خادم الحرمین الشریفین

خادم الحرمین الشریفین لفظی تاریخی و لقبی احترام‌آمیز، به معنای محافظ یا کلیددار دو مسجد از مقدس‌ترین مساجد اسلامی، مسجدالحرام در مکه و مسجدالنّبی در مدینه است. پادشاهان آل سعود، به صورت رسمی و در مکاتبات اداری با این لقب خطاب می‌شوند.

این لفظ، اولین بار توسط سلاطین ایوبیان سلاطین مملوک مصر و سلاطین عثمانی به‌کار رفت. این لفظ امروزه توسط شاهان کنونی سعودی احیا شده‌است.[۱]

امروزه این لفظ بیش از همه یادآور پادشاه عربستان سعودی در نقش محافظ دو مسجد مقدس، یعنی مسجدالحرام در مکه و مسجدالنّبی در مدینه است. این نقش به‌طور سنتی از آنِ خلیفه بوده‌است.

ملک فهد بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان سعودی، در سال ۱۹۸۶ برای اولین بار این لقب را اختیار کرد. او لفظ «والاحضرت» (صاحب الجلالة المعظم) را با «خادم الحرمین الشریفین» جایگزین کرد. پس از وفات او در سال ۲۰۰۵، این لقب را نخستین بار به ترتیب ملک عبدالله، پادشاه پیشین عربستان سعودی، در ۵ اوت ۲۰۰۵ و شاه کنونی عربستان سعودی، ملک سلمان، در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۵ برای خودشان به‌کار بردند.

فهرست خادمان حرمین در طول تاریخ

ویرایش
نامطول عمرشروع سلطنتپایان سلطنتیادداشتدودمانتصویر
سلطان صلاح‌الدین یوسف
  • الناصر ابوالمظفر
  • الملک الناصر أبو المظفر صلاح الدنیا والدین قسیم أمیر المؤمنین السلطان الأعظم یوسف بن أیوب بن شاذی الأیوبی
۵۵ سال۱۱۷۴۴ مارس ۱۱۹۳نخستین سلطان سوریه و مصر از خاندان ایوبی و فاتح بیت‌المقدس که توسط صلیبیان تسخیر شده بود.ایوبیان 
سلطان عمادالدین عثمان
  • العزیز ابوالفتح
  • الملک العزیز أبو الفتح عماد الدنیا والدین عثمان بن یوسف الأیوبی
۲۷ سال۴ مارس ۱۱۹۳۲۹ نوامبر ۱۱۹۸جانشین سلطان صلاح‌الدین در مصرایوبیان
سلطان ناصرالدین محمد یکم
  • المنصور ابوالمظفر
  • الملک المنصور أبو المظفر ناصر الدنیا والدین محمد بن عثمان الأیوبی
۲۷ سال۲۹ نوامبر ۱۱۹۸فوریه ۱۲۰۰سومین سلطان ایوبی مصرایوبیان
سلطان سیف‌الدین احمد یکم
  • العادل ابوبکر
  • الملک العادل أبو بکر سیف الدنیا والدین أحمد بن أیوب بن شاذی الأیوبی
۷۳ سالفوریه ۱۲۰۰۳۱ اوت ۱۲۱۸چهارمین سلطان ایوبی مصرایوبیان
سلطان ناصرالدین محمد دوم
  • الکامل ابوالمعالی
  • الملک الکامل أبو المعالی ناصر الدنیا والدین محمد بن أحمد الأیوبی
۶۰ سال۳۱ اوت ۱۲۱۸۶ مارس ۱۲۳۸پنجمین سلطان ایوبی مصرایوبیان
سلطان سیف‌الدین احمد دوم
  • العادل ابوبکر
  • الملک العادل أبو بکر سیف الدنیا والدین أحمد بن محمد الأیوبی
۲۷ سال۶ مارس ۱۲۳۸۹ فوریه ۱۲۴۰ششمین سلطان ایوبی مصرایوبیان
سلطان نجم‌الدین ایوب
  • الصالح ابوالفتوح
  • الملک الصالح أبو الفتوح نجم الدنیا والدین أیوب بن محمد الأیوبی
۴۴ سال۹ فوریه ۱۲۴۰۲۹ نوامبر ۱۲۴۹هفتمین سلطان ایوبی مصرایوبیان
سلطان غیاث‌الدین توران‌شاه
  • المعظم ابوالمظفر
  • الملک المعظم غیاث الدنیا والدین توران شاه بن أیوب الأیوبی
۱ سال۲۹ نوامبر ۱۲۴۹۲ مه ۱۲۵۰هشتمین سلطان ایوبی مصرایوبیان
شجر الدر
  • ام خلیل
  • الملکة أم خلیل عصمة الدین شجرة الدُّر الخوارزمیة زوجة أیوب بن محمد الأیوبی
۳۴ سال۲ مه ۱۲۵۰ژوئیه ۱۲۵۰نهمین سلطان (سلطانه) ایوبی مصرایوبیان
سلطان عزالدین ایبک
  • المعز
  • الملک المعز عز الدنیا والدین أیبک الجانشکیر الترکمانی الصالحی النجمی
۶۰ سالبار اول:
ژوئیه ۱۲۵۰
بار دوم:
۱۲۵۴
بار اول:
ژوئیه ۱۲۵۰
(۵ روز)
بار دوم:
۱۲۵۷
نخستین سلطان ممالیک بحری مصرممالیک بحری
سلطان معزالدین موسی
  • الاشرف
  • الملک الأشرف معز الدنیا والدین موسی بن الملک المسعود بن محمد الأیوبی
۱۰ سالژوئیه ۱۲۵۰۱۲۵۴آخرین سلطان ایوبی مصرایوبیان
سلطان نورالدین علی بن ایبک
  • المنصور
  • الملک المنصور نور الدنیا والدین علی بن أیبک الترکمانی الصالحی النجمی
۱۷ سال۱۲۵۷نوامبر ۱۲۵۹دومین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان سیف‌الدین قُطُز
  • المظفر أبوالفتح
  • الملک المظفر أبو الفتح سیف الدنیا والدین قسیم أمیر المؤمنین السلطان الأعظم والقائد الفاتح قطز محمود بن ممدود بن خوارزم شاه المعزی الترکمانی
۵۷ سالنوامبر ۱۲۵۹۲۴ اکتبر ۱۲۶۰سومین سلطان مملوکی مصر از خاندان خوارزمشاهیانخوارزمشاهیان (به نسب)
ممالیک بحری (پادشاه مملوکی)
 
سلطان رکن‌الدین بَیْبَرْس یکم
  • الظاهر ابوالفتوح
  • الملک الظاهر أبو الفتوح رکن الدنیا والدین قسیم أمیر المؤمنین السلطان الأعظم بیبرس بن عبدالله العلائی البُنْدُقْداری الصالحی النجمی
۵۴ سال۲۴ اکتبر ۱۲۶۰۱ ژوئیه ۱۲۷۷چهارمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان ناصرالدین محمد یکم
  • السعید ابوالمعالی
  • الملک السعید أبو المعالی ناصر الدنیا والدین محمد بن بیبرس البُنْدُقْداری الصالحی النجمی
۲۰ سال۳ ژوئیه ۱۲۷۷اوت ۱۲۷۹پنجمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان بدرالدین سُلامِش
  • العادل ابن بدویه
  • الملک العادل إبن البدویة بدر الدنیا والدین سلامش بن بیبرس البُنْدُقْداری الصالحی النجمی
۱۹ سالاوت ۱۲۷۹نوامبر ۱۲۷۹ششمین سلطان ممالیک بحریممالیک بحری
سلطان سیف‌الدین قَلاوون
  • المنصور
  • الملک المنصور سیف الدنیا والدین قلاوون الألفی الصالحی
۶۸ سالنوامبر ۱۲۷۹۱۰ نوامبر ۱۲۹۰هفتمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان صلاح‌الدین خلیل
  • الأشرف
  • الملک الأشرف صلاح الدنیا والدین خلیل بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۶ سال۱۲ نوامبر ۱۲۹۰۱۴ دسامبر ۱۲۹۳هشتمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان ناصرالدین محمد دوم
  • الناصر ابوالمعالی - الناصر ابوالفتح
  • الملک الناصر أبو المعالی وأبو الفتح ناصر الدنیا والدین محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۵۷ سالبار اول:
دسامبر ۱۲۹۳
بار دوم:
۱۶ ژانویه ۱۲۹۹
بار سوم:
۵ مارس ۱۳۱۰
بار اول:
دسامبر ۱۲۹۴
بار دوم:
مارس ۱۳۰۹
بار سوم:
۷ ژوئن ۱۳۴۱
نهمین / دوازدهمین / چهاردهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان زین‌الدین کِتْبُغا
  • العادل
  • الملک العادل زین الدنیا والدین کتبغا بن عبدالله المنصوری الترکی المغلی
دسامبر ۱۲۹۴۷ دسامبر ۱۲۹۶دهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان حسام‌الدین لاجین
  • المنصور ابوالفتوح
  • الملک المنصور أبو الفتوح حسام الدنیا والدین لاجین بن عبدالله المنصوری
۷ دسامبر ۱۲۹۶۱۶ ژانویه ۱۲۹۹یازدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان رکن‌الدین بَیْبَرْس دوم
  • المظفر ابوالفتح
  • الملک المظفر أبو الفتح رکن الدنیا والدین بیبرس الجاشنکیر المنصوری
آوریل ۱۳۰۹۵ مارس ۱۳۱۰سیزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان سیف‌الدین ابوبکر
  • المنصور
  • الملک المنصور سیف الدنیا والدین أبو بکر بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۰ سال۷ ژوئن ۱۳۴۱۵ اوت ۱۳۴۱پانزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان علاءالدین کوچک
  • الاشرف
  • الملک الأشرف علاء الدنیا والدین کجک بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۹ سال۵ اوت ۱۳۴۱۲۱ ژانویه ۱۳۴۲شانزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان شهاب‌الدین احمد
  • الناصر
  • الملک الناصر شهاب الدنیا والدین أحمد بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۶ سال۲۱ ژانویه ۱۳۴۲۲۷ ژوئن ۱۳۴۲هفدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان عمادالدین اسماعیل
  • الصالح ابوالفدا
  • الملک الصالح أبو الفدا عماد الدنیا والدین إسماعیل بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۰ سال۲۷ ژوئن ۱۳۴۲اوت ۱۳۴۵هجدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان سیف‌الدین شعبان
  • الکامل ابوالفتوح
  • الملک الکامل أبو الفتوح سیف الدنیا والدین شعبان بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
اوت ۱۳۴۵۲۱ سپتامبر ۱۳۴۶نوزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری
سلطان سیف‌الدین حاجی
  • المظفر
  • الملک المظفر سیف الدنیا والدین حاجی بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۱۶ سالسپتامبر ۱۳۴۶دسامبر ۱۳۴۷بیستمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان بدرالدین حسن
  • الناصر ابوالمعالی
  • الملک الناصر أبو المعالی بدر الدنیا والدین حسن بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۷ سالبار اول:
دسامبر ۱۳۴۷
بار دوم:
اکتبر ۱۳۵۴
بار اول:
اوت ۱۳۵۱
بار دوم:
۱۷ مارس ۱۳۶۱
بیست و یکمین / بیست و سومین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان صلاح‌الدین صالح
  • الصالح
  • الملک الصالح صلاح الدنیا والدین صالح بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۳ سالدسامبر ۱۳۵۱اکتبر ۱۳۵۴بیست و دومین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان صلاح‌الدین محمد
  • المنصور
  • الملک المنصور صلاح الدنیا والدین محمد بن حاجی بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۵۳ سال۱۷ مارس ۱۳۶۱۲۹ مه ۱۳۶۳بیست و چهارمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان زین‌الدین شعبان
  • الاشرف ابوالمعالی
  • الملک الأشرف أبو المعالی زین الدنیا والدین شعبان بن الأمجد حسین بن محمد بن قلاوون الألفی الصالحی
۲۳ سال۲۹ مه ۱۳۶۳۱۵ مارس ۱۳۷۷بیست و پنجمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان علاءالدین علی
  • المنصور
  • الملک المنصور علاء الدنیا والدین علی بن شعبان بن الأمجد حسین الألفی الصالحی
۱۲ سال۱۵ مارس ۱۳۷۷مه ۱۳۸۱بیست و ششمین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان صلاح‌الدین حاجی
  • الصالح ابوالجود
  • الملک الصالح أبو الجود صلاح الدنیا والدین حاجی بن شعبان بن الأمجد حسین الألفی الصالحی
۴۰ سال۱۳۸۲۱۳۸۹
(با برقوق)
آخرین سلطان مملوکی مصرممالیک بحری 
سلطان سیف‌الدین بَرقوق
  • الظاهر ابوسعید
  • الملک الظاهر أبو سعید سیف الدنیا والدین برقوق بن أنس بن عبدالله الشرکسی
۶۳ سال۱۳۸۲بار اول: ۱۳۸۹
(با الصالح)
بار دوم: ۱۳۹۹
(نخستین سلطان ممالیک برجی)
نخستین سلطان ممالیک برجی مصرممالیک برجی 
سلطان زین‌الدین فرج
  • الناصر ابوسعادات
  • الملک الناصر أبو السعادات زین الدنیا والدین فرج بن برقوق الشرکسی
۲۵ سالبار اول: ۱۳۹۹
بار دوم: ۱۴۰۵
بار اول: ۱۴۰۵
بار دوم: ۱۴۱۲
دومین / چهارمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان عزالدین عبدالعزیز
  • المنصور
  • الملک المنصور أبو العز عز الدنیا والدین عبد العزیز بن برقوق الشرکسی
۱۴۰۵۱۴۰۵سومین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان شیخ محمودی
  • المؤید ابونصر
  • الملک المؤید أبو نصر شیخ المحمودی الظاهری
۵۲ سال۱۸ ژوئن ۱۴۱۲۱۳ ژانویه ۱۴۲۱پنجمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان احمد محمودی
  • المظفر ابوسعادات
  • الملک المظفر أبو السعادات شهاب الدنیا والدین أحمد بن الشیخ المحمودی الظاهری
۱۱ سال۱۳ ژانویه ۱۴۲۱۱۴۲۱ششمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان سیف‌الدین طَطَر
  • الظاهر ابوالفتح
  • الملک الظاهر أبو الفتح سیف الدنیا والدین ططر الظاهری
۱۴۲۱۳۰ نوامبر ۱۴۲۱هفتمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
ملک ناصرالدین محمد
  • الصالح ابوسعادات
  • الملک الصالح أبو السعادات ناصر الدنیا والدین محمد بن ططر الظاهری
۱۱ سال۳۰ نوامبر ۱۴۲۱۱۴۲۲هشتمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
ملک سیف‌الدین بَرْسْبای
  • الاشرف ابونصر
  • الملک الأشرف أبو النصر سیف الدنیا والدین برسبای الدقماقی الظاهری
۶۹ سال۱۴۲۲۷ ژوئن ۱۴۳۸نهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان جمال‌الدین یوسف
  • العزیز ابوالمحاسن
  • الملک العزیز أبو المحاسن جمال الدنیا والدین یوسف بن برسبای الدقماقی الظاهری
۷ ژوئن ۱۴۳۸۷ سپتامبر ۱۴۳۸دهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان سیف‌الدین جَقْمَق
  • الظاهر ابوسعید
  • الملک الظاهر أبو سعید سیف الدنیا والدین جقمق محمد العلائی الظاهری
۸۰ سال۷ سپتامبر ۱۴۳۸۱ فوریه ۱۴۵۳یازدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان فخرالدین عثمان
  • المنصور ابوسعادات
  • الملک المنصور أبو السعادات فخر الدنیا والدین عثمان بن جقمق محمد العلائی الظاهری
۱۸ سال۱ فوریه ۱۴۵۳۱۹ مارس ۱۴۵۳دوازدهمین مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان سیف‌الدین اینال
  • الاشرف ابونصر
  • الملک الأشرف أبو النصر سیف الدنیا والدین إینال الظاهری
۸۰ سال۱۹ مارس ۱۴۵۳۲۵ فوریه ۱۴۶۱سیزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان شهاب‌الدین احمد
  • المؤید ابوالفتح
  • الملک المؤید أبو الفتح شهاب الدنیا والدین أحمد بن إینال الظاهری
۳۸ سال۲۵ فوریه ۱۴۶۱۲۸ ژوئن ۱۴۶۱چهاردهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان سیف‌الدین خوش‌قدم
  • الظاهر ابوسعید
  • الملک الظاهر أبو سعید سیف الدنیا والدین خُشْقَدَم بن عبدالله الناصری المؤیدی
۶۵ سال۲۸ ژوئن ۱۴۶۱۷ دسامبر ۱۴۶۷پانزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان سیف‌الدین بِلْبای
  • الظاهر ابوسعید
  • الملک الظاهر أبو سعید سیف الدنیا والدین بلبای الإینالی المؤیدی
۶۸ سال۹ اکتبر ۱۴۶۷۷ دسامبر ۱۴۶۷شانزدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان تِمُربُغا
  • الظاهر ابوسعید
  • الملک الظاهر أبو سعید تمربغا الرومی
۷ دسامبر ۱۴۶۷مه ۱۴۶۸هفدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان سیف‌الدین قایْتْبای
  • الاشرف ابونصر
  • الملک الأشرف أبو النصر سیف الدنیا والدین قایتبای المحمودی الظاهری
۸۴ سالمه ۱۴۶۸۷ اوت ۱۴۹۶هجدهمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان ناصرالدین محمد
  • الناصر ابوسعادات - الأشرف ابوسعادات
  • الملک الناصر - الأشرف أبو السعادات ناصر الدنیا والدین محمد بن قایتبای المحمودی الظاهری
۱۶ سالبار اول:
۷ اوت ۱۴۹۶
بار دوم:
۱۴۹۷
بار اول:
۱۴۹۷
بار دوم:
۲۹ دسامبر ۱۴۹۸
نوزدهمین / بیست و یکمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان قانصوه یکم
  • الاشرف ابونصر خمسمئة
  • الملک الأشرف أبو النصر قانصوه خمسمئة
۱۴۹۷۱۴۹۷
(۳ روز)
بیستمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان قانصوه دوم
  • الظاهر ابوسعید
  • الملک الظاهر أبو سعید قانصوه الأشرفی خال الملک ناصر الدنیا والدین محمد بن قایتبای
۲۹ دسامبر ۱۴۹۸ژوئیه ۱۵۰۰بیست و دومین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان جان بلاط
  • الاشرف ابونصر
  • الملک الأشرف أبو النصر جان بلاط الأشرفی
ژوئیه ۱۵۰۰۱۵۰۱بیست و سومین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان طومان‌بای اول
  • العادل ابونصر
  • الملک العادل أبو النصر طومان بای الأشرفی
۱۵۰۱۱۵۰۱بیست و چهارمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی
سلطان قانصوه سوم
  • الاشرف ابونصر
  • الملک الأشرف أبو النصر قانصوه من بیردی الغوری الأشرفی
۷۵ سال۱۹ آوریل ۱۵۰۱۱۴ اوت ۱۵۱۶بیست و پنجمین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان طومان‌بای دوم
  • الاشرف ابونصر
  • الملک الأشرف أبو النصر طومان بای الأشرفی الناصری
۴۳ سال۱۴ اوت ۱۵۱۶۱۴ آوریل ۱۵۱۷آخرین سلطان مملوکی مصرممالیک برجی 
سلطان سلیم یکم
  • یاووز
  • [] Error: {{Lang}}: فاقد متن (راهنما)
۴۹ سال۲۴ آوریل ۱۵۱۲۲۲ سپتامبر ۱۵۲۰نهمین سلطان عثمانیامپراتوری عثمانی 

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. Davidson, C. (2013). After the Sheikhs: The Coming Collapse of the Gulf Monarchies (به انگلیسی). Hurst. Retrieved 2016-07-05.