تیرانوسوروس
| تیرانوسور | |
|---|---|
| |
| جمجمه تیرانوسور در پاله دلا دکوور[۱] پاریس | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | خزندگان |
| بالاراسته: | دایناسورها |
| راسته: | خزنده‌وَرَکیان[۲] |
| زیرراسته: | ددپایان[۳] |
| بالاخانواده: | بیدادگرخزنده ریختان[۴] |
| تیره: | بیدادگرخزندگان[۵] |
| زیرخانواده: | تیرانوسوریان[۶] |
| سرده: | تیرانوسور آزبورن، ۱۹۰۵ |
| گونه‌ها | |
| |
تیرانوسور (به انگلیسی: Tyrannosaurus) برگرفته از واژه‌ای لاتین به معنای «مارمولک ستمگر»،[۷] یک دایناسور گوشتخوار از دورهٔ کرتاسه[۸] می‌باشد. گونه خاص تیرانوسورس با نام تیرانوسورس رکس شناخته می‌شود (رکس در لاتین به معنی پادشاه می‌باشد) که به صورت عامیانه به تی‌رِکس[۹] مختصر می‌شود و در فرهنگ عامه دنیا ماندنی شده‌است. تیرانوسورس رکس ساکن در آمریکای شمالی امروزی بود و نسبت به بقیهٔ بیدادگرخزندگان از پراکندگی بیشتری برخوردار بود. سنگواره‌های موجود از تی‌رِکس مربوط به دو میلیون سال آخر دورهٔ کرتاسه (تقریباً ۶۸ تا ۶۶ میلیون سال قبل) است. این جانور در میان آخرین دایناسورهایی بود که پیش از رویداد رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن[۱۰] می‌زیستند. همانند بیدادگرخزندگان دیگر، تیرانوسور یک گوشتخوار دو پا با یک جمجمه بزرگ و دست‌های کوچک و دو انگشتی بود که با دم بزرگش تعادلش را ایجاد می‌کرده‌است. نسبت به پاهای بزرگ و نیرومند عقب، دست‌های تیرانوسور کوچک و باریک بودند. تی‌رِکس بزرگترین گونه تهی‌دم‌خزندگان و یکی از بزرگترین درندگان زمین شناخته شده‌است که حدود ۱۲٫۳ متر طول، ۴ متر ارتفاع و حدود ۸٫۴ تن وزن داشته‌است. تیرانوسور دایناسورهای اردک‌منقار (هادروسور)[۱۱] و شاخ‌چهره[۱۲] را شکار می‌کرده‌است با این وجود برخی کارشناسان تیرانوسور را یک مردارخوار می‌دانند اما تحقیقات جدید نشان داده‌است که تیرانوسور هیچگاه نمی‌توانسته با مردارخواری خود را سیر کند. همچنین کشفیات اخیر نشان می‌دهد تیرانوسور احتمالاً مانند بیدادگرخزندگانی چون داسپلتوسور و آلبرتوسور به صورت گروهی شکار می‌کرده‌است. تاکنون بیش از ۵۰ قطعه فسیل از تیرکس پیدا شده و اکثر آن‌ها کامل‌اند. حدود صد سال از کشف تیرانوسورس رکس می‌گذرد و از آن زمان از این حیوان به عنوان یکی از درنده‌ترین، بزرگترین و قویترین حیوانات تاریخ یاد می‌شود.
ویژگی‌هاویرایش
تیرانوسورس رکس را با نام «تی رکس» هم می‌شناسند. این حیوان از قویترین دایناسورهای گوشتخوار بوده و سلطان دایناسورها لقب گرفته‌است. این حیوان یکی از نیرومندترین گازها را می‌گرفته و نقطهٔ ضعفش گردنش است. (مانند بقیهٔ تیرانوسورها). او دستان بسیار کوچکی دارد؛ و نسبت به بقیهٔ تیرانوسورها از سرعت چندانی برخوردار نبوده‌است. تی رکس قویترین قدرت آرواره در تاریخ موجودات خشکی زی را داشته و تنها قدرت آرواره اش از مگالودون بزرگترین و قدرتمندترین شکارچی تاریخ اقیانوس ضعیف تر بوده‌است.[۱۳] طول دندان‌های تیرکس معمولاً ۲۵ تا ۴۰ سانتی‌متر بوده و تعداد دندان‌های این دایناسور عظیم ۶۰ الی ۷۰ عدد بوده‌است. بسیاری از دانشمندان تیرانوسور را از قویترین حیوانات تاریخ این عالم می‌دانند.
توصیفویرایش
تیرانوسور از بزرگترین گوشتخوارهای تمام ادوار تا کنون بوده‌است. تخمین زده می‌شود که بزرگترین تیرانوسورها می‌توانستند تا ۱۳٫۲ متر طول و ۵٫۴ متر ارتفاع تا کپل داشته باشند. در مورد وزن تیرانوسورها در سال‌های مختلف تخمین‌های مختلفی زده شده‌است. از حداکثر ۹٫۸ تن تا حداقل ۶٫۹ تن و تحقیقات بعدی وزن را بین ۷ تا ۱۰٫۶ تن تخمین می‌زنند؛ ولی جدیدترین تحقیقات وزنش را بین ۱۶ تا ۲۰ تن تخمین زده‌اند با این وجود هنوز اندازه حقیقی وزن این حیوان به درستی مشخص نیست در هر حال تیرانوسور بزرگتر از معروفترین تروپود دوره ژوراسیک یعنی آلوسور بوده‌است؛ و مقدار کمی کوچکتر از گوشتخوارهای غولپیکر دوره کرتاسه مثل اسپینوسور کوچکتر بوده‌است گردن تی رکس مانند تروپودها بشکل طبیعی به صورت S شکل منحنی یافته بود. اما برای تحمل سر سنگین تیرکس دستان او کوتاه و ماهیچه‌ای بود. دستان کوتاه بودند و فقط دو انگشت داشتند. اما یک گزارش چاپ نشده تا سه انگشت را در یک اثر باقی‌مانده از پنجه جانور ذکر می‌کند. اما پاها در مقایسه با تروپودها نسبت به بدن در بلندترین اندازه بودند. دم تی رکس بلند و سنگین بود و گاهی شامل ۴۰ مهره می‌شد، و برای حفظ توازن بدن و سر سنگین استفاده می‌شده‌است. برای جبران بدن بسیار بزرگ جانور بسیاری از استخوان‌های سراسر اسکلت تیرانوسور توخالی بودند؛ که این باعث کاهش وزن حیوان می‌شده‌است. تی-رکس که از نظر اندازهٔ پیکر، به‌میزان ناچیزی کوچکتر از جیگانوتوسور بود، نسبت به جیگانوتوسور رفتاری بسیار پرخاشگرانه‌تر داشته و از آرواره‌های بسیار قوی‌تری بهرمند بوده‌است.
طول عمرویرایش
پیدا شدن چند نمونهٔ جوان از تیرانوسور به دانشمندان این اجازه را داد که بتوانند سرعت رشد این موجودات را بفهمند. کوچکترین نمونه یافت شده وزنش ۲۹٫۹ کیلوگرم تخمین زده می‌شود، در حالی که در همان زمان تیرانوسورهای بزرگ وزنی بیش از ۸ تن داشته‌اند. بررسی‌های بافت‌شناسی نشان می‌دهد که یک تیرانوسور استخوان‌هایش فقط دو سال قبل از مرگش پیر و فرسوده شده بودند. این دایناسور ۲۸ سال عمر داشته‌است که حداکثر عمر تخمین زده شده برای تیرانوسور می‌باشد.
شجره نامهویرایش
| تیرانوسارید |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نگارخانهویرایش
نگاره‌ای از تیرانوسور
جمجمهٔ یافت‌شده
دست تیرانوسور؛ این جانور دست‌های ناتوانی داشته که دارای دو چنگال بوده‌اند.
موزهٔ شیکاگو امریکا
موزهٔ ژاپن
مقایسهٔ اسکلت تیرانوسور و انسان
اسکلت تیرانوسور (سفید) و گوشت تیرانوسور (مشکی).
جمجمه از نمایی نزدیک
اسکلت یافت‌شده از یک تیرانوسور جوان که در یازده‌سالگی مُرده است. موزه ایلینوی آمریکا
درحال جفت‌گیری
بازسازی تخمینی و نادرست از ظاهر تیرانوسور در موزه لندن. این بازسازی مربوط به دهه‌های پیشین است و نزدیکترین بازسازی‌های امروزی، دقت بالاتری در توصیف این جاندار دارند.
سری رشد تیرانوسور شامل نوزاد، جوان و بزرگسال. موزهٔ لس آنجلس آمریکا
موزه منچستر
موزه پیتسبورگ
جفت‌گیری
مدل بازسازی‌شده تخمینی در ورشو لهستان
موزه بلژیک
تیرانوسور در حالت استراحت
پای تیرانوسور
مقایسهٔ تیرانوسور و مرغ در اندازهٔ برابر. پرندگان امروزی از بازماندگان تخم‌گذاران دوران دایناسورها هستند.
رد پای بازسازی‌شدهٔ تیرانوسور
اسکلت کامل
اسکلت یک تیرانوسور جوان
تیرکس و سه‌شاخ‌چهره
بازسازی هنری از تخم تیرانوسور بهمراه نوزاد متولد نشده‌اش بر اساس تخم‌های یافت‌شده در موزه ریودوژانیرو برزیل
مقایسهٔ تیرانوسور و انسان در ابعاد یک متر در یک متر
.jpg)
.JPG)
_at_Cleveland_Museum_of_Natural_History.jpg)
پانویسویرایش
منابعویرایش
- "تیرانوسور". ویکی‌پدیای انگلیسی. Retrieved 2 November 2008.
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تیرانوسوروس موجود است. |
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تیرانوسوروس موجود است. |