ولایت جوزجان

ولایت جوزجان
ولایت جوزجان
ولایت
	جوزجان با رنگ سرخ در افغانستان
	مختصات: ۳۶°۴۵′شمالی ۶۶°۰۰′شرقی / ۳۶٫۷۵°شمالی ۶۶٫۰۰°شرقیمختصات: ۳۶°۴۵′شمالی ۶۶°۰۰′شرقی / ۳۶٫۷۵°شمالی ۶۶٫۰۰°شرقی
کشور	افغانستان
مرکز	شبرغان
مدیریت
• والی	مولوی لطف الله عزیزی
مساحت
• کل	۱۱۷۹۸٫۳ کیلومتر مربع (۴۶۰۰ مایل مربع)
جمعیت (٢۰١٥)
• کل	٥۴۰٢٢٥
منطقه زمانی	یوتی‌سی +۴:۳۰ (وقت استاندارد افغانستان)
کد ایزو ۳۱۶۶	AF-JOW
زبان	فارسی; ازبکی; ترکمنی; پشتو

جَوْزجان یکی از ولایت‌های واقع در شمال افغانستان می‌باشد. مرکز این ولایت، شهر شبرغان است. این ولایت با کشور ترکمنستان هم‌مرز است.

جوزجان در گذشته‌ها به ناحیه‌ای وسیع گفته می‌شد که شامل ولایت‌های جوزجان، سرپل و فاریاب بود و این ناحیه به‌نام‌های جوزجانان، گَوْزگانان، جوزجان، گَوْزگان و غیره یاد می‌شد.

«جوزجان» و «جوزجانان» معرب واژگان «گوزگانان» و «گوزگان» است.

پیشینه تاریخیویرایش

در بیش‌تر کتابهای جغرافیایی که در جهان اسلام نوشته شده، نامی از آن برده شده یا بخش جداگانه‌ای بدان اختصاص یافته‌است. ابن واضح یعقوبی که اثر خود را در حدود ۲۷۹ق/۸۹۲م نوشته، مرکز گوزگان را شهر «اَنبار» دانسته و گفته‌است که والیان در آنجا هستند. او جایگاه پادشاهان جوزجان را شهرهای «کندرم» و «قرزمان» دانسته‌است (ص ۶۳).

مؤلف حدودالعالم حدود آن را چنین بیان می‌کند: از مشرق به بلخ و تُخارستان تا حدود بامیان، از جنوب به آخر حدود غور و مرز بُست، از مغرب به غَرْجِسْتان و قصبهٔ بشین تا حدود مرو و از شمال تا حدود جیحون (ص ۹۵). وی از نواحی و شهرهای زیر نیز در این ولایت نام برده‌است: ربوشاران، درمشان، تمران، تمازان، ساروان، مانشان، طالقان، جهودان، باریاب (پاریاب)، نریان، کرزوان، کندرم، ابنیر (صص ۹۵–۹۷). طبق نوشتهٔ این کتاب، شهر جهودان (یهودیه) پایتخت فرمانروایان آل فریغون بوده‌است (ص ۹۷)؛ لیکن ابن حوقل که اثر خود را پیش از حدود العالم نوشته، شهر «اَنبار» را بزرگ‌ترین شهر این ناحیه دانسته و گفته‌است که آل فریغون زمستانها در این شهر اقامت می‌کنند (ص ۱۷۷).

مقدسی همانند نویسندهٔ حدودالعالم یهودیه را مرکز ولایت گوزگان دانسته، ولی شهرهای آنجا را کم جمعیت یا با جمعیت اندک توصیف کرده‌است (ص ۴۳۳). وی بجز یهودیه، از شهرهای انبار، برزوزؤ فاریاب، کلان و شورقان نام برده‌است. مقدسی در جای دیگر کتاب خود ضمن توصیف راه‌های آنجا، راه یهودیه (پایتخت آل فریغون) تا رباط افریغون را دارای ۴ مرحله دانسته‌است (ص ۵۰۸). رباط یاد شده ظاهراً از بناهای یکی از فرمانروایان نخستینِ این خاندان بوده‌است.

اصطخری ضمن اینکه از یهودیه به سان مرکز گوزگان یاد کرده، شهر انبار را بزرگ‌ترین شهر و اقامتگاه پادشاهان این سرزمین به‌شمار آورده‌است (صص ۲۱۳–۲۱۴). در افغانستان کنونی، در این حدود، ولایت‌های جوزجان، سرپل و فاریاب وجود دارد که مرکز ولایت جوزجان شهر شَیُرغان، مرکز ولایت سرپل شهر سرپل که در قدیم انبار نام داشته و مرکز فاریاب شهر میمنه است که در قدیم یهودیه نام داشته‌است.

مردمویرایش

جمعیت عمدۀ این ولایت از ازبک‌ها و ترکمن‌ها تشکیل شده‌است و به دنبال آن تاجیک‌ها، هزاره‌ها، پشتون‌ها و عرب‌ها نیز حضور دارند. بر پایهٔ آمارها زبان ازبکی توسط ۳۹٫۵٪، ترکمنی ۲۸٫۷٪، پشتو ۱۷٫۲٪ و فارسی (دری) ۱۲٫۱٪ از مردم سخن گفته می‌شود.^[۲] عرب‌های جوزجان به زبان عربی صحبت نمی‌کنند و زبان‌های فارسی و دیگر زبان‌ها زبان مادری آنها را تشکیل می‌دهد.^[۲]

اماکن تفریحی و باستانیویرایش

جنگل باغ: منطقه‌ای است سرسبز و زیبا جهت تفریح.
طلا تپه: منطقه باستانی که در زمان قوشن سرخ در افغانستان کشف شد - زیورات و آثار با ارزش تاریخی بدست آمد که بیانگر هزارها سال تاریخ سکنه را در این منطقه نشان می‌دهد.

قابل یاد آوریست که این آثار با زیبایی‌های خاص ساخته شده‌اند. خواجه دوکوه ( خواجه دُکّه/دوککه ): منطقه باستانی و سرسبز در فصل بهار. دیدن منظره خصوصا از بالای تپه های خواجه دوکوه کیف بهتری دارد. خانه پدری مارشال دوستم : ساخته شده مثل قبل مثال ؛ خانه های گلی... در قریه ایتتی اوروغ ( هفت نژاد /فارسی ) .