جاماسپ

برای دیگر کاربردها، جاماسپ (ابهام‌زدایی) را ببینید.

جاماسپ فرزند هوگوه (Hvogva) وزیر گشتاسپ بوده است. جاماسپ همسر پوروچیستا، جوان‌ترین دختر زرتشت، بود. جاماسپ را از نخستین فیلسوفان ایرانی می‌دانند.

جاماسپ
اطلاعات کلی
نام	جاماسپ
معنی نام	اسب داغ‌خورده
منصب	وزیر گشتاسب‌شاه
لقب‌ها	فرزانه، حکیم، بیدخش
سایر اطلاعات
شناخته شده	صدر اعظم، فیلسوف، اختربین و کیمیاگر ایرانی
دوره	ایران باستان
کارهای مهم	پیشگویی آینده، پایه‌گذاری آیین‌های جشن بهمنگان
خانواده
نام خانوادگی	هوگوه
همسر	پوروچیستا دختر زرتشت
فرزندان	گرامی ، هنگ‌اوروش
برادران	فرشوشتر

آرامگاه جاماسب حکیم در خفر در نزدیکی جهرم

جاماسپ در منابع

بر اساس روایات زرتشتی، جاماسپ و برادرش فرشوشتر از حامیان زرتشت بوده‌اند. زرتشتیان در جشن بهمنگان به یاد جاماسپ جامه‌ی سفید می‌پوشند. پوشندگان لباس سفید در حقیقت با این عمل نمادین بیزاری و برائت خود را از هرگونه ناپاکی و پلیدی، خونریزی و کشتار و آزار و اذیت حیوانات نشان داده و با دسته‌های گل سفید به دیدار یکدیگر می‌رفتند و این گل‌ها را به یکدیگر تقدیم می‌کردند و بر آنند که جاماسپ، وزیر گشتاسپ، این کارها را در این روز انجام داده‌است.

در منظومه‌ی پهلوی یادگار زریران از جاماسپ با صفت «بیدخش» به معنی صدر اعظم نام برده شده‌است.

در کتاب حکمةالاشراق فیلسوف نامدار ایرانی شهاب‌الدین سهروردی از جاماسپ و فرشوشتر (فرشاد شور) نام برده شده و آن دو ستوده شده‌اند.

به نظر می‌رسد در نوشته‌های یونانی جاماسپ را به صورت پرکساسپ آورده‌اند.

پسران جاماسپ گرامی و هنگ‌اوروَش (Hanghaurvaungh) بودند.

جاماسپی

جاماسپی (به پارسیگ: Jāmāspīg) که به نامهای یادگار جاماسپ و جاماسپ‌نامه نیز شناخته می‌شود از آنِ جاماسپ، فرزانه‌ای ایران باستان و جانشین زردشت، دانسته شده‌است؛ کسی که پیشگویی‌های او در این کتاب شهرتی جهانی دارد.

در جاماسپی، جدا از پیشگویی آینده‌ای ایران و جهان، از آگاهی ایرانیان باستان در زمینه‌های هستی‌شناسی، یزدان‌شناسی، فلسفه‌ای آفرینش، گیتی‌شناسی، مردم‌شناسی (درباره‌ای هندی‌ها، چینی‌ها، عرب‌ها، ترک‌ها، بربرها و …)، اسطوره‌شناسی، تاریخ و دیگر دانش‌ها اطلاعاتی دست نخست داده شده‌است.

«جاماسپی» نمایانگرِ پاسخ‌های جاماسپِ بِدَخش به گشتاسپ‌شاه است و به ساختارِ کنونی‌اش به روزگارِ پس از ساسانیان بازگردد؛ هر چند پاره‌هایی از آن به روشنی از جاماسپیِ ساسانی رونویسی شده‌اند، و پاره‌هایی دگر نیز به زمان‌هایی بس کهن‌تر و شاید به بُنِ گفتارِ جاماسپ (همان که «پیشگوییهای گشتاسپ» نیز برگرفته از آن بوده‌است) بازگردند، که گردآورنده یا گردآورندگانِ جاماسپی این پاره‌ها را با رخدادهای تازه برآمده از تازشِ تازیان سازگار کرده‌است یا کرده‌اند.

جاماسپی به دیروز و امروز و فردای ایران پردازد، و گذشته و کنون و آینده‌ای آریاییان را برنماید.

جاماسپ در شاهنامه

جاماسپ به مانند رهبری مذهبی و الهام‌بخش پادشاهان شاهنامه، به ویژه گشتاسپ است. اما این پیر الهام‌بخش و ستاره‌شمر (منجم) دشمنان و مخالفان خطرناکی چون ارجاسپ تورانی دارد. ارجاسپ در نامه تهدیدآمیز به گشتاسپ، کیش زرتشت را اینگونه توصیف می‌کند:

ز ارجاسپ سالار گردان چین		سوار جهان دیده گرد زمین
که‌ای نامور شهریار جهان		فروزندهٔ تاج شاهنشهان
سرت سبز باد و تن و جان درست		مبادت کیانی کمرگاه سست
شنیدم که راهی گرفتی تباه		مرا روز روشن بکردی سیاه
بیامد یکی پیر مهتر فریب		ترا دل پر از بیم کرد و نهیب
سخن گفتش از دوزخ و از بهشت		بدلت اندرون هیچ شادی نکشت
تو او را پذیرفتی و دین‌اش را		بیاراستی راه و آئین‌اش را

جستارهای وابسته

• جاماسپی
• نظریه یکسان بودن ویشتاسپ هخامنشی و ویشتاسپ کیانی
• آرامگاه جاماسب حکیم در جهرم

پانویس

• لغتنامهٔ دهخدا
• معنی نام جاماسپ از:

IRANIAN CULTURAL IMPACT IRANIAN ELEMENTS IN GEORGIAN LANGUAGE By: Thea Chkeidze

منابع

• دوستخواه، جلیل: اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، چاپ دوم، انتشارات مروارید، تهران ۱۳۷۴.
• J.J. Modi, Jâmâspi, Pahlavi, Pâzend and Persian Texts, Bombay, 1903.
• G. Messina, Libro apocalittico persiano Ayātkar i Žāmāspīk. I. Testo pehlevico, parsi e pazend restituito, tradotto e commentato, Roma, 1939.
• Raham Asha, Jāmāspīg (The Pārsīg version of the Memorial of Jāmāspa), Mumbai, The K. R. Cama Oriental Institute, 2013 A.D./ 1382 A.Y.
• صادق هدايت، «يادگار جاماسپ»، سخن، اَمرداد ۱۳۲۲، ۱۶۷-۱۶۱، شهریور و مهر ۱۳۲۲، ۲۱۷-۲۲۰.
• بزرگمهر لقمان. جاماسپی (گزارش پارسیگِ (پهلوی) یادگار جاماسپ/ جاماسپ‌نامه). خردنامگ ۴، چاپ نخست. تهران: شورآفرین: ۱۳۹۹.