، ولسوالی ناوه میش برخی مناطق ولسوالی کیتی و کجران همه از یک طایفه و نسل ارباب کوچک چشتی ولایت هرات است که از چشت اول به سنگموم (از توابع ولسوالی مرکز) ولایت دایکندی (ارزگان آن زمان) آمدند که تواریخ و لوایح شان بیانگر سال ۱۰۰۰ الا ۱۰۲۴ می‌باشد در سنگموم چندین سال بودند ولی سنگ نوشته‌های زیادی مربوط با تاجیک‌های چشتی در قدیم آنجا موجود بودند تا اینکه دره قخور که در آن زمان جنگلی بیش نبوده همین تاجیکتباران متذکره آن مناطق را احیاء می‌کند آنجا می‌رود و یک قوم معروف به پیشقدم در سنگموم سکن باقی می‌ماند و متباقی برادران، اقوام آنها به طرف قخور رفته در آنجا سکن می‌شوند بعد از مدت که جمعیت شان بیشتر می‌شود فرزندان شان طرف منطقه گیسو از توابع ولسوالی کیتی می‌روند همچنان با ازدیاد نفوس و جمعی شان به سایر مناطق چون بعضی مناطق پاین سر کیتی ولسولی کجران، ولسوالی ناوه میش فعلی می‌رود اولاده شان رشد می‌کند که الآن دارای جمعیت کثیری شده‌است. این نقل سینه به سینه پدر بزرگان این قوم است که می‌گفتند این جوزها چارمغزها و انگور فخری را پدرکلان‌های ما از هرات آورده‌اند. ونسل ما همه به ارباب کوچک چشتی منتهی می‌شود تا سالهای زیاد که اکثر بزرگان این مردم به یاد دارد این قوم به رسم صوفیه‌ها خواجه‌ها زندگی میکردن و کسانی داشتند که کشکولی داشتند و آن کشکول را نگهداری می‌کرد عین کشکول دارای که امروز در هرات تا هنوز هستند از خاندان مودودی آقا صاحب‌ها واجاق شان بنام خواجه خدر که قبرش در چشت است می‌باشد پدران شان از وی بعنوان پیر و پیشوا یاد می‌کرده‌اند تا اینکه پس از دوره صفوی‌ها شیعه شدند ولی بعد از شیعه شدن هم عنعنات و رسم‌هایشان کم توم مانده بودند. و دیگر اینکه قخور به بالاسر و پائین سر تقسیم شده که جمعیت %۹۰ را تاجیک تشکیل می‌دهد. مناطق متذکره در سابق مرسوم بودند که بین اقوام خودشان ازدواج می‌کردند لذا از نگاه چهره صاف تاجیکی هراتی هستند. به‌طور مثال یک تعداد از این مردم اکنون در هرات هستند. با تاجیکها هرات از نظر چهره با تاجیک‌های قخور شباهت زیاد دارد.

غرب

اکثریت باشندگان استان‌های هرات و بادغیس و نیمی از استان فراه از قوم تاجیک هستند.

زبان

زبان تاجیک‌های افغانستان پارسی دری و زبان پامیری است. زبان فارسی در کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ایران صحبت می‌شود که گویندگان اصلی و عمدهٔ آن تاجیکان‌اند. البته فارسی لهجه‌های محلی و منطقه‌ای مختلف دارد مثلاً فارسی بدخشی، فارسی دوشنبه‌گی، فارسی فرغانی، فارسی سمرقندی، مشهدی، تهرانی، اصفهانی، هراتی، کابلی، پنجشیری و… آنچه فارسی دری خوانده می‌شود، گونهٔ ادبی و رسمی فارسی است که در سراسر قلمرو فارسی تقریباً یکسان است. تاجیک‌های پامیری زبان در بدخشان خراسان (افغانستان)، تاجیکستان، چین و پاکستان زندگی می‌کنند و به گویش‌های گوناگون (شغنی، واخی، سریکالی، سنگلیچی و …) سخن می‌گویند.

دین و مذهب

اکثریت تاجیک‌ها پیرو مذهب سنی اسلام هستند و اقلیت‌های کوچک اسماعیلی و شیعه دوازده امامی نیز در دسته‌های پراکنده وجود دارند.

جستارهای وابسته

• تاجیک‌ها